Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun
2017-ci il üzrə elmi və elmi-təşkilati fəaliyyəti haqqında
H E S A B A T
(direktorluq hesabatı)
Hesabat dövründə İnstitutda elmi-tədqiqat işləri aşağıda göstərilən 3 problem üzrə aparılmış 8 mövzunun, 32 işi üzrə 42 mərhələsi yerinə yetirilmişdir.
Qeyrİ-üzvİ kİmya
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem:
Mineral və bərpa olunan xammal emalının fiziki-kimyəvi əsasları və yeni qeyri-üzvi funksional materialların sintezi
Bu problem üzrə (3 mövzu, 13 iş, 16 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakılara diqqət yetirmək olar:
– Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, qırmızı şlam (QS) suspenziyası SO2 –nin müxtəlif qatılıqlarında tutulması və zərərsizləşdirilməsi üçün yararlıdır.Bunun sayəsində 250C-də bir mərhələdə Al2O3-ün 36-52%-ni məhlula kecirmək olur. QŞ-ın tərkibindəki metal birləşmələrinin məhlula keçirilməsi çıxımını artırmaq üçün temperaturu və SO2 –nin məhluldakı qatılığını nisbətən yüksək səviyyədə saxlamaq lazım olduğundan, növbəti təcrübələrin avtoklavda aparılması qərara alınmışdır.
– Acınohur titanmaqnetit konsentratının təbii qazla reduksiyası vasitəsilə və bioaktiv xitozan (0,01%) modifikatorundan istifadə etməklə titan 4-oksidin rutil və anataz formalarının istiqamətli sintezinin optimal rejimi və parametrləri müəyyən edilmiş və prosesin texnoloji sxemi hazırlanmışdır.
– Daşkəsən kobalt filizi və tullantıların emal prosesində alınan məhsullarda arsenin təlabata uyğun həddə qədər çökdürülməsi şəraiti tapılmışdır.
– Titanın stilbazo və səthi aktiv maddə setilpiridinlə müxtəlifliqandlı kompleksi, dəmir xlorid asidokompleksinin isə etoksiakridinin azotörəməsi ilə ion assosiatı tədqiq edilmişdir. Hər iki elementin müxtəlif nümünələrdə təyininin fotometrik, ekstraksiyalı-fotometrik və ekstraksiyalı atom-absorbsiya üsulları işlənmişdir.
– Lantanoidlərin qallium sulfid tərkibli şüşələri alınmış, onlarda həyəcanlanma (l=976 nm) zamanı şüalanmanın infraqırmızı sahədən görünən sahəyə keçməsi müşahidə edilmişdir ki, bu da həmin maddələrdən antistoks lüminofor kimi optiki lifli rabitə xətlərində və gecə görmə cihazlarında istifadə edilməsini mümkün edir.
– Günəş batareyalarında istifadə edilən CdS birləşməsinin fotohəssaslığından daha yüksək fotohəssaslığa və daha geniş spektr sahəsinə malik Cd3As2S3Se3 birləşməsi sintez edilmiş, onun optiki və fotoelektrik xassələri öyrənilmiş və fotorezistor kimi günəş batareyalarında istifadə olunmasının perspektivliyi göstərilmişdir.
– SnTe-Sb2Te3 və SnTe-Bi2Te3 sistemlərinin faza diaqramları yeni yanaşma tətbiq etməklə təkrar tədqiq edilmiş, onlarda SnSb2Te4, SnSb4Te7, SnSb6Te10, SnBi2Te4, SnBi4Te7 və SnBi6Te10 tərkibli tetradimitəbənzər quruluşlu üçlü birləşmələr əmələ gəlməsi göstərilmişdir. Həmin birləşmələrin hamısının peritektik reaksiya üzrə parçalanmaqla əriməsi müəyyən edilmiş və peritektik tarazlıqların koordinatları təyin edilmişdir. EHQ üsulu ilə bu sistemlərin bərkfaza tarazlıqları diaqramları dəqiqləşdirilmiş, üçlü birləşmələrin standart parsial və inteqral termodinamik funksiyaları hesablanmışdır. Bi2O3-GeO2-B2O3 üçlü sistemində şüşəəmələgəlmə sahəsinin sərhədləri müəyyən edilmişdir.
– Üzvi batareyalarda istifadə oluna bilən birləşmələrin alınması istiqamətində tədqiqatlar aparılmışdır. Üçlü asetoamin əsasında nitroksil radikalları alınmışdır.Üzvi batareyaların hazırlanmasında faydalı olan yeni birləşmələrin alınması üzrə tədqiqat işləri aparılmışdır. Benzidin törəmələri N,N,N׳,N׳ - tetrabenzil, N,N,N׳,N׳ – tetraaseto-benzidin və onların p-dibromksilolla polimerleri sintez olunmuşdur. Alınan birləşmələrin quruluşu və xassələri öyrənilmişdir. Sintez olunmuş birləşmələrin Co(II), Ni(II), Cu(II) və Mn(II) kompleksləri alınmışdır. EPR üsulu ilə onların kation radikal əmələ gətirmək qabiliyyəti öyrənilmişdir. Dördəvəzli benzidin-sink kation radikalının elektrod olaraq bərk səthli elektrik batareyalarının alınmasinda istifadə edilməsinin mümkünlüyü göstərilmlşdir.
– Elektrokimyəvi müqayisə elektrodlarına qoyulan 7 təlabatdan altısının homogen Me6Fc+Me6Fc+ sistemi üzərində araşdırılması nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, bu sistem Fc+Fc+ sisteminə nəzərən daha perspektivli sistemdir və onun heterogen sistemdə elektrokimyəvi tədqiqatlarının aparılması vacibdir.
– Manqan(II),mis(II)-in yeni liqandlarla -histidin, arginin, karbamid, tiokarbamid [MnL2(H2O)2]Cl2, [MnL2Cl2], reniumun(ІV) α-amin ß-oksipropion turşusu (serin) ilə ([MLH][ReX6], [MLH][Re2X8] və [LH]2[ReX6], [LH]2[Re2X8](HX, X=Cl-,Br-)), vanadium(III) xloridin natrium pentakarbonilin renium Na+Re(CO) -5 ilə bir sıra koordinasion birləşmələrinin sintez metodikaları işlənib hazırlanmışdır. Alınmış kompleks birləşmələrin tərkibi, quruluş və xassələri müasir fiziki-kimyəvi metodlarla öyrənilmişdir (kimyəvi, İQ spektroskopiya, rentgen faza, termoqravimetrik və işığın dinamik səpilməsi.
– İki valentli platin və palladiumun kükürd-oksigen və heterotsiklik azot atomu saxlayan aromatik karbohidrogenlərlə bir və altı nüvəli kompleks birləşmələr alınaraq, quruluşları İQ və RQA üsulları ilə öyrənilmişdir.
Kimyəvi kinetika və kataliz, fiziki kimya
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem:
Katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi, yeni katalizatorların və adsorbentlərin yaradılması.
Bu problem üzrə (4 mövzu, 15 iş, 21 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakılara diqqət yetirmək olar:
– Perflüorlaşdırılmış dəmirtetrafenilporfirin (per-FTPhPFe(III)OH/Al2O3) biomimetik katalizatorunun tsikloheksan və metiltsikloheksan qarışığının hidrogen peroksidlə oksidləşməsində tsikloheksana qarşı yüksək seçiciliyi müəyyən edilmiş və göstərilmişdir ki, 2000C-də 11.3% tsikloheksanon və 2300C-də - 23.2% tsikloheksen alınır.
– Triptofanla CoCI2.6H2O və MnCI2.4H2O kompleks duzları alınmışdır. Komplekslərin alınma prosesinin reaksiyası göstərilmişdir. Bu komplekslər işıqa və havaya qarşı davamlıdırlar, spirtlərdə və üzvi həlledicilərdə həll olmurlar, lakin otaq temperaturunda suda yaxşı həll olunurlar. Alınan triptofan kobalt(II)xlorid və manqan(II)xlorid komplekslərinin tərkibi İQ- və UB-spektroskopiyaları ilə təsdiq olunmuşdur və onların quruluşunun ehtimal edilən sxemi göstərilmişdir.
– H2O2-nin termiki parçalanması zamanı (60оС) alınan oksigenin əmələ gəlmə sürətinin qiymətləri müəyyən olunmuşdur. Alınmış göstəricilər standart qazometrik qurğunun vasitəsi ilə karbohidrogenlərin oksidləşməsi prosesi zamanı oksigenin udulma sürətinin dəqiq ölçülməsinə imkan yaradır.Parçalanma zamanı oksigenin əmələ gəlmə sürəti hidrogen- peroksidin qatılığı ilə düz mütənasibdir. H2O2-in termiki parçalanması bir tərtibli reaksiyaya uyğun baş verir.Fullerenlərin katalitik təsiri nəticəsində hidrogen peroksidin parçalanma prosesi dəfələrlə sürətlənir.Fulleren dudası hidrogen peroksidin parçalanma prosesində fulleren C60-a nisbətən daha aktiv katalitik təsirə malikdir.
– Metanın 8% Mn2+, 7% Li+ və 8% Ni2+ ionları ilə modifikasiya olunmuş təbii klinoptilolit üzərində 1,4-butandiola oksidləşdirici çevrilmə reaksiyası işlənib hazırlanmışdır. Reaksiya ikipilləli reaktorda 16000-25200 saat-1 həcmi sürətlərdə, birinci reaktorun temperaturu T1= 670-8000C, metanın, =0,267-0,536 mol/saat, oksigenin,=0,178-0,267 mol/saat molyar sərfiyyatları ilə aparılır, belə ki birinci reaktorun çıxışında kontakt qazına 0,116-0,267 mol/saat molyar sərfiyyat ilə oksigen verilir və reaksiya məhsulları ikinci reaktorda T2=600-7000C temperaturda oksidləşdirilir. Optimal şəraitdə 1,4-butandiolun çıxımı 23% təşkil edir.
– Mo, P modifikasiyalı və SiO2 yaxud Al2O3 daşıyıcılı oksovanadium sistemlərinin xlortoluolun qaz fazalı selektiv oksidləşmə prosesində ən aktiv və selektiv sistemlər olduğu qeyd edilmişdir. Katalizatorlar yüksək regenerasiya qabiliyyətli olub, dəfələrlə istifadəyə yararlıdırlar. Katalizatorların aktivlik və selektivliklərinə əsasən reaksiyanın optimal şəraiti seçilmişdir. p- və m-xlortoluollar yüksək selektivlik göstərir (72–92%), p-Xlor toluol m-xlor toluol törəmələrindən daha çox reaksiya qabiliyyətinə malikdir. Xlorbenzol, xlortoluolların tərkibindəki xlor atomlarının miqdarı və vəziyyəti ilə katalitik oksidləşmə reaksiyasının konversiya, selektivliyi arasında korrelyasiya müəyyən edilmişdir ki, bu da oksidləşmə məhsullarının paylanmasını proqnozlaşdırmağa imkan verir.
– İlk dəfə olaraq bir mərhələli bərk fazalı reaksiya ilə mikrodalğa texnologiyasından və yerli xammal olan Daşkəsən maqnetitindən istifadə etməklə Ni, Co, Zn və Cu metallarının ferritləri alınmış və onların karbon monooksidin oksidləşməsində yüksək aktivliyi müəyyən edilmişdir.
– Qrafit oksid və polimer karbon nitridlər əsasında potensial kimyəvi və foto- aktivliyə malik oksigen və azot tərkibli funksional qruplarla zəngin hibrid-kompozit material yaradılmışdır.
– Polimer karbon nitridin yeni mezoməsaməli quruluşlu (mg-C3N4) və PCl5 ilə modifikasiya olunmuş analoqları sintez edilmiş və karbohidratların qiymətli texniki məhsullar olan 5-hidroksimetilfurfurala (HMF) və levulin turşusuna çevrilməsi prosesində aktivliyi tədqiq edilmişdir. Hazırlanmış katalizator nümunələri D-fraktozu nisbətən aşağı temperaturlarda (100-1200C) qiymətli texniki məhsullara – hidroksimetilfurfurala və levulin turşusuna yüksək çıxımla (63-75%) çevirməyə imkan verir.
– Nanoölçülü gümüş hissəcikləri saxlayan kvaternizə olunmuş poli-4-vinilpiridin hidrogeli əsasında sintez olunmuş kompozitlərdə doksisiklin antibiotiki immobilizə olunmuş və müəyyən edilmişdir ki, doksisiklin nanokompozitin tərkibində bioloji aktivliyini uzun müddət saxlayır və onun daşıyıcıdan tədricən ayrılması azı 48 saat ərzində müşahidə olunur.
– Vanadium üzvi liqandlı birləşmələrinin termiki işləmə yolu ilə Al2O3 səthinə çökdürülməklə əldə olunmuş V2O3/Al2O3 və V2O5/Al2O3 nanostrukturlaşdırılmış katalitik sistemlərin köməyi ilə izobutan misalında V-Sb-Ox mövcud katalitik sistemlərlə müqaisədə onların daha mülayim şəraitidə oksidləşdirici dehidrogenləşdirici xassəyə malık olmaları müəyyən edilmişdir. Çən dibi şlamların daha effektiv təmizlənməsi üçün ferrosen törəməsi əsaslı kompozit məhlulu hazırlanmış və sınaq tədqiqatları aparılmaqla onun praktiki əhəmiyyətə malik olması ilə əlaqədar akt alınmışdır.
– Elektrokimyəvi yolla alınmış şüşə/(In2O3,SnO2)/CdS(CdTe) əsasında nanoquruluşlu Günəş elementini və elektrik enerjisini akkumulyasiya edən nanokondensatoru özündə cəmləşdirən hibrid cihazın konstruksiyası və hazırlanma metodikası işlənib hazırlanmışdır.
– İlk dəfə olaraq xlorid elektrolitindən Re-Cu-Te sistemində əmələ gələn nazik nano təbəqələrinin elektrokimyəvi yolla alınma üsulu işlənib hazırlanmış və elektroliz üsulu ilə alınan renium-tellur-mis təbəqələrinin volt-amper xarakteristikalarının öyrənilməsi əsasında belə nəticəyə gəlmək olar ki, həmin təbəqələr hesablama texnikasında və mikroelektronikada əsasən tez təsiredici çevrilmə cihazlarında istifadə edilə bilər.
– Adsorbsiya-desorbsiya prosesləri nəticəsində Co2+ və Cu2+ ionlarının metil və etil aminlə modifikasiya olunmuş effektiv sorbentlər qismində klinoptilolit və mordenitdə qatılaşdırlma dərəcələri 12–14 dəfə intervalında dəyişmişdir.Birli metil, etil aminlərlə modifikasiya olunmuş təbii klinoptilolit və mordenit seolitləri ion-mübadilə tutumlarına görə belə qeyri-üzvi sorbentlərdən geri qalmır, sorbsiya tutumlarına görə isə hətta onları üstələyir. Çoxlu reagent sərfinə səbəb olan sintetik sorbentlərlə müqayisədə belə təbii ünsürlər daha əlverişlidir.
– Polivinilpirrolidon və üzvi-gil əsasında alınmış polimer nanokompozit material model məhlullardan ağır metal ionlarının (Pb2+, Mn2+) sorbsiyasında tətqiqi göstərmişdir ki, həmin material optimal şəraitdə (pH≈5,t=60°C) bu ionlara qarşı seçici sorbsiya tutumuna (uyğun olaraq) 0,0029 və 0,003 mol/q) malikdir.Təbii klinoptilolitin uran (U234,U235,U238) izotoplarının gil suspenziyasından sorbsiya prosesində (pH=5-7),sorbat və sorbentin miqdarlarına təsiri müəyyənləşdirimişdir.Optimal sorbsiya rejimində aktiv klinoptilolitin həmin izotoplara qarşı statik sorbsiya tutumunun SST=34,5 mq/q olması müəyyən olunmuşdur.
Kimya texnologiyası və mühəndisliyi
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem:
Kimyəvi proseslərin texnologiyası və modelləşdirilməsi
Bu problem üzrə (1 mövzu, 4 iş, 5 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakına diqqət yetirmək olar:
– Çirkab neft sularının asfaltenlərdən maye fazalı erstraksiya yolu ilə təmizlənməsi prosesinin hesablanmasında, avadanlığ tərtibatında və texnoloji sxemin hazırlanmasında istifadə oluna bilən asfaltenlərin toluolda həll olmasının kinetik tənliyi işlənilib hazırlanmışdır.
– Gümüş tioqallat (AgGaS2) əsasında yüksək rentgendozimetrik xarakteristikalara malik monokristalların yetişdirilməsi üçün üsul təklif edilmiş və göstərilmişdir ki, geniş intervalda yüksək rentgen həssaslığa malik olan AgGaS2 kristalları soyudulmadan qeyri-ətalətli rentgen şüalarını qeyd edən cihazlarda tətbiq oluna bilər.
– Qarışıq neft karbohidrogen xammalının pirolizinin yan məhsulu – ağır qətranı emal etməklə, tərkibində azulenlərin ümumi miqdarı (kütlə payı) 42,87%, hasilat dərəcəsi 81,98% çatan, 235-2500C fraksiyası alınıb.
– Eksperimental tədqiqatlar əsasında saxlama müddəti bitmiş TQ-2 “Samin” raket yanacağının zərərsizləşdirilmə məqsədilə yanacağın rektifikasiyası ilə az miqdarda dietilaminin qarışığı ilə 43% texniki trietilamin və 41% ksilidinin izomerləri alınmışdır. Ayrılan müxtəlif izomerli ksilidinləri azoboya və piqment istehsalında, pestisidlərin sintezində, vulkanizasiya sürətləndiricisi, antioksidant, filizin köpükəmələgətiricisi kimi istifadəsinə imkan verir. Alınan texniki trietilamin isə mineral gübrə, herbisid, boya istehsalında istifadə edilir.
1.1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının, habelə dövlət proqramlarının icrası ilə əlaqədar işlərin yerinə yetirilməsi haqqında məlumat
1. “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrası ilə əlaqədar 2017-ci ildə görülmüş işlər:
- İnstitutda işlənib hazırlanmış korroziya əleyhinə “Polietilen-Polistirol Bitum modifikasiyası əsasında hidrofob hermetiklər” elmi-texniki şərtlər və tövsiyyələr Quba rayonu suvarma sistemləri idarəsinin “Xan arxı” kanalının təmir işlərində 1800 pn.M həcmində və “Şəmkir maşın kanalının (II növbəsi)” tikintisində 4000 pn.M həcmində tətbiq olunub.
- Mingəçevir su anbarının sualtı polad qurğularında mikrobioloji bakteriya-ların və onların həyat fəaliyyətinin nəticəsi olan hidrogen sulfid korroziyası aşkar edilmişdir. Bu mikroorqanizmlər anaerob xassəli olub sudakı SO42- ionları ilə qidalanaraq H2S ifraz etməklə, pittinq korroziyasına səbəb olması təsdiq edilmişdir. Aşkar olunmuş korroziya prosesinin qarşısını almaq üçün göstərilən hidrotexniki qurğuların katod mühafizəsini təşkil etmək tövsiyə olunmuşdur.
2. “Azərbaycan Respublikasında sənayenin inkişafına dair 2015-2020-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planı əsasən (4.12 və 4.15) bəndlər üzrə
– Meliorasiya və su təsərrüfatı sistemində magistral su kəməri və hidrotexniki qurğuların tikintisində deformasiya olunmuş kanal bəndi və korroziya əleyhinə hermetiklər kimi modifikasiya olunmuş bitum-polimer kompozisiya örtüyü “Bikoplast” təklif olunur.
– Hidrotexniki qurğuların metal avadanlıqlarının istismar şəraitində korroziyaya davamlılığının proqnozlaşdırılması və mühafizəsinin təşkili məqsədilə orada baş verən fiziki-kimyəvi proseslər öyrənilir və alınmış nəticələr əsasında onların mühafizə sistemi təklif ediləcək.
– Elektrokimyəvi yolla alınmış şüşə/(In2O3,SnO2)/CdS(CdTe) əsasında nanoquruluşlu Günəş elementini və elektrik enerjisini akkumulyasiya edən nanokondensatoru özündə cəmləşdirən hibrid cihazın konstruksiyası və hazırlanma metodikası işlənib hazırlanmışdır.
– Krekinq və piroliz qazlarının emalı kompleksinin optimal layihələşdirilməsi misalında kimya-texnoloji sistemlərin modelləşdirilməsi və optimal layihələşdirilməsinin yeni metodu (optimal uzlaşdırılmış material və istilik axınlarının təyini) işlənib hazırlanmışdır.
4. “Azərbaycan Respublikası iqtisadiyyatının əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin icrası” ilə bağlı AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu tərəfindən irəli sürülmüş təkliflər:
– Kimya, energetika, metallurgiya sənayesinin hidrogen tələbatını ödəmək üçün suyun elektrolizi və fotoelektrolizi prosesinin effektivliyinin yeni nəsil katalizatorlar ilə artırılması müəyyən edilmişdir.
– Qarışıq Cr-Ti karbidləri formalaşdırılmış örtüyə molibdenin daxil edilməsi ilə poladın korroziyaya və erroziyaya dayanıqlığının əsaslı şəkildə yüksəldilməsi və termodiffuziya üsulu ilə işlənmiş bu tip poladların istehsal texnologiyası hazırlanmışdır.
– Mingəçevir su anbarının sualtı polad qurğularında pittinq korroziyasına səbəb olmuş mikrobioloji bakteriyaların və onların həyat fəaliyyətinin nəticəsi olan hidrogen sulfid korroziyasına qarşı mübarizə üsulların işlənməsi və tətbiqi istiqamətində işlər aparılır.
– Ölkə ərazisində boksit yataqlarının qiymətləndirilməsi, habelə alüminium istehsalı prosesində yaranmış tullantı şlamın təkrar emal üçün yararlığı istiqamətində tədqiqatların aparılır (AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutu ilə birlikdə).
– Membran filiz emalı texnologiyası əsasında filiz və filiz tullantılarından sənaye əhəmiyyətli komponentlərin ətraf mühitə zərər vurmayan yeni kompleks çıxarılma-emal texnologiyasının işlənməsi və pilot qurğu hazırlanır (AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutu ilə birlikdə).
3. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 20 sentyabr 2016-cı il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi üzrə 2016-2020-ci illər üçün Dövlət Proqramı” çərçivəsində tapşırılmış işlərin icrası (2.2, 2.3 və 5.1, 5.2) bəndlər üzrə tədbirlər mütəmadi olaraq keçirilir.
1.2. Elmi-tədqiqat işləri planlarının yerinə yetirilməsi haqqında alınmış mühüm nəticələr
Problem:
Mineral və bərpa olunan xammal emalının fiziki-kimyəvi əsasları və yeni qeyri-üzvi funksional materialların sintezi.
– Acınohur titanmaqnetit konsentratının təbii qazla reduksiyası vasitəsilə və bioaktiv xitozan (0,01%) modifikatorundan istifadə etməklə titan 4-oksidin rutil və anataz formalarının istiqamətli sintezinin optimal rejimi və parametrləri müəyyən edilmiş və prosesin texnoloji sxemi verilmişdir.
Гасымова А.М., Самедзаде К.М., Келбалиев Г.И., Мамедов А.Н., Шадлинская Г.В. Восстановление титаномагнетитовых концентратов метаном для получения железного порошка и анатаза //Фундаментальные Исследования. Москва, 2017, № 9(1). С.36-41
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru, professor Asif Məmmədov, elmi işçi Afəridə Qasımova, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Qasım Səmədzadə
– Lantanoidlərin qallium sulfid tərkibli şüşələri alınmış, onlarda həyəcanlanma (l=976 nm) zamanı şüalanmanın infraqırmızı sahədən görünən sahəyə keçməsi müşahidə edilmişdir ki, bu da həmin maddələrdən antistoks lüminofor kimi optiki lifli rabitə xətlərində və gecə görmə cihazlarında istifadə edilməsini mümkün edir.
Bakhtiyarly I.B., Abdullayeva A.S., Kurbanova R.D., Karimov P.I. The ternary system Ln2S3-Ga2S3-EuS and glass formation.//Azerbaijan Chemical journal, 2016, № 3, p. 113-121.
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru, professor İxtiyar Bəxtiyarlı, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Rüqsana Qurbanova.
– Günəş batareyalarında istifadə edilən CdS birləşməsinin fotohəssaslığından daha yüksək fotohəssaslığa və daha geniş spektr sahəsinə malik Cd3As2S3Se3 birləşməsi sintez edilmiş, onun optiki və fotoelektrik xassələri öyrənilmiş və fotorezistor kimi günəş batareyalarında istifadə olunmasının perspektivliyi göstərilmişdir.
Imir I. Aiyev, Ceyran A.Ahmedova, Farzaliyev A.A. Phase equlibria in the As2Se3- Tl3As2S3Se3 system and properties of alloys. //Chemistry and chemical technology. 2017.Vol. 11, No. 2, p. 138–143.
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru, professor İmir Əliyev, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Ceyran Əhmədova (Adıyaman Universiteti, Türkiyə Respublikası)
Problem:
Katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi, yeni katalizatorların və adsorbentlərin yaradılması
– Perflüorlaşdırılmış dəmirtetrafenilporfirin (per-FTPhPFe(III)OH/Al2O3) biomimetik katalizatorunun tsikloheksan və metiltsikloheksan qarışığının hidrogen peroksidlə oksidləşməsində tsikloheksana qarşı yüksək seçiciliyi müəyyən edilmiş və göstərilmişdir ki, 2000C-də 11.3% tsikloheksanon və 2300C-də - 23.2% tsikloheksen alınır.
S.Aghamammadova, I. Nagieva, L.Gasanova, T. Nagiev.Кinetics and Mechanism of the Reaction of Coherently Synchronized Oxidation and Dehydrogenation of Cyclohexane by Hydrogen Peroxide. // International Journal of Engineering Research and Applications (IJERA), Volume 7, Issue 2, 2017, p. 36-40.
İcraçılar: akademik Tofiq Nağıyev,kimya üzrə fəlsəfə doktoru Lətifə Həsənova, elmi işçi Səriyyə Ağaməmmədova.
– İlk dəfə olaraq bir mərhələli bərk fazalı reaksiya ilə mikrodalğa texnologiyasından və yerli xammal olan Daşkəsən maqnetitindən istifadə etməklə Ni, Co, Zn və Cu metallarının ferritləri alınmış və onların karbon monooksidin oksidləşməsində yüksək aktivliyi müəyyən edilmişdir.
Зульфугарова С.М., Аскеров А.Г., Гасангулиева Н.М., Шакунова Н.В., Алескерова З.Ф., Литвишков Ю.Н., Талышинский Р.М. Исследованиe поверхностной кислотности гетерогенных катализаторов термодесорбцией аммиака под воздействием электромагнитного СВЧ-излучения. //НефтеГазоХимия № 1, 2017, Москва, с. 54-58.
İcraçılar: AMEA-nın müxbir üzvü Yuriy Litvişkov, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Sima Zülfüqarova, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Narqələm Həsənquliyeva, elmi işçi Zuleyxa Ələsgərova.
– Nanoölçülü gümüş hissəcikləri saxlayan kvaternizə olunmuş poli-4-vinilpiridin hidrogeli əsasında sintez olunmuş kompozitlərdə doksisiklin antibiotiki immobilizə olunmuş və müəyyən edilmişdir ki, doksisiklin nanokompozitin tərkibində bioloji aktivliyini uzun müddət saxlayır və onun daşıyıcıdan tədricən ayrılması azı 48 saat ərzində müşahidə olunur.
S.F.Humbatova, Sh.Z.Tapdigov, S.M. Mammadova, N.A.Zeynalov, D.B.Tagiyev. Synthesis and Study of Structure Silver Nanoparticles by Polyethyleneglycol-Gum Arabic Polymers. Journal of Nano Research. 2017, vol. 45, p. 25-33.
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru Nizami Zeynalov, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Şamo Tapdıqov, akademik Dilqəm Tağıyev
– Elektrokimyəvi yolla alınmış şüşə/(In2O3,SnO2)/CdS(CdTe) əsasında nanoquruluşlu Günəş elementini və elektrik enerjisini akkumulyasiya edən nanokondensatoru özündə cəmləşdirən hibrid cihazın konstruksiyası və hazırlanma metodikası işlənib hazırlanmışdır.
Eminov Sh.O., Tagiyev D.B., AliyevA.Sh., Soltanova N.Sh., Guliyev J.A., Jalilova Kh.D., Ismayilov N.J., Hasanov I.S., Rajabli A.A., Mamedova G.Kh., Gurbanov I.I., Mahmood Elrouby «Photo and electrical peculiarities of the nanostructured glass /ITO/AAO and glass/ITO/CdS systems» //J. Materials Science: Materials in Electronics, 2016, vol. 27, number 9, p. 9853-9860.
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru Akif Əliyev, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Vüsalə Məcid-zadə, dissertant Natəvan Soltanova, akademik Dilqəm Tağıyev, fizika riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru Şixəmir Eminov və fizika riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru Namiq İsmayılov (AMEA Fizika İnstitutu)
Problem:
Kimyəvi proseslərin texnologiyası və modelləşdirilməsi.
– Gümüş tioqallat (AgGaS2) əsasında yüksək rentgendozimetrik xarakteristikalara malik monokristalların yetişdirilməsi üçün üsul təklif edilmiş və göstərilmişdir ki, geniş intervalda yüksək rentgen həssaslığa malik olan AgGaS2 kristalları soyudulmadan qeyri-ətalətli rentgen şüalarını qeyd edən cihazlarda tətbiq oluna bilər.
Asadov M.M., Mustafaeva S.N. Guseinov D.T. X-Ray Dosimetric Characteristics of AgGaS2 Single Crystals. // Inorganic Materials. 2017. V. 53. № 5. P. 457–461.
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru, professor Mirsəlim Əsədov, fizika riyaziyyat üzrə elmlər doktoru Solmaz Mustafayeva (AMEA Fizika İnstitutu).
1.3. Müqavilələr üzrə aparılan işlər
İnstitut tərəfindən bir sıra təşkilatlarla müqavilələr bağlanmış və birgə işlər yerinə yetirilmişdir. Onların arasında Rusiya Federasiyasının Metallurgiya və Metalşünaslıq İnstitutu, Rusiya EA-nın İ.B.Qrebenşikov adına Silikatlar Kimyası İnstitutunun “Nanoölçülü sistemlərin fiziki kimyası” laboratoriyası, Tomsk Dövlət Universiteti, Moskva Dövlət Universiteti, Belarusiya Dövlət Informatika və Radioelektronika Universitetinin kimya kafedrası, Sumqayıt Etilen-Polietilen zavodu, Gəncə Dövlət Universiteti, Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyəti “Azdövsutəslayihə” H.Əliyev adına Neft Emalı zavodu, Bakı Ovuntu Metallurgiya Zavodu, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Nazirliyi Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyini, qeyd etmək olar.
İnstitut alimləri Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutu, Radiasiya Problemləri İnstitutu, Neft Kimya Prosesləri İnstitutu, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti və onun nəzdində olan “Neftin, qazın geotexnoloji problemləri və kimya” Elmi-Tədqiqat İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Universiteti, Az.Texniki Universitetinin “Fizika” kafedrası, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti və başqa elmi mərkəzlərlə birgə əməkdaşlıq edirlər.
Bundan əlavə 2017-ci il ərzində Almaniya, Fransa, Böyük Britaniya, İtaliya, İcveç, Hollandiya, Danimarka, Türkiyə, Tayvan və s. ölkələrin elmi-tədqiqat müəssisələri və Universitetləri ilə elmi əməkdaşlıq davam etmişdir.
İnstitutda 2015-ci ildə açılmış iki beynəlxalq laboratoriya, İspaniyanın Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzi (DİPC) ilə birgə "Kvant Kompütinq və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar" və Almaniyanın Berlin Texniki Universiteti, Böyük Britaniyanın Huddersfild Universiteti və Belarusiyanın Minsk İstilik və Kütlə Dəyişməsi İnstitutu ilə "Neft mənşəli kaustobiolitlərdən alınan nanokarbon materialları əsasında katalizatorların sintezinə və tətbiqinə dair fundamental tədqiqatlar" (İNTERLABCAT) beynəlxalq laboratoriyaları öz fəaliyyətlərini uğurla davam etdirmişdir.
İNTERLABCAT laboratoriyasında karbohidrogenlərin oksidləşməsində universal katalizator kimi tədbiq olunan nanokarbon katalizatorlarının fundamental aspektləri tədqiq olunmuşdur.
“Kvant Kompütinq və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar” laboratoriyasında DİPC tədqiqatçıları tərəfindən topoloji izolyatorlar xassəli bir sıra birləşmələrinin səth və elektron quruluşlarının nəzəri hesablanması və eyni zamanda Avropanın digər qabaqcıl elmi mərkəzlərdə onların fiziki xassələrinin eksperimental tədqiqi aparılmışdır. Azərbaycan tədqiqatçıları tərəfindən məqsədyönlü axtarış üçün bu materialların uyğun sistemlərinin kompleks fiziki-kimyəvi, kristalloqrafik, termodinamik tədqiqi aparılmış və onların bəzilərinin monokristalları sonrakı tədqiqatlar üçün yetişdirilmişdir.
1.4. Elmi-tədqiqat proqramlarının müsabiqəsində iştirak
2017-ci ildə maliyyələşdirilmiş qalib qrant layihələri
Layihənin adı | Azərbaycan Respublikasının geotermal suları və geotermal enerji resursları |
Təqdim edildiyi Fond (yerli və beynəlxalq) | Azərbaycan Respublikasinin Prezidenti Yaninda Elmin İnkişafi Fondu Qrant Layihələri Müsabiqəsi Kompleks elmi-tədqiqat proqramlarılayihələri müsabiqəsi EİF- KETPL-2015-1(25) |
Layihənin həyata keçirildiyi illər | 2017-2018 |
Layihə rəhbəri (adı, soyadı, elmi dərəcəsi) | Həm rəhbər AMEA-nın Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu |
Layihənin məbləği | 200 000 manat |
Layihənin adı | Triptofanın bəzi biogen metallarla komplekslərinin sintezi və radioprotektor xassələrinin öyrənilməsi
|
Təqdim edildiyi Fond (yerli və beynəlxalq) | Ukrayna Elm Fondu |
Təqdim edildiyi il | 2016 |
Layihənin həyata keçirildiyi illər | 2017-2018 |
Layihə rəhbəri (adı, soyadı, elmi dərəcəsi) | k.ü.f.d. Fidail Cəlaləddinov, AMEA-nın Radiasiya Problemləri İnstitutu ilə birgə |
Layihənin məbləği | 50 000 dollar
|
2017-ci ildə digər (xarici) müsabiqələr və müraciət edən
əməkdaşların qrant layihələrinin
S İ Y A H I S I
Müsabiqənin adı | Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu 1-ci Azərbaycan-Rusiya birgə beynəlxalq qrant müsabiqəsi |
Layihənin adı | Elektron çeviriciləri üçün yeni aşağıölçülü keçid metalları oksidlərinin və topoloji izolyatorların işlənib hazırlanması
|
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: akademik Dilqəm Tağıyev (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: k.e.d., prof. Vladimir Zlomanov (M.V.Lomonosov adına MDU)
|
İl | 2017 |
Müsabiqənin adı | Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu 1-ci Azərbaycan-Rusiya birgə beynəlxalq qrant müsabiqəsi |
Layihənin adı | Təbiətdən rasional istifadənin təminatı məqsədi ilə neftlə çirklənmiş torpaqların və neft şlamlarının rekultivasiyasına dair yeni kompleks yanaşma |
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: k.ü.f.d., dos. Mirheydər Abbasov (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: k.e.n., dos. Lidiya Svarovskaya (REA-nın Sibir bölməsinin Neftin Kimyası İnstitutu )
|
İl | 2017 |
Müsabiqənin adı | Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu 1-ci Azərbaycan-Rusiya birgə beynəlxalq qrant müsabiqəsi |
Layihənin adı | Lantanoid tərkibli şüşəvari yarımkeçiricilər əsasında informasiya və tibbi optika materialları |
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: k.e.d., prof. İxtiyar Bəxtiyarlı (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: k.e.d., prof. Yuriy Tveryanoviç (Sankt-Peterburq Dövlət Universiteti) |
İl | 2017 |
Müsabiqənin adı | Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu 1-ci Azərbaycan-Rusiya birgə beynəlxalq qrant müsabiqəsi |
Layihənin adı | Misin mürəkkəb xalkogenidləri ortatemperaturlu termoelektrik materialları kimi: sintezdən, faza tarazlıqlarından "tərkib-quruluş-xassə" əlaqəsinə |
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: k.e.d., prof. Məhəmməd Babanlı (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: k.e.d., prof. Andrey Şevelkov (M.V.Lomonosov adına MDU) |
İl | 2017 |
Müsabiqənin adı | Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu 1-ci Azərbaycan-Rusiya birgə beynəlxalq qrant müsabiqəsi |
Layihənin adı | Elektrik enerjisinin üzvi akkumulyatorları üçün aromatik aminlər və diaminlər əsasında kation əmələ gətirə bilən yeni elektrod materiallarının sintezi və tədqiqi |
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: akademik Əjdər Məcidov (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: t.e.d., prof. Serqey Qriqoryev (“MEİ” Milli Tədqiqat Universiteti ) |
İl | 2017 |
Müsabiqənin adı | Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu 1-ci Azərbaycan-Rusiya birgə beynəlxalq qrant müsabiqəsi |
Layihənin adı | “Karbohidrogenlərin koherent-sinxronlaşdırılmış oksidləşmə reaksiyalarının tədqiqi üçün heterogen katalizatorların aktiv səthlərinin təşkili: dərin çevrilmələrdə selektivliyin idarəolunması metodlarının axtarışı |
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: k.e.d., prof. Sərdar Zeynalov (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: k.e.d., prof. Eldar Dəhnəvi (Tomsk Dövlət Universiteti) |
İl | 2017 |
Müsabiqənin adı | AMEA-nın “Beynəlxalq Elmi Əməkdaşlıq” Müştərək Elmi Tədqiqat layihəsi (Bolqarıstan Respublikası) |
Layihənin adı | “FeChx-TiO2-MoSx hibrid katodlarının elektrokimyəvi və fotoelektrokimyəvi tədqiqi” |
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: k.e.d. Akif Əliyev (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: t.e.d., prof. Evelina Slavçeva (akad. Yevgeni Budevski adına Elektrokimya və Energetik sistemlər İnstitutu) |
İl | 2017 |
Müsabiqənin adı | AMEA-nın “Beynəlxalq Elmi Əməkdaşlıq” Müştərək Elmi Tədqiqat layihəsi (İtaliya Respublikası) |
Layihənin adı | “L-tiroksinin xitozanın N-trimetil yodlu törəməsinə inkapsullaşdırılması və onun uzun müddət nəzarətli ayrılmasının in-vitro bioloji tədqiqi” |
Müraciət edən | Layihənin həmrəhbəri: k.e.d. Nizami Zeynalov (KQÜKİ); layihənin həmrəhbəri: prof. Maria Grazia Raucci (Polimerlər, kompozitlər və Biomateriallar İnstitutu) |
İl | 2017 |
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkətinin Elm Fondunun
2017-ci il üçün elan etdiyi müsabiqəyə təqdim olunmuş və
texniki ekspertizadan keçmiş layihələrinin
S İ Y A H I S I
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkətinin Elm Fondu Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında çalışan alimlərə əlavə yaradıcılıq imkanları yaratmaq, fundamental və tətbiqi xarakterli elmi tədqiqat işləri, neft, qaz və neft-kimya sənayesi ilə bağlı innovativ elmi araşdırmaları daha da inkişaf etdirmək məqsədilə 28 sentyabr 2017-ci il tarixində müsabiqə elan etmişdir və 1 noyabr 2017-ci il tarixində layihələrin qəbulu başa çatmışdır.
№ | Layihənin adı | Elmi müəssisə | Aid olduğu elmi sahə | Layi- hənin növü | İcra müddəti | Layihə rəhbəri | Layihə- nin smeta dəyəri AZN |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
1 | Neft avadanlıqlarında parafin, qətran, asfalten və qum hissəciklərinin çökməsinin modelləşdirilməsi və praktik problemlərin həlli | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Kimya elmləri
| ET | 24 ay | Qüdrət Kəlbəliyev İsfəndiyar oğlu | 176 043 |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
2 | Qeyri-tarazlıqlı heterofazalı neft-kimya proseslərinin və neft-qaz sistemlərinin riyazi və fiziki-kimyəvi modelləşdirilməsi | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Kimya elmləri, Texnika elmləri | ET | 24 ay | Mirsəlim Əsədov Mirələm oğlu | 179806,2 |
3 | Neft laylarına təsir zamanı səthi-aktiv maddələrin (SAM) məsaməli mühitdə adsorbsiya proseslərinin modelləşdirilməsi | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Texnika elmləri
| ET | 12 ay | Qoşqar Əliyev Seyfulla oğlu | 60 880 |
4 | Neft veriminin artırılması üçün nanosistemlərin hazırlanması | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Yer elmləri, Kimya elmləri | ET | 12 ay | Əjdər Məcidov Əkbər oğlu
| 99 539 |
5 | Uzun müddət istismar olunmayan neft yataqlarının metal üzvi birləşmə tərkibli yüksək effektli emulsiyalaşdırıcı nanokompozit qələvi məhlullardan istifadə etməklə qeyri-nyuton neftlərin hesabına neftvermənin artırılması texnologiyasının işlənməsi | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Yer elmləri
| ET | 12 ay | Fikrət Sadıqov Məmməd oğlu | 100 000 |
6 | Koordinasion birləşmələrin neftin reoloji xassələrinə təsirinin tədqiqi.
| Kataliz və Qeyri-üzvi kimya İnstitutu
| Kimya elmləri | ET | 12 ay | Mina Munşiyeva Kərimovna | 65 000 |
7 | Neft hasilatını artırmaq üçün naften spirtləri və turşuları əsasında yeni qeyri-ionogen səthi aktiv maddələrin sintezi | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Kimya elmləri
| ET | 24 ay | Sərdar Zeynalov Bahadur oğlu | 160 000 |
8 | Neftlə çirklənmiş torpaqların, qruntların və neft şlamlarının H2O2-in tənzimləyici parçalanması əsasında fülleren dudsı ilə rekultivasiyasına yeni yanaşma | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Kimya elmləri
| ET | 24 ay | Yaqub Nağıyev Mehdi oğlu | 120 000 |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | V, P, Mo, Sb oksid katalizatorların fiziki-kimyəvi xassələri ilə katalitik aktivliyi arasında kollerasiyanın müəyyən edilməsi
| Kataliz və Qeyri üzvi Kimya İnstitutu | Kimya elmləri | XL3 | 3 ay | Elmir Babayev Maksud oğlu | 12 000 |
10 | Zob əleyhinə istifadə olunan L-tiroksin preparatının daşınması üçün sintez olunmuş N-trimetilyod xitozanın reoloji və spektral tədqiqi məqsədilə stajkeçmə | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu
| Kimya elmləri
| XL3 | 30 gün | Şamo Tapdıqov Zöhrab oğlu | 16 386 |
11 | Ağır metalların xalkogenidlərinin, xalkohalogenidlərinin və onlar əsasında yeni funksional materialların alınmasının fiziki-kimyəvi əsasları | Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | Kimya elmləri | HM |
| Dünya Babanlı Məhəmməd qızı |
|
1.5. Fundamental elmlə təhsilin qarşılıqlı əlaqəsi
AMEA-nın Rəyasət Heyətinin 15 oktyabr 2014–cü il tarixli 153 nömrəli qərarı ilə Akademiyada magistratura təhsil pilləsinin yaradılması, İnstitutda elmlə təhsilin inteqrasiyasına, gənclərin elmə cəlb edilməsinə və elmi kadr potensialının yüksək səviyyədə inkişafına səbəb olmuşdur. 2016/2017-ci tədris ilində magistraturaya “Qeyri-üzvi kimya” ixtisaslaşması üzrə yüksək balla qəbul olan bakalavrlar I kursu müvəffəqiyyətlə başa vuraraq, II kursun III semestrində təhsil alırlar. 2017/2018-ci tədris ilində İnstitutun magistraturasına yüksək balla 7 nəfər (“Qeyri-üzvi kimya” ixtisaslaşması üzrə - 3, “Fiziki kimya” ixtisaslaşması üzrə - 2, “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisaslaşması üzrə isə - 2) bakalavrlar qəbul olmuşlar. 2017-ci ildə İnstitutun “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisaslaşması üzrə təhsil alan 3 magistr magistratura pilləsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişlər.
1.6. Nəşriyyat fəaliyyəti, elmi məqalələr, o cümlədən xaricdə və İmpakt Faktorlu jurnallarda çap olunmuş məqalələr, elmi işçilərin əsərlərinə olan istinadlar, alınmış patentlər haqqında məlumat
Hesabat ilində İnstitut əməkdaşları tərəfindən yüksək impakt faktorlu xarici jurnallarda məqalələr dərc olunmuşdur: National Science Review, Physical Review B, Journal of Alloys and Compounds, Физика и техника полупроводников, Materials Research Bulletin, Journal of Molecular Structure, Advances in Materials Science and Engineering, Acta Chimica Slovenia, Journal of Adhesion Science and Technology, Journal of Phase equilibria and diffusion, Электрохимия, Журнал Неорганической химии, Materials Research, Technical Physics, Неорганические материалы, Журнал органической химии, Журнал Физической Химии, Журнал общей химии, Russian Chemical Bulletin, Journal of Nano Research, Теоретические основы химической технологии, Журнал структурной химии, Журнал прикладной химии, Asian Journal of Chemistry, Химия и технология топлив и масел.
Ümumiyyətlə bu il 150 məqalə, o cümlədən xaricdə 100, respublikada 50 məqalə çap olunmuşdur. Dövri nəşrlər sahəsində Azərbaycan kimya jurnalının və Kimya problemləri jurnalının 1, 2, 3 nömrələri çap olunmuş, 4-cü nömrələri isə nəşrə təqdim olunmuşdur. İnstitutun əməkdaşları İtaliyanın Florensiya, İspaniyanın Donostia-San Sebastian, İsveçrənin Sürix, Hollandiyanın Amsterdam, Rusiyanın Novosibirsk, Qazaxstanın Alma-Ata, Türkiyənin Ankara və sair xarici ölkələrin şəhərlərinə müxtəlif məqsədlər üçün (konfranslarda, simpoziumlarda, konqreslərdə iştirak, beynəlxalq laboratoriyalarda alınan nəticələrin müzakirəsi, gələcəkdə əməkdaşlıq məsələləri və c. ) ezam olunmuşlar. Hesabat ilində İnstitutun əməkdaşları tərəfindən 4 kitab nəşr edilmişdir:
- Г.И.Келбалиев, С.Р.Расулов, Д.Б.Тагиев, Г.Р.Мустафаева «Механика и реология нефтяных дисперсных систем». Москва «Маска», 2017. – 462 с.
- Рахиля Будагова, Сардар Зейналов, Гюлара Садыхова «Эпокси- и краун-эфиры». LAP LAMBERT Academic Publishing, Saarbrücken, Deutschland 2017, 67 с.
- Дильгам Тагиев, Эльза Салахова «Physicochemical properties of thin rhenium chalcogenides coatings». LAP LAMBERT Academic Publishing, 2017, 49 s.
- E.Teymurova, M.Əhmədov “Yüksəkpiritli qurguşun konsentratlarının emalı”. Palmarium academic publishing. Saarbrücken, Deutschland, Германия - 2017.
2017-ci ildə impakt faktorlu jurnallarda dərc olunmuş məqalələr
Thomson Reuters sisteminə daxil olan impakt faktorlu jurnallar
1. Otrokov M. M., Ernst A., Mohseni K., Fulara H., Roy S., Castro G. R., Rubio-Zuazo J., Ryabishchenkova A. G., Kokh K. A., Tereshchenko O. E., Aliev Z. S., Babanly M. B., Chulkov E. V., Meyerheim H. L., and. Parkin S. S. P. Geometric and electronic structure of the Cs-doped Bi2Se3 (0001) surface // Physical Review B, 2017, v. 95, p.205429 -9. TR- 3.836
2. I. A. Shvets, I. I. Klimovskikh, Z. S. Aliev, M. B. Babanly, J. Sánchez-Barriga, M. Krivenkov, A. M. Shikin, E. V. Chulkov. Impact of stoichiometry and disorder on the electronic structure of the PbBi2Te4−xSex topological insulator. Physical Review B, 2017, v.96, issue 23, p. 235124. TR- 3.836
3. Alverdiyev I.J., Aliev Z.S., Bagheri S.M., Mashadiyeva L.F., Yusibov Y.A., Babanly M.B. Study of the 2Cu2S+GeSe2 «Cu2Se+GeS2 reciprocal system and thermodynamic properties of the Cu8GeS6-xSex solid solutions // Journal of Alloys and Compounds, 2017, v.691, p.255-262. TR-3.133
4. Leyla F. Mashadieva, Jem O. Kevser, Imir I. Aliev, Yusif A. Yusibov, Dilgam B. Tagiyev, Ziya S. Aliev, Mahammad B. Babanly. The Ag2Te-SnTe-Bi2Te3system and thermodynamic properties of the (2SnTe)1-x(AgBiTe2)x solid solutions series. Journal of Alloys and Compounds 724 (2017) p.641-648. TR-3.133
5. N. B. Babanly, S. Z. Imamaliyeva, Y. A. Yusibov, D. B. Taghiyev, M. B. Babanly. Thermodynamic study of the Ag-Tl-Se system using the EMF method with AG4RbI5 as a solid electrolyte. Journal of Solid State Electrochemistry.https://doi.org/10.1007/s10008-017-3853-3,TR – 2.316.
6. Z.S.Aliev, S.S.Musayeva, S.Z.Imamaliyeva, M.B.Babanly. Thermodynamic study of antimony chalcoiodides by EMF method with an ionic liquid. Journal of Thermal Analysis and Calorimetry. 2017, p. 1-6. TR – 1.953.
7. Vusala A. Majidzade, Parvin H. Guliyev, Akif Sh. Aliyev,Mahmoud Elrouby, Dilgam B Tagiyev. Electrochemical Characterization and Electrode kinetics for Antimony Electrode position from its Oxychloride Solution in the Presence of Tartaric Acid. Journal of Molecular Structure, 1136, 2017, p. 7-13.TR – 1.753.
8. D.M. Babanly, Q.M.Huseynov, Z.S. Aliev,D.B.Tagiyev, M.B. Babanly. «Thermodynamic Study of Tl6SBr4 Compound and Some Regularities in Thermodynamic Properties of Thallium Chalcohalides». Advances in Materials Science and Engineering, Volume 2017 (2017), Article ID 5370289, 9 pages, TR – 1.299
9. Imamaliyeva S.Z., Gasanly T.M., Gasymov V.A., Babanlı M.B. Phase equilibria and some properties of solid solutions in the Tl5Te3-Tl9SbTe6-Tl9GdTe6 system. // Acta Chimica Slovenia, 2017, v.64, p.221–226 TR - 1.167
10. Zeynalov E.B., Wagner M., Friedrich J., Magerramova M.Ya., Salmanova N.I., Hidde G., Meyer- Plath A. The peculiar behavior of functionalized carbon nanotubes in hydrocarbons and polymeric oxidation environments,Journal of Adhesion Science and Technology 2017, 31(9): p.988-1006. TR – 1.073
11. Imamaliyeva S.Z., Mekhdiyeva I.F.,Amiraslanov I.R.,Babanlı M.B. Phase equilibria in the Tl2Te-Tl5Te3-Tl9TmTe6 section of the Tl-Tm-Te system. // Journal of Phase equilibria and diffusion, 2017, v.38, issue 5.p. 764–770, TR – 0.938
12. Aliev Z.S., Musayeva S.S., Babanlı M.B. The phase relations in the Sb-S-I system and thermodynamic properties of SbSI // Phase equilibria and diffusion, 2017, v.38, issue 6.p. 887-896. TR – 0.938
13. Leyla Farhad Mashadieva, Jem Osman Kevser, Imir Iyas Aliev, Yusif Amirali Yusibov, Dilgam Babir Tagiyev, Ziya Saxavaddin Aliev, Muhammad Baba Babanly. Phase Equilibria in the Ag2Te-SnTe-Sb2Te3 System and Thermodynamic Properties of the (2SnTe)1-x(AgSbTe2)x Solid Solution. Journal of Phase Equilibria and Diffusion. Volume 38, Issue 5, p. 603–614. TR-0.938
14. Алвердиев И.Дж., Багхери С.М., Имамалиева С.З., Юсибов Ю.А., Бабанлы М.Б. Термодинамическое исследование соединения Ag8GeSe6 методом ЭДС с твердым электролитом Ag4RbI5. // Электрохимия, 2017, том 53, № 5, с. 622–625, TR – 0.828
15. Babanly M.B., Chulkov E.V., Aliev Z. S., Shevel’kov A.V., and Amiraslanov I. R. Phase diagrams in materials science of topological insulators based on metal chalkogenides // Russian Journal of Inorganic Chemistry, 2017, v. 62, No. 13, p. 1703–1729.TR - 0.787
16. Юсибов Ю.Ф., Алвердиев И.Дж., Ибрагимова Ф.С., Мамедов А.Н.,Тагиев Д.Б., Бабанлы М.Б. Исследование и 3d моделирование фазовой диаграммы системы Ag-Ge Se// Журнал Неорганической химии, 2017,Т.62, № 9, c.1223–1242 TR - 0.787
17. Гасанова З.Т., Машадиева Л.Ф., Юсибов Ю.А., Бабанлы М.Б. Фазовые равновесия в системе Cu2S-Cu3AsS4-S // Журнал Неорганической химии, 2017, т.62, № 5, с.592–598, TR - 0.787
18. Машадиева Л. Ф., Гасанова З. Т., Юсибов Ю.А., Бабанлы М.Б. Фазовые равновесия в системе Cu–Cu2Se–As // Журнал Неорганической химии, 2017, т. 62, № 5, с.599–604, TR - 0.787
19. Гурбанов Г.Р. Мамедов Ш.Г., Мамедов А.Н., Адыгезалова М.Б. Разрез PbSb2Se4-Pb5Bi6Se14 квазитройной системы Sb2Se3-PbSe-Bi2Se3. // Журнал Неорганической химии, 2017,Т.62, № 12. c.1-6 TR-0.787
20. Imamaliyeva S.Z., Mekhdiyeva I.F.,Gasymov V.A., Babanlı M.B. Phase equilibria in the Tl5Te3-Tl9BiTe6-Tl9TmTe6 section of the Tl-Bi-Tm-Te quaternary system // Materials Research, 2017, 20(4), p.1057-1062. TR - 0.634
21. Mustafaeva S.N. Asadov S.М. Charge transfer and thermopower in TlGdS2. Technical Physics. 2017. vol. 862. № 7. p. 1077-1081. TR - 0.632
22. Имамалиева С.З., Гасанлы Т.М., Зломанов В.П., Бабанлы Фазовые равновесия в системе Tl2Te-Tl5Te3-Tl9TbTe6. // Неорганические материалы, 2017, т. 53, №. 4, с. 354–361. TR – 0.620
23. Гусейнов Ф. Н., Сеидзаде А. Э., Юсибов Ю. А., Бабанлы М. Б. Термодинамические свойства соединения SnSb2Te4 // Неорганические материалы, 2017, т. 53, № 4, с. 347–350, TR – 0.620
24. Бабанлы Д. М., Машадиева Л. Ф., Бабанлы М. Б. Уточнение фазовой диаграммы системы Tl–I и изучение термодинамических свойств иодидов таллия. // Неорганические материалы, 2017, т. 53, № 5, с. 524–529, TR – 0.620
25. Имамалиева С.З., Гасанлы Т.М., Зломанов В.П., Бабанлы М.Б. Фазовые равновесия в системе Tl5Te3-Tl9BiTe6-Tl9TbTe6 .// Неорганические материалы, 2017, т. 53, №.7, с.701–705. TR – 0.620
26. Алиев З. С., Ибадова Г. И., Имамалиева С. З., Юсибов Ю. А., Бабанлы М.Б. Фазовые равновесия и распад твердых растворов в системе YbTe–SnTe–PbTe. // Неорганические материалы, 2017, т. 53, № 8, с. 810–816, TR – 0.620
27. Садыгов Ф.М., Ильяслы Т.М., Сафарова Г.T., Зломанов B.П., Алиев И.И. Физико-химическое исследование системы Sb2Se3-Nd2Se3 . Неорганические материалы.2017. т.53. № 7. с. 681-685. TR-0.620
28. Asadov S.M. Mustafaeva S.N. Guseinov D.T. X-Ray Dosimetric Characteristics of AgGaS2 Single Crystals. Inorganic Materials. 2017. V. 53. № 5. p. 457–461.
TR – 0.620
29. Asadov S.M. Mustafaeva S.N. Mechanism of AC Charge Transport in TlSbS2. Inorganic Materials. 2017. V. 53. № 12. p. 1228–1232. TR – 0.620
30. Бабанлы Д.М., Велиева Г.М., Имамалиева С.З., Бабанлы М.Б. Термодинамические функции селенидов мышьяка. // Журнал Физической Химии, 2017, т. 91, № 7, с.1098–1101, TR– 0.581
31. Mashadieva L. F., Yusibov Yu. A., Kevser Dzh., and Babanly M. B. Thermodynamic Study of Solid Solutions in the SnTe–AgSbTe2 System by Means of EMF with Solid Electrolyte Ag4RbI5 // Russian Journal of Physical Chemistry A, 2017, Vol. 91, No. 9, p. 1642–1646, TR – 0.581
32. Азизова А.Н., Гасанов Х.И., Гасымов Ш.Г., Мамедова И.Ш. Серо- и кислородсодержащий комплекс платины (II) //Журнал общей химии, 2017, т.87, вып. 4, с. 701-702. TR – 0.553
33. V.M.Akhmedov, N.E.Melnikova and I.D.Akhmedov. Synthesis, properties, and application of polymeric carbon nitrides. Russian Chemical Bulletin, International Edition. Vol. 66, No.5, May 2017, p.782-807. TR – 0.529
34. S.F.Humbatova, Sh.Z.Tapdigov, S.M.Mammadova, N.A.Zeynalov, D.B.Tagiyev. Synthesis and Study of Structure Silver Nanoparticles by Polyethyleneglycol-Gum Arabic Polymers. Journal of Nano Research. 2017, vol. 45, p. 25-33. TR – 0.511
35. А.М.Алиев, А.Р.Сафаров, А.М. Гусейнова. Расчет этиленового региона химико-технологического комплекса по переработке газов крекинга и пиролиза// Теоретические основы химической технологии. Москва, 2017, №4, с. 397-410. TR – 0.494
36. А.М.Алиев, А.Р.Сафаров, А.М. Гусейнова. Расчет химико-технологического комплекса по переработке газов крекинга и пиролиза на основе кинетических моделей процессов. Теоретические основы химической технологии. Москва, 2017, №5. с. 569-581 TR – 0.494
37. Келбалиев Г. И., Тагиев Д. Б., Расулов С. Р., Мустафаева Г. Р., Керимли В. И.. Реология структурированных нефтяных дисперсных систем. Теоретические основы химической технологии. 2017, т.51, №5, с. 582-588. TR – 0.494
38. Мурадова П.А., Зульфугарова С.М., Третьяков В.Ф., Талышинский Р.М., Гасанкулиева Н.М., Литвишков Ю.Н. Свойства поверхности Zn-B-P/ γ-Al2O3/ Al катализаторов и их активность в стимулированной микроволновым излучением реакции ацилирования диэтиламина м-толуиловой кислотой. Нефтехимия, № 6, 2017, с.1-8. TR – 0.493
39. И.Д.Ахмедов, Н.Е.Мельникова, А.З.Бабаева, В.М.Ахмедов. Палладийсодержащие композиционные наноматериалы на основе поликапролактама: формирование и структура. Журнал структурной химии. 2017.Том 58. №4. c.820-826, TR – 0.472
40. А.М.Алиев, З.А.Шабанова, А.И.Керимов. Синтез и исследование цеолитов, модифицированных катионами металлов, в качестве катализаторов в реакции окислительного дегидрирования нафтеновых углеводородов. Журнал прикладной химии. 2017. Т. 90. Вып. 5. с.591-597 TR - 0.375
41. Мурадова П.А., Зульфугарова С.М, Шакунова Н.В., Гусейнова Э.М., Аскерова А.И., Литвишков Ю.Н. Оценка эффективности катализаторов реакции совместного глубокого окисления углеводородов и монооксида углерода, протекающей под воздействием СВЧ-излучения. Журнал прикладной химии. 2017, том 90, вып.7, с.53-58. TR - 0.375
42. А.М.Алиев, З.А.Мамедов, А.Р.Сафаров, И.И.Османова, А.М.Гусейнова. Моделирование и оптимизация совмещенного процесса пиролиза бензина, этана и пропана. Химия и технология топлив и масел. 2017, №3, c.29-35. TR- 0.317
43. Тагиев Д. Б., Келбалиев Г. И., Сулейманов Г. З., Расулов С. Р., Шекилиев Ф. И., Керимли В. И., Мустафаева Г. Р.Кинетика растворения асфальтосмолистых веществ в ароматических растворителях. Химия и технология топлив и масел, 2017, №3, c. 33.TR- 0.317
SCOPUS sisteminə daxil olan impakt faktorlu jurnallar
44. Келбалиев Г. И., Расулов С. Р., Рзаев А. Г., Мустафаева Г. Р. Реология структурированных нефтей. // Инженерно-физический журнал, 2017, т.90, №4, с. 1044–1052. SCOPUS – 0.787
45. G. A. Bagirzade, D. B. Tagiyev, F.A.Guliyev, M.R. Manafov. Kinetics of vapor phase ammoxidation of o-xylene on V-Sb-Bi-Cr/Y-Al2O3 oxide catalyst III. Preparation of phtalimide, Asian Journal of Chemistry, v.29, №12, c. SCOPUS – 0.154
46. S.M. Mammadova, Sh.Z. Tapdigov, S.F.Humbatova, S.A.Aliyeva, N.A.Zeynalov, Ch.A.Soltanov, A.A.Cavadzadeh. Synthesis, Structure and Swelling Properties of Hydrogels Based on Polyacrylic Acid, Asian Journal of Chemistry. 2017, vol. 29, № 3, p. 576-580. SCOPUS- 0.154
Digər sistemlərə daxil olan impakt faktorlu jurnallar
47. E.A.Salakhova, D.B.Tagiyev, P.E.Kalantarov, K.F.İbrahimova. Electrodeposition of Re-Cu-Se alloys from sulphur acidic electrolytes. International Journal of current Research. vol.9, İssue 01, 2017. p.45406-45411, SJIF Scientific Journal Impact Factor- 7.086
48. A.M.Pashajanov, M.M.Agamaliyeva, G.R.Mugalova, N.V.Yusifova and A.S.Piralisoy., Extraction-atomic-absorption determination of titanium (IV) with azoderivate para-tret-butylphenol. International Journal of Current Engineering and Technology, vol.7, p. 1457-1460, No.4(Aug 2017), Global Impact Factor: 6.125.
49. Shahab Nasseerli, Ali Yaqubov, Abdolali Alemi, Ali Nuriyev. Kinetics and Thermodynamics study of Zinc Ions Adsorption onto the modified Nanobentonite, International Journal of Current Engineering and Technology, 2016 .Vol.6, p.2221-2227. Global IF – 6.125
50. A.M.Pashajanov Extraction and Atomic-Absorption Determination of Scandium(III) with 2-Hydroxy-5-T-Butylphenol-4-Nitroazobenzene. International Journal of Innovative Science Engineering and Technology, vol 4 . Issue 2. February 2017, p. 11-14, Global IF – 5,264
51. S.Aghamammadova, I. Nagieva, L.Gasanova, T. Nagiev.Кinetics and Mechanism of the Reaction of Coherently Synchronized Oxidation and Dehydrogenation of Cyclohexane by Hydrogen Peroxide. International Journal of Engineering Research and Applications (IJERA), Volume 7, Issue 2, February 2017. Google scholar - 5.169
52. Mamedov E.S., Kulibekova T.N., Veliyeva D.S., Ibragimova F.M., Huseynova S.E., Safaraliyeva Z.S., Aliyeva F.M. Estimation of adsorption properties of ethers as an anti-wear additive. International Journal of Chemical Studies, İndia, 2017, v. 5(2). p. 215-216. Research Journal Impact Factor (RJIF) – 4.86
53. Asmat Azizova, Smid Gasimov, Khudayar Gasanov, Manaf Manafov. The Different Platin (II) Complexes of Thiocarbon Acids, International journal of advanced research in science, engineering and technology Vol. 4, Issue 3 , March 2017, p.3480-3488. SJIF - 4.346.
54. E.A.Salakhova, D.B.Taghiyev, P.E.Kalantarova, A.M.Askerova. Electrochemical study of rhenium-tellurium-copper system. International Journal of Engineering Sciences and Research Technology. 6(11), 2017, p.192-201. International Institute of Organized Research (I2OR) – 4.116
55. Shahab Nasseeri, Ali Yaqubov, Abdolali Alemi “Use of Response surface methodology for optimization of Cu(II) and Zn2+ adsorption in an aqueous solition by modified bentonite”, Journal of Advanced Chemical Engineering, Canada, 2017, p.17-22. Journal Impact Factor – 1.43
56. S.A.Mammadova, SH.Nasseri, G.M.Heydarzade, U.H.Osmanova, A.I.Yaqubov, Abdolali Alemi Ahmad Purification of sewage from cationic dyes modified by bentonites. International Journal of Sciences &Technology. India. 2017, vol.5, issue 10, p.101-105. IIFS (International Impact Factor Services ) – 1.002
57. Asadov S.М., Mustafaeva S.N. Kelbaliev K.I. Electronic Transport Processes In Two-Dimensional Solid Solutions. // Journal of Multidisciplinary Engineering Science Studies (JMESS). Volume. 3, Issue. 8, 2017. p. 1-6. Google Scholar – 0.72
58. Ismayilova B.A., Efendi A.C., Tagiyev D.B., Babayev E.M., Aliyeva A.M., Rustamova C.T., Aykan N.F. Etherification of dichloromaleic anhydride with low molecular (C1-C4) aliphatic alcohol in the presence Zeolite catalysts. JECET; Journal of Environmental Science, Computer Science and Engineering & Technology. Sec. A; Vol.6. No.2, p.122-127. Global IF – 0.546
59. Usubaliyev B.T., Munshieva M.K., Nurullayev V.H., Aliyeva F.B., Safarova P.S. Structure and chemical research of coordination compounds of hexaaquabisbenzene 1,2,4,5 tetacarbonate diiron (II) with layered porous structure for gruel oils .// International Journal of nano studies and technologies 2017, №1, 6, p. 123-126, Global IF – 0.546
60. Usubaliyev B.T., Tagiyev D.B, Munshieva M.K., Nurullayev V.H., Aliyeva F.B., Safarova P.S . Synthesis and Physico-Chemical Studies of Complex Compounds of Iron (II) and (III) With Phthalic Acid .// Journal of Nanomaterials &Molecular Nanotechnology, 2017,№6:5 p.1-4. RG (Researchgate) IF – 0.46
61. Usubaliev B. T., Taghiyev D. B.,Nurullayev V. H., Munshieva M. K., Alieva F. B., Safarova P. S.Structural and Chemical Research of Coordination Compounds of Hexaaqua Bisbenzol 1,2,4,5-Tetracarbonate Diiron (II) with a Layered-Porous Structure. Journal of Nanomaterials & Molecular Nanotechnology, USA, 2017, v. 6, №1, p. 1-5, RG (Researchgate) IF – 0.46
62. Vagif G.Mirzayev, Ch.K.Rasulov, E.A.Majidov, Z.Z. Agamaliyev, M.R.Manafov. Some Peculiarities of Interaction Reaction of Phenol with the Dimerization Products of C4 Fraction of Gasoil Pyrolysis, Global Journal of Chemistry, Vol. 3, No. 1, July 20, 2017, p.136-142. 0.457
63. Fakhriyya Nasiri, Fikret Guliyev, Arif Efendi, Farida Abdullayeva, Lyudmila Kojarova, Jeyran Rustamova, Tarana Shikhlinskaya. Synthesis of methyl-2,5-dihydroxyphenlsulfide and study of its antioxidant action. Elixir International Journal. Applied Chemistry. 2017, v.106, p. 46583–46584. Global IF – 0.454
64. Asmat N. Azizova, Dilqam B. Tagiyev, Khudayar I. Hasanov, and Manaf R. Manafov, Dimer Complexes of Mixed Ligands of Platinum, Research Journal of Pharmaceutical, Biological and Chemical Sciences, 8(4), p.931-934 RG (Researchgate) IF – 0.25
РИНЦ bazasına daxil olan impakt faktorlu jurnallar
1. Гасымова А.М., Самедзаде К.М., Келбалиев Г.И., Мамедов А.Н., Шадлинская Г.В. Восстановление титаномагнетитовых концентратов метаном для получения железного порошка и анатаза// Фундаментальные Исследования. Москва, 2017, № 9(1). c.36-41. РИНЦ -1,252
2. Рзаев Б.З., Гараев А.М., Алиев И.И., Рзаева А.Б., Бабаева Н.Я. Получение тетратиомолибдената серебра в водной среде Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. (Москва «Академия естествознания»). 2017. №2. с.244-248. РИНЦ – 0,731
3. Алиев И.И., Мургузова М.С., Таиров Б.А., Исмаилов Ш.С.Физико-химическое и физические исследования твердых растворов (SnSe)1-x(GdSe)x.Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований (Москва «Академия естествознания»). 2017. № 1.с.54-56. РИНЦ – 0,731
4. Мухтарова З.М. Фазовые равновесия в системе YbTe-Yb3Ge5// Журнал Химия и химическая Технология. Иваново. 2017,т.60, №1, с.64-67, РИНЦ – 0.577
5. Мирзоева А.А., Бахтиярлы И.Б. Электрохимическое отделение селена от примесей свинца. // Журнал Химия и химическая Технология. Иваново. 2017,т.60, №3, с.67-71, РИНЦ – 0.577
6. Самедов Х.Р., Мамедова У.А., Рагимов К.Г., Джаббарова З.А. Синтез In-содержащего высококремнеземного цеолита типа ZSM-5. Журнал Химия и химическая Технология. Иваново. 2017. Т. 60. Вып. 8. c. 84-87. РИНЦ – 0.577
7. Ismailov E.H., Osmanova S.N., Kerimova U.A. Oxidative conversion of methane over ReOx/Alumina catalysts. Russian Journal of Chemistry and Chemical Technology 2017. V. 60. N 8. p. 65-69. РИНЦ – 0,577
8. Зульфугарова С.М., Аскеров А.Г., Гасангулиева Н.М., Шакунова Н.В., Алескерова З.Ф., Литвишков Ю.Н., Талышинский Р.М. Исследования поверхностной кислотности гетерогенных катализаторов термодесорбцией аммиака под воздействием электромагнитного СВЧ-излучения. НефтеГазоХимия № 1, 2017, Москва, с. 54-58. РИНЦ – 0.437
9. Н.И.Исмаилов, А.Х.Османова, Н.В.Юсифова, М.В. Мамедова, С.Н.Османова., Ассоциаты хлортеллурита с азозамещенными этоксиакридина в экстракционно-фотометрическом анализе. Бутлеровские сообщения , No 6, том50. c. 137-140, 2017, РИНЦ – 0.394
10. Азизова А.Н., Тагиев Д.Б., Гасанов Х.И., Гасымов Ш.Г., Разнолигандные комплексы платины(II) с биологически активными серу – и азотсодержащими лигандами. Бутлеровские сообщения. 2017. Т.51. №8. с.27-32, РИНЦ – 0.394
11. Алвердиев И.Дж., Аббасова В.А., Юсибов Ю.А., Бабанлы М.Б. Термодинамические свойства твердых растворов в системе Cu8GeS6- Ag8GeS6. // Конденсированные среды и межфазные границы, 2017, т.19 №1, c. 22–26, РИНЦ – 0.286
12. Alakbarova G.I., Orujlu E.N., ImamaliyevaS.Z. Tl4PbTe3-Tl9SmTe6 system. // Конденсированные среды и межфазные границы, 2017, т.19 №4, с.474-478. РИНЦ – 0.286
13. Мансимова Ш.Г., Оруджлу Е.Н., Султанова С.Г., Бабанлы М.Б. Термодинамические свойства соединения Pb6Sb6Se17. // Конденсированные среды и межфазные границы, 2017, т.19 №4, c. 536-541, РИНЦ – 0.286
14. Мамедов А.Н., Самедзаде Г.М.,Гасымова А.М., Гасымов В.А.. Моделирование гранулирования порошков титаномагнетитового концентрата и их восстановление природным газом // Конденсированные среды и межфазные границы.2017. Т. 19, № 2, c. 248–255 РИНЦ – 0.286
15. А. Н. Нуриев, М. А. Рагимли. Влияние механической обработки на структуру и сорбционные свойства титан-цирконийсодержащего сорбента при сорбции урана из моделирующих состав морской воды растворов. Конденсированные среды и межфазные границы, том 19, № 3, c. 400–407. РИНЦ – 0.286
16. Мамедова С.Р., Ахмедов М.М., Рагимли Р.А. Влияние некоторых факторов на экстракцию урана и тория из водных растворов хлорированными нафтеновыми кислотами. Конденсированные среды и межфазные границы, ТОМ 19, № 2, c. 256-261. РИНЦ – 0.286
17. А.М.Алиев, З.А.Шабанова, М.К.Алиева, Г.А.Али-заде. Подбор активного модифицированного цеолитного катализатора и кинетика реакции окислительного дегидрирования циклогексанола в циклогексанон. Журнал нефтепереработка и нефтехимия. Москва, 2017, №2. c.38-48 РИНЦ – 0.270
18. А.М. Алиев, А.М. Гусейнова, С.Р. Гаджиева, З.А. Мамедов. Кинетические исследования процесса пиролиза парафиновых углеводородов C2-C4. Журнал нефтепереработка и нефтехимия. Москва, 2017, №7. c.3-5. РИНЦ – 0.270
19. Мурадова П.А., Гусейнова Э.М., Шакунова Н.В., Литвишков Ю.Н. Ацилирование диэтиламина м-толуиловой кислотой в присутствии Zn-B-P/ Al2O3/Al – катализатора в условиях микроволнового воздействия на реакционную среду. Журнал нефтепереработка и нефтехимия, 2017, № 8, с.28-31. РИНЦ – 0.270
20. З.Р.Агаева., Н.А.Иманова, С.Г.Мамедова, Г.К.Садыхова, А.И.Ягубов. Поверхностно-активные свойства некоторых азотсодержащих соединений в условиях нефтедобычи. // Журнал нефтепереработка и нефтехимия, Москва , 2017, №7, с.36-39. РИНЦ – 0.270
21. Эфенди А.Д., Бабаев Е.М., Меликова И.Г., Айкан Н.Ф., Насири Ф.М. Каталитическое окисление полихлорсодержащих бензолов и толуолов. Журнал нефтепереработка и нефтехимия. 2017, №7. c. 15–19, РИНЦ – 0.270
22. Кожарова Л.И., Эфенди А.Дж., Шихлинская Т.А., Насири Ф.М., Алиева А.М., Рустамова Дж.Т. Механизм реакции окислительного аммонолиза фурфурола в жидкой фазе. Журнал нефтепереработка и нефтехимия. 2017, №6, c. 17-20. РИНЦ – 0.270
23. Рустамова Дж.Т., Эфенди А.Дж., Алиева А.М., Меликова М.Г., Кожарова Л.И., Шихлинская Т.А. Изучение адсорбции хлорокислов азота на основе природного цеолита -клиноптилолита. Журнал нефтепереработка и нефтехимия. 2017, № 9, с. 20–26, РИНЦ – 0.270
24. Ибрагимов А.А., Ахмедов М.М., Векилова Р.М., Аббасова Н.И. Поглощение диоксида серы суспензией красного шлама. Журнал нефтепереработка и нефтехимия. Москва, 2017, №11. РИНЦ – 0.270
PATENT İŞİ
Hesabat ilində İnstitutun 6 ixtiraya dair iddia ərizəsi Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin Sənaye Mülkiyyəti Ekspertiza Mərkəzinə (Az Patent) göndərilmişdir və İnstitutun əməkdaşları Azərbaycan Respublikasının 8 patentini və 1 Avrasiya patentini almışlar.
Aşağıda qeyd olunan laboratoriyaların əməkdaşları tərəfindən göndərilən 6 iddia ərizəsinə ilkin ekspertizanın müsbət rəyi alınmışdır.
2017-ci ildə alınan patentlərin müəllifləri aşağıda qeyd olunan laboratoriyaların əməkdaşlarıdır. (Cədvəl 2)
1. Lab. № 15 – 3 patent (Lab. rəh. A.M.Əliyev)
2. Lab. № 2 – 1 patent (Lab. rəh. G.Z.Süleymanov)
3. Lab. № 6,19 – 2 patent (Lab. rəh. M.M.Əsədov, A.M.Məmmədov)
4. Lab. №17 – 1 patent (Lab. rəh. E.Ə.Salahova)
5. Lab. № 3, 22, 6 – 1 patent (Lab. rəh. A.Ş.Əliyev, S.İ.Bənənyarlı, M.M.Əsədov)
6. Lab. № 4,5 – Avrasiya patenti (Şöbə müd. Ə.N.Nuriyev, lab.rəh. Ə.İ.Yaqubov)
Beləliklə institutun 28 əməkdaşı 2017-ci ildə alınmış 9 patentin müəllifləridir. Qeyd olunan ixtiralar üzrə iddiaçı və patent sahibi AMEA-nın Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutudur.
2017-ci ildə Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən alınmış patentlər
İNSTİTUTUN TƏTBİQ İŞLƏRİ
AMEA-nın akademik M. Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun 2017-ci ildə nəzərdə tutulmuş innovasiya xarakterli işlərin yerinə yetirilməsi haqqında hesabat
Polietilen-bitum modifikasiyası əsasında hidrofob-elastik hermetiklərin alınması
Texniki şərtlər və tövsiyyələr Meliorasiya və Su təsərrüfatı ASC tərəfindən qəbul edilmiş və təqdim edilən hidrofob hermetik nümunəsi “Xan Arxı” kanalının təmir işlərində tətbiq edilmişdir (aktlar təqdim olunub)
Məsul şəxs: t.ü.f.d. Talıb Hüseynzadə
Metalüzvi karbinol birləşmələri əsasından hazırlanmış kompozit məhlullarından istifadə etməklə müxtəlif təyinatlı tutumlarda formalaşan dib neft şlamlarından təmizlənməsi texnologiyasının işlənib hazırlanması
Ferrosen törəmələri əsaslı nanokompozit məhlullarından istifadə etməklə müxtəlif təyinatlı tutumlarda formalaşan şlamların təmizlənməsi üçün Bakı ş. “EKOL Mühəndislik Xidmətləri” QSC-nın Ekoloji Monitorinq Departamentinin Kompleks Tədqiqatlar laboratoriyasında sınaq tədqiqatları aparılmış və göstərilmişdir ki, kompozitin təsiri ilə emal şlamlarından qum və mexaniki qarışıqlar çöküntü şəklində ayrılır.
Məsul şəxslər: k.ü.e.d., prof. Gülməmməd Süleymanov
k.ü.f.d., ap.e.i. Rövşən Muradxanov
Klatrat əmələ gətirmənin neft qurğularının hasilatlarının
artırılmasında tətbiqi
Keçid metalların komplekslərinin Azərbaycanın ağır neftlərinin hasilinə və nəqlinə təsiri öyrənilib. Bu komplekslər əsasında hazırlanmış kompozit asfalten və qətranların miqdarı çox olan Muradxanlı neftinin dinamik özlülüyünü 60% azaldır. Neftlə birlikdə çıxan lay sularının codluğunu kompozit aşağı salaraq, onu ekoloji təmiz suvarma su səviyyəsinə qədər təmizləyir.
Məsul şəxs: k.ü.e.d., Mina Munşiyeva
Kimya sənayesində əmələ gələn yan məhsulların emal
texnologiyasının işlənib hazırlanması
EP-300 qurğusunda (Sumqayıt şəh.) etilen istehsalının yan məhsulu – ağır qətranın emalı nəticəsində yüksək təmizliyi olan (98,9%) naftalinin alınma prosesi işlənilmişdir. Prosesin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, karbohidrogenlərin pirolizində istifadə edilən xammaldan asılı olaraq tərkibində 36%-ə qədər naftalin olan məqsədyönlü məhsulun çıxımı və təmizliyi texnoloji cəhətdən əlverişli sadə üsulla yüksək dərəcədə artırılır.
Məsul şəxs: t.ü.e.d., prof. Fikrət Sadiqov
1.7. Keçirilmiş konfranslar, sessiyalar, seminarlar və yubileylər haqqında məlumat
İnstitutda 14.06.2017-ci ildə görkəmli alim, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor, AMEA-nın müxbir üzvü Heydər Xəlil oğlu Əfəndiyevin anadan olmasının 110-illik yubiley iclası və 21.11.2017-ci il tarixində görkəmli kristalloqraf, təbiətşünas-filosof, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor, AMEA-nın müxbir üzvü Xudu Surxay oğlu Məmmədovun anadan olmasının 90-illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilmişdir.
1.8. Beynəlxalq əlaqələr haqqında məlumat
İnstitut 2017-ci il ərzində Almaniya, Fransa, İspaniya, Böyük Britaniya, İtaliya, İsveç, Hollandiya, İsveçrə, Türkiyə, Rusiya və s. ölkələrin, həmçinin Respublikanın bir sıra elmi-tədqiqat müəssisələri və universitetləri ilə elmi əməkdaşlığı davam etdirmişdir. İnstitutda 2015-ci ildə yaradılmış iki beynəlxalq laboratoriya – İspaniyanın Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzi (DİPC) ilə birgə "Kvant Kompütinq və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar" və Almaniyanın Berlin Texniki Universiteti, Böyük Britaniyanın Huddersfild Universiteti və Belarusiyanın Minsk İstilik və Kütlə Dəyişməsi İnstitutu ilə "Neft mənşəli kaustobiolitlərdən alınan nanokarbon materialları əsasında katalizatorların sintezinə və tətbiqinə dair fundamental tədqiqatlar" (İNTERLABCAT) beynəlxalq laboratoriyaları öz fəaliyyətlərini uğurla davam etdirmiş və yüksək İMPAKT FAKTORLU jurnallarda 50-ə yaxın birgə elmi məqalə çap etdirmişlər.
“Kvant Kompütinq və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar” laboratoriyasında DİPC tədqiqatçıları tərəfindən topoloji izolyatorlar xassəli bir sıra birləşmələrinin səth və elektron quruluşlarının nəzəri hesablanması və eyni zamanda Avropanın digər qabaqcıl elmi mərkəzlərdə onların fiziki xassələrinin eksperimental tədqiqi aparılmışdır. Azərbaycan tədqiqatçıları tərəfindən məqsədyönlü axtarış üçün bu materialların uyğun sistemlərinin kompleks fiziki-kimyəvi, kristalloqrafik, termodinamik tədqiqi aparılmış və onların bəzilərinin monokristalları sonrakı tədqiqatlar üçün yetişdirilmişdir.
Hesabat ilində İnstituta xarici ölkələrdən bir sıra qonaqlar dəvət olunmuşlar:
2017-ci ilin aprel ayının 21-də Strasburq Universitetinin Beynəlxalq əlaqələr üzrə icraçı vitse-prezidenti, xaricdə tədqiqat və təlim koordinatoru professor Filip Turek və Fransa-Azərbaycan Universitetinin koordinatoru Şarlotta Payenlə görüş keçirilmişdir.
Görüşdə İnstitutla Strasburq Universiteti və Fransa-Azərbaycan Universiteti arasında əlaqələrin genişləndirilməsi məsələləri, qarşılıqlı maraq kəsb edən sahələr üzrə təcrübə, alim və tədqiqatçıların mübadiləsi, eləcə də birgə layihələrin həyata keçirilməsi istiqamətində fikir mübadiləsi aparılıb.
19.09.2017-ci il tarixində Rusiyadan professor Andrey Şevelkov gəlmişdir. Professor Şevelkov Andrey Vladimiroviçin Bakıya dəvət olunmasında məqsəd "Qeyri-üzvi sintez və materialşünaslıq" sahəsində elmi əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməsi, bu sahədə birgə layihələrin həyata keçirilməsinin mümkünlüyünü müzakirə etməkən ibarətdir. Görüşdə Moskva Dövlət Universitetinin “Qeyri-üzvi kimya” kafedrasının müdiri prof. Şevelkov Andrey Vladimiroviç “Dəmirin güclü elektron korrelyasiyalı birləşmələri: yeni dəmir dövrünə doğru” mövzusunda məruzə ilə çıxış etmişdir.
05.11.2017-ci il tarixində İspaniyanın Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzinin professoru Yevgeniy Çulkov gəlmişdir.
Seminarda İnstitutunun direktor müavini, AMEA-nın müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı İspaniyanın Donostia Beynəlxalq Fizika (DBFM) mərkəzi haqqında məlumat verərək bildirdi ki, mərkəz yeni nəsil qeyri-üzvi funksional materiallar- topoloji izolyatorlar və Raşba yarımkeçiricilərinin alınması, tədqiqi üzrə dünyanın onlarla elmi tədqiqat laboratoriyalarının birgə tədqiqatlarını koordinasiya edir. Kataliz və Qeyri-Üzvi Kimya İnstitutu DBFM ilə yeni funksional materialların nəzəri proqnozlaşdırılması, alınması,
dizaynı, xarakterizə olunması və tətbiqi imkanlarının öyrənilməsi istiqamətində geniş elmi əməkdaşlıq edir. Bu əlaqələri daha da inkişaf etdirmək məqsədi ilə 2015-cı ildə İnstitutla DBFM arasında “Kvant Kompütinqi və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar” beynəlxalq laboratoriyası yaradılıb. Məhəmməd Babanlı qeyd etdi ki, bu gün məruzə edəcək həmin mərkəzin professoru Evgeni Çulkov dünyada nəzəri fizika sahəsində nüfuzlu alimlərdəndir və onun Bakıya hazırki səfərində məqsəd birgə aparılan elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrini müzakirə etmək, gələcək tədqiqatları, elmi əməkdaşlığı daha da inkişaf etdirməkdir. Sonra professor Evgeni Çulkov "Kvant spini fizikasında son nailiyyətlər və topoloji izolyatorlarda anomal Holl effektləri" mövzusunda məruzə ilə çıxış etmişdir.
Hesabat ilində institutun bir sıra əməkdaşları xarici ölkələrə ezam edilmişlər.
1. İnstitutun direktoru, akademik Dilqəm Tağıyev 21.02.2017- ci il tarixindən 4 gün müddətinə Qazaxstan Respublikası Elmlər Akademiyasının 70 illik yubileyinə həsr olunmuş Ümumi yığıncağında iştirak etmək üçün Qazaxstanın Almata şəhərinə ezam edilmişdir.
2..AMEA-nın vitse-prezidenti, İnstitutun direktoru, akademik Dilqəm Tağıyev 23.05.2017-ci il tarixindən 8 gün müddətinə (31.05.2017) İspaniya Krallığının Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzi ilə Beynəlxalq laboratoriyada alınan nəticələri müzakirə etmək və gələcəkdə aparılan tədqiqatları planlaşdırmaq məqsədilə İspaniyanın Donostia San Sebastyan şəhərinə ezam edilmişdir.
3. 2017-ci ildə İnstitutun şöbə müdiri akademik Tofiq Nağıyev Florensiya (İtaliya) şəhərində keçirilən Kataliz üzrə “13-cü Avropa Konqresi”ndə, Hollandiyanın Amsterdam şəhərində keçirilən “2nd European Organic Chemistry Congress”də; İsveçrənin Sürix şəhərində “5th internationai conference on Advances in Bio-informatics, Bio-Tehnology and Environmental Engineering”də məruzəçi kimi iştirak etmişdir.
4.“Funksional materialların komponentlərinin sintezi” laboratoriyasının müdiri Əliyev İmir 30 iyun və 03,04,05 iyul tarixlərdə Gəncə Dövlət Universitetində bakalavriat təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış yekun Dövlət Attestasiya Komissiyasının sədri təyin edildiyi üçün Gəncə şəhərinə ezam edilmişdir.
5.İnstitutun elmi işlər üzrə direktor müavini Babanlı Məhəmməd 25.06.2017-ci il tarixindən 8 gün müddətinə Rusiya EA-nın Sibir filialının Nikolayev adına Qeyri-üzvi Kimya İnstitutuna “Kvant Kompütinqi və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar” beynəlxalq laboratoriyasının 2017-ci il üçün elmi-tədqiqat proqramı üzrə tədqiqatların bəzi nəticələrini və gələcək əməkdaşlıq məsələlərini müzakirə etmək üçün Rusiyanın Novosibirsk şəhərinə ezam edilmişdir.
6. Kompozisiya örtük materialları və korroziyadan mühafizə” laboratoriyasının ap.e.i. Verdiyev Suleyman 07.08.2017 -17.08.2017 –il tarixində “Azərenerji” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti ilə olan razılaşmaya əsasən Varvara su elektrik stansiyasında olan polad avadanlıqların korroziya davamlılığına tədqiq etmək məksədi ilə Mingəcevir şəhəri Varvara su elektrik stansiyasına ezam edilmişdir.
7. AMEA-nın vitse-prezidenti , İnstitutun direktoru, akademik Dilqəm Tağıyev 26.08.2017-ci il tarixindən 8 gün müddətinə İtaliyanın Florensiya şəhərində keçiriləcək Kataliz üzrə 13-cü Avropa Konqresində məruzə ilə çıxış etmək məqsədilə Florensiya şəhərinə ezam edilmişdir.
8. №-li lab.ap.e.i. Tapdıqov Şamo 01.09.2017- 11.09.2017-ci il tarixində 10 gün müddətinə AR Prezidenti yanında EİF-nun EİF-KETPL-2-2015-1 (25)-56/22/4-M-32 saylı Qrant layihəsi çərçivəsində Hamburq Universiteti, Texniki və Makromolekullar Kimyası İnstitunda Polimer materiallarla aparılan elmi –tədqiqat işləri ilə tanışlıq, gələcək əməkdaşlıq və alınan nəticələri birgə müzakirə etmək məqsədi ilə Almaniyanın Hamburq şəhərinə ezam edilmişdir.
9.Ekoloji kataliz laboratoriyasının müdiri , k.e.d Arif Əfəndi 09.09.2017-ci il tarixində 8 gün müddətinə (18.09.2017) “Sənaye əhəmiyətli katalitik proseslərin kinetika və mexanizmi “ elmi tədqiqat proqramına uyğun olaraq Orta Dolu Texnik Universitetinə və eyni zamanda 29 Ulusal Kimya Konqresində iştirak etmək üçün Türkiyənin Ankara şəhərinə ezam edilmişdir.
10. Nanoelektrokimya və elektrokataliz” laboratoriyasının müdiri Əliyev Akif Şıxan oğlu 08.10.2017-ci il tarixdən 6 gün müddətinə UMEA-nın Ümumi və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutuna ETP-nın “Polimer karbon nitrid əsasında kimyəvi və fotoelektrokatalik proseslər üçün katalizatorun sintezi və tədqiqi” mövzusunda alınmış nəticələrin müzakirəsi və fotoelektrokataliz sahəsində məsləhətləşmələrin aparılması üçün ezam edilmişdir.
11. İnstitutun direktoru, akademik Dilqəm Tağıyev 03-10 noyabr 2017- ci il tarixlərində 8 gün müddətinə Fransa Respublikasının Paris şəhərində keçiriləcək YUNESKO –nun Baş Konfransının 39-cu sessiyası çərçivəsində elm, təhsil və mədəniyyət komissiyalarının iclaslarında iştirak etmək məqsədilə ezam edilmişdir.
12.“Nanostrukturlaşdırılmış metal- polimer katalizatorları” laboratoriyasının müdiri Zeynalov Nizami 07.11.2017- 11.11.2017-ci il tarixində 5 gün müddətinə İordaniya Haşimilər Krallığında keçiriləcək “Ümumdünya Elm Forumu 2017“ tədbirində iştirak etmək məqsədilə, İordaniya Haşimilər Krallığına ezam edilmişdir.
13. 6№ li lab. müdiri Əsədov Mirsəlim 21.11.2017 -27.11.2017-ci il tarixindən 4 gün müddətinə Beynəlxalq Elmlər Akademiyası Assosiasiyasının elektron texnikası üçün funksional materiallar üzrə Elmi Şuranın illik hesabat iclasında məruzə ilə çıxış etmək üçün Moskva şəhərinə ezam edilmişdir.
14. İnstitutun elmi işlər üzrə direktor müavini Babanlı Məhəmməd Baba oğlu 03.12.2017-ci il tarixdən 7 gün müddətinə Rusiya Moskva Dövlət Universitetinin Kimya fakultəsində “Kvant Kompütinqi və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar” beynəlxalq laboratoriyasının 2017-ci il üçün elmi-tədqiqat proqramı üzrə tədqiqatların bəzi nəticələrini və gələcək əməkdaşlıq məsələlərini müzakirə etmək üçün Rusiyanın Moskva şəhərinə ezam edilmişdir.
1.9. Elmi kadrların hazırlanması
İnstitutun doktorantura və dissertanturasına (2016-ci ilin qəbul planına əsasən) 2017-ci ildə 16 nəfər, doktorantura yolu ilə 8 (elmlər doktoru hazırlığı üzrə 3, fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə 5), dissertantura yolu ilə 8 (elmlər doktoru hazırlığı üzrə 2, fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə 6) qəbul olmuşdur. Hesabat ilində 59 doktorant və dissertant müxtəlif ixtisaslardan öz dissertasiya işləri üzrə elmi tədqiqat işləri aparmışlar.İnstitutun doktoranturasında fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə 22 nəfər təhsil alır, onlardan 11-i əyani, 11-i qiyabidir.
2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya”ixtisası - 6
2301.01 – “Analitik kimya”ixtisası - 1
2316.01 –“Kimyəvi kinetika və kataliz”ixtisası - 8
3303.01 –“Kimya texnologiyası və mühəndisliyi”ixtisası - 1
2307.01 – “Fiziki kimya” ixtisası - 4
2308.01 –“Elektrokimya”ixtisası - 1
2304.01 –“Makromolekullar kimyası”ixtisası - 1
Elmlər doktoru hazırlığı üzrə 7 nəfər büdcə hesabına təhsil alır:
2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya”ixtisası - 2
2316.01 –“Kimyəvi kinetika və kataliz”ixtisası - 2
2304.01 –“Makromolekullar kimyası”ixtisası - 1
3303.01 – “ Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası - 1
2307.01 – “Fiziki kimya” ixtisası - 1
İnstitutun dissertanturasında elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün 8 nəfər:
2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası - 4
2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası - 3
3303.01 – “ Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası - 1
Fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün 22 nəfər:
2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası - 7
2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası - 4
2304.01 –“Makromolekullar kimyası”ixtisası - 3
2307.01 – “Fiziki kimya” ixtisası - 4
3303.01–“Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası - 4
dissertasiya işi üzrə çalışırlar.
ELMİ-TƏŞKİLATİ FƏALİYYƏT
a) Elmi Şuranın fəaliyyəti:
Hesabat dövründə Elmi Şuranın 16 iclası keçirilmiş və bu iclaslarda 2017-ci il üçün struktur bölmələrin işçi proqramları, 2018-ci ildə keçiriləcək elmi-tədqiqat işlərinin planı, İnstitutun doktorantura, dissertantura və magistraturasına qəbul olunanların attestasiyasının nəticələri, 2017-ci ildə qəbul olunanların fərdi iş planları, Elmi Şuranın 2017-ci il üçün təqvim planı, 2017-ci ildə İnstitutun gənc əməkdaşlarının elmi fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi məqsədi ilə akademik M.Nağıyev adına təsis edilmiş mükafata layiq görülən gənc alimlərin təklif edilməsi, əməkdaşlara ixtisaslar üzrə dosent elmi adının verilməsi, Şuraya təqdim olunmuş monoqrafiyaların çapa tövsiyəsi və İnstitutda işləyən görkəmli alimlərin yubileylərinin keçirilməsi haqqında AMEA-nın qarşısında vəsadətlərin qaldırılması və s. məsələlər müzakirə olunmuşdur. 2017-ci ildə İnstitutda AMEA-nın müxbir üzvləri Heydər Əfəndiyevin 110 illik, Xudu Məmmədovun 90 illik və 2018-ci ildə keçiriləcək akademik Murtuza Nağıyevin 110 illik yubileyləri ilə bağlı müxtəlif məsələlərə baxılıb.
Elmi Şura iclaslarında əməkdaşların baş elmi işçi, aparıcı elmi işçi, böyük elmi işçi vakant vəzifələrini tutmaq üçün keçirilən müsabiqənin nəticələri müzakirə olunub və AMEA-nın Kimya Elmləri Bölməsinə təsdiq üçün təqdim olunub. 16 dekabr 2016-ci il tarixli “Elm” qəzetindəki elana əsasən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə həqiqi və müxbir üzvlüyünə vakant yerlərə namizədlər irəli sürülmüşdür.
Elmi Şuranın iclaslarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərman və Sərəncamlarının icrası haqqında, Azərbaycan MEA Rəyasət Heyətinin sərəncamları və qərarları, Ali Attestasiya Komissiyasının və başqa yerli və xarici elmi təşkilatların məktubları və s. müzakirə olunmuş və onlara müvafiq cavablar verilmişdir.
Elmi Şuranın iclaslarında müntəzəm olaraq 2017-ci il ərzində xarici ölkələrdə ezamiyyətdə olmuş əməkdaşların hesabatları dinlənilmiş və təsdiq edilmişdir.
İlin sonunda struktur bölmələrin 2017-ci il üzrə elmi və elmi-təşkilati hesabatları prezentasiya şəklində aparılmış, “direktorluq hesabatı” təsdiq edilmiş və elmi işlərdə əldə edilən mühüm nəticələr müzakirə edilmişdir.
Şurada 3 nəfərə 2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə (k.ü.f.d. Məmmədov Şərafət, k.ü.f.d. Hüseynov Elçin, k.ü.f.d. Abbasova Nuranə), 3 nəfərə 2307.01 – “Fiziki kimya” ixtisası üzrə (k.ü.f.d. Həsənquliyeva Narqələm, k.ü.f.d. Verdiyev Süleyman, k.ü.f.d. Məcidzadə Vüsalə), 3 nəfərə 2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə (k.ü.f.d. Aykan Natəvan, k.ü.f.d. Əlizadə Gülmirə, k.ü.f.d. Məhərrəmova Mətanət), 1 nəfərə 3303.01 – “Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” (t.ü.f.d. Əsədov Səlim) dosent elmi adı verilməsi məsələsi müzakirə olunmuş və sənədlər AAK-na təqdim edilmişdir.
Elmi Şuranın iclaslarında elmi əməkdaşlıqla bağlı yeni müqavilələr müzakirə olunub təsdiq edilmişdir, həmçinin 2017-ci ilə qədər bağlanılmış və fəaliyyətdə olan müqavilələr əsasında aparılan elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsinə baxılmışdır.
Bu müqavilələr əsasında birgə aparılan elmi tədqiqatların əlaqələndirilməsi, elmi işlərin effektivliyinin artırılması və alınan nəticələrin mühüm olması müzakirə olunaraq təsdiq edilmişdir.
Elmi Şuranın genişləndirilmiş iclaslarında Moskva Dövlət Universitetinin “Qeyri-üzvi kimya” kafedrasının müdiri, professor Andrey Vladimiroviç Şevelkovun “Dəmirin güclü elektron korrelyasiyalı birləşmələri: yeni dəmir dövrünə doğru” və İspaniyanın Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzinin professoru Yevgeni Vladimiroviç Çulkovun "Kvant spini fizikasında son nailiyyətlər və topoloji izolyatorlarda anomal Holl effektləri" mövzularında məruzələri dinlənilmişdir.
b) Elmi seminarların işi:
AMEA-nın Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunda Dissertasiya Şurasının nəzdində 2316.01 – ”Kimyəvi kinetika və kataliz”, 2303.01 – ”Qeyri-üzvi kimya”, 3303.01 – ”Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasları üzrə Elmi Seminar fəaliyyət göstərir. Elmi seminarın tərkibi 20 nəfərdən ibarətdir (2 müxbir üzv, 10 elmlər doktoru, 8 fəlsəfə doktoru). Elmi seminarda hesabat ilində aşağıdakı dissertasiya işləri müzakirə olunmuşdur:
1. 29.03.2017-ci ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Senaye Universitetinin “Kimya və qeyri-üzvi maddələrin texnologiyası” kafedrasının doktorantı Əliyeva Mahirə İosaf qızının “Vanadium tərkibli binar oksid katalizatorlar üzərində propilenin oksidləşməsi” mövzusunda 2316.01 "Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №1
2. 04.04.2017-ci ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dissertantı Quliyeva Sevinc “Piroliz qazının izobutan – izobutilen fraksiyasından təmiz izobutan, izobutilen və benzolun alınması proseslərinin modelləşdirilməsi” mövzusunda 3303.01 –"Kimya texnologiyası və mühəndisliyi" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №2
3. 21.04.2017-ci ildə - Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin doktorantı Zeynalov Elşən Tofiq oğlu“Seolittərkibli nikel katalizatorları üzərində pentan-heksan fraksiyasının izomerləşməsi” mövzusunda 2316.01 "Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №3
4. 25.04.2017-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin “Ümumi və Qeyri-üzvi kimya kafedrasının” doktorantı Yaqubov Nağı İbrahim oğlunun “Ca-Ga(İn)-Se(Te) üçlü sistemlərində faza əmələgəlmənin fiziki- kimyəvi əsasları və alınan fazaların xassələri” mövzusunda 2303.01 “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №4
5. 16.05.2017-ci ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dissertantı Mürsəlova Lamiyə Asif qızı “Oksigen və ozonun iştirakı ilə katalitik kreking prosesinin tədqiqi” mövzusunda 2316.01 "Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №5
6. 07.06.2017-ci ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin doktorantı Abuzərli Fəridə Zaid qızı “Kobalt tərkibli binar oksid katalizatorları üzərində etanolun hidrogenə buxar fazalı konversiyası” mövzusunda 2316.01 “Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №6
7. 13.06.2017- ci il tarixində AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunda “Kimyəvi-texnoloji proseslərin modelləşdirilməsi” laboratoriyasının dissertantı Xuraman Şamil qızı Hacıəhmədzadənin “Poliizobutilenin katalitik destruksiyası, modifikasiyası proseslərinin tədqiqi, riyazi modelləşdirilməsi və parametrlərinin hesablanması” mövzusunda 3303.01 – "Kimya texnologiyası və mühəndisliyi" ixtisası üzrə namizədlik dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №7
8. 20.06.2017-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Fiziki və kolloid kimya kafedrasının dissertantı Vəliyeva Günay Xanlar qızı "Modifikasiya olunmuş seolitlər iştirakında ksilolların izopropil və üçlübutil spirtləri ilə selektiv alkilləşməsi” mövzusunda 2316.01 "Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi." Protokol №8
9. 20.06.2017-ci ildə AMEA Fizika İnstitutunun 1.8 saylı “Yüksək gərginliklər fizikası və texnikası” laboratoriyasının dissertantı Nəsrin Məhəmməd qızı Hüseynəhlinin “Sənaye tullantı suların ağır metallardan təmizlənməsinin yeni sorbsiya üsulları” mövzusunda 3303.01 "Kimya texnologiyası və mühəndisliyi" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №9
10. 28.09.2017-ci ildə AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı Osmanova Sevinc Nəsib qızı “Manqan və reniumun tioaminturşularla kompleks birləşmələrinin sintesi, quruluş və xassələri” mövzusunda 2303.01 -“Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №10
11. 06.10.2017-ci ildə AMEA-nın Gəncə Bölməsinin doktorantı Səfərova Lalə Nizami qızı “Benzoy turşusunun aminli və nitro törəmələrinin metal komplekslərinin sintezi və tədqiqi” mövzusunda 2303.01 "Qeyri-üzvi kimya" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №11
12. 03.11.2017- ci ildə AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun elmi işçisi, doktorant Qasımova Afəridə Məzahir qızı “Acınohur titanmaqnetit konsentratının təbii qazla reduksiyası ilə dəmir tozunun və titan dioksidin alınması” mövzusunda 2303.01 “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №12
13. 08.11.2017- ci ildə AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun “Seolit katalizi” laboratoriyasının elmi işçisi, Əliyeva Mahizər Qafar qızı “Modifikasiya olunmuş seolitlər üzərində tsikloheksanolun oksidləşdirici dehidrogenləşməsi” mövzusunda 2306.01 “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №13
14. 17.11.2017- ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Kimya fakültəsinin “Ümumi və qeyri-üzvi kimya” kafedrasının doktorantı Həsənli Turan Mirzalı qızı “Tl-Gd (Tb) telluridlərinin və onlar əsasında bərk məhlulların alınmasının fiziki-kimyəvi əsasları” mövzusunda 2303.01 “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №14
15. 28.11.2017-ci ildə AMEA-nın akad. M. Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı Məmmədova Sevinc Rəhim qızı “Uran və toriumun bis-2-oksi-5-alkilbenzilamin və xlorlaşdırılmış naften turşuları ilə ekstraksiyası” mövzusunda 2303.01 “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №15
16. AMEA-nın akad. Y.H.Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun dissertantı Əliyeva Nüşabə Musa qızının “Bir atomlu C2-C4 spirtlərin karbohidrogenlərə çevrilmə reaksiyalarında Zr/Si və Zr/Al oksid əsaslı katalizatorların elektron-akseptor mərkəzlərinin rolunun tədqiqi” mövzusunda 2316.01- Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. Protokol №16
Cari il ərzində seminarda 16 dissertasiya işinin (1 elmlər doktoru və 15 fəlsəfə doktoru) müzakirəsi olmuşdur.
c) Dissertasiya Şurasının işi:
İnstitutun nəzdində 2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya“, 2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz”, 3303.01 – “Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasları üzrə Dissertasiya Şurası fəaliyyət göstərir. Hesabat ilində Dissertasiya Şurasında 8 nəfər kimya üzrə fəlsəfə doktoru -Əliyeva Mahirə İosaf qızı- Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Zeynalov Elşən Tofiq oğlu- Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Quliyeva Sevinc Nizami qızı -Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Mürsəlova Lamiyə Asif qızı-“Neftin, qazın geotexnoloji problemləri və kimya” Elmi Tədqiqat İnstitutu,Nəsrin Hüseynəhli Məhəmməd qızı-AMEA-nın Fizika İnstitutu, Hacıəhmədzadə Xuraman Şamil qızı- AMEA-nın akad Kataliz və Qeyri üzvi Kimya İnstitutu, Osmanova Sevinc Nəsib qızı - AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu, Qasımova Afəridə- AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu və 1 nəfər elmlər doktoru elmi dərəcəsi -Yaqubov Nağı İbrahim oğlu - Bakı Dövlət Universiteti almaq üçün dissertasiya müdafiə etmişdir.
1. Əliyeva Mahirə İosaf qızı - Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin doktorantı "Vanadium tərkibli binar oksid katalizatorlar üzərində propilenin oksidləşməsi" 2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru-19.05.2017
2. Zeynalov Elşən Tofiq oğlu - Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin doktorantı “Seolittərkibli nikel katalizatorları üzərində pentan-heksan fraksiyasının izomerləşməsi” 2316.01- “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru -26.05.2017
3. Yaqubov Nağı İbrahim oğlu - Bakı Dövlət Universitetinin Ümumi və Qeyri-üzvi kimya kafedrasının doktorantı “Ca-Ga (İn)-Se(Te) üçlü sistemlərində faza əmələgəlmənin fiziki-kimyəvi əsasları və alınan fazaların xassələri” 2316.01- “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisasında kimya üzrə elmlər doktoru-30.06.2017
4. Quliyeva Sevinc Nizami qızı - Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin doktorantı. “Piroliz qazının izobutan-izobutilen fraksiyasından təmiz izobutanın, izobutilenin və benzolun alınması proseslərinin modelləşdirilməsi” 3303.01- “Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru -22.09.2017
5. Mürsəlova Lamiyə Asif qızı - “Neftin, qazın geotexnoloji problemləri və kimya” Elmi Tədqiqat İnstitutunun dissertantı “Oksigen və ozonun iştirakı ilə katalitik krekinq prosesinin tədqiqi” 2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru -29.09. 2017
6. Nəsrin Hüseynəhli Məhəmməd qızı - AMEA-nın Fizika İnstitutunun dissertantı “Sənaye tullantı suların ağır metallardan təmizlənməsinin yeni sorbsiya üsulları” 3303.01- “Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru -13.10.2017
7. Hacıəhmədzadə Xuraman Şamil qızı-Kataliz və Qeyri üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı “Poliizobutilenin katalitik destruksiyası, modifikasiyası proseslərinin tədqiqi, riyazi modelləşdirilməsi və parametlərinin hesablanması” 3303.01- “Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru -27.10.2017
8. Osmanova Sevinc Nəsib qızı - AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı “Manqan və reniumun tioaminturşularla kompleks birləşmələrinin sintesi, quruluş və xassələri” 2303.01 -“Qeyri-üzvi kimya” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru- 08.12.2017
9. Qasımova Afəridə Məzahir qızı- AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı “Acınohur titanmaqnetit konsentratlarının təbii qazla reduksiyası ilə dəmir tozunun və titan dioksidinin alınması” 2303.01 -“Qeyri-üzvi kimya” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru- 22.12.2017
1.10. Maddi-texniki təchizat və maliyyə məsələləri
| 2016 | 2017 |
AMEA tərəfindən büdcə maliyyələşdirilməsi | 3137972 | 3250593.0 |
Orta aylıq əmək haqqı | 345,0 | 358.0 |
o cümlədən - elmi işçilər |
428,0 |
447.0 |
Büdcədən əlavə vəsaitin həcmi |
|
14322.0 |
1.11. Sosial sferada fəaliyyət
İnstitut əməkdaşlarına bayramlarda mükafatlar verilir və ehtiyacı olan əməkdaşlara müəyyən sosial yardımlar göstərilir.
1.12. Təltiflər və mükafatlar haqqında məlumat
1. İnstitutun direktor müavini, AMEA-nın müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun keçirdiyi İlin Alimi müsabiqəsinin kimya üzrə qalibi olmuşdur.
2. İnstitutun elmi işçisi Natəvan Sultanova son bir ildə əldə etdiyi elmi nəticələrə görə AMEA Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanına layiq görülmüşdür.
3.İnstitutun magistraturasının məzunu, kiçik elmi işçi Nigar İbrahimova AMEA-nın magistraturasında təhsil alan tələbələr arasında keçirilən “Magistr-2017” müsabiqəsinin 1-ci dərəcəli diplomuna layiq görülmüşdür.
4. İnstitutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə bu il noyabr ayının 20-də İnstitutda “Akademik Murtuza Nağıyev” adına mükafatın verilməsi üçün gənc alim və mütəxəssislər arasında müsabiqə elan edilmişdir. Komissiya müsabiqə namizədlərindən 1-nin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişdir. Elmi işçi Fidan İbrahimova Samir qızına elmi fəaliyyətdə fərqləndiyinə görə “Akademik Murtuza Nağıyev” adına mükafatın diplomu təqdim olunmuş, iki gənc isə – elmi işçi Vüsal Əhmədov Musa oğlu və kiçik elmi işçi Səbinə İsmayılova Zahid qızını həvəsləndirici mükafata layiq görmüşlər.
4.1. İnstitutun elmi istiqamətləri üzrə problem şuralarının fəaliyyəti
İnstitutun nəzdində fəaliyyət göstərən “Qeyri-üzvi, analitik, fiziki kimya“ və “Kataliz” üzrə Problem Şuraları 2017-ci ildə müntəzəm olaraq bütün dissertant və doktorantların elmi-tədqiqat işlərinin mövzularını müzakirə edib.
4.2. “Azərbaycan-2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələri rəhbər tutaraq AMEA-nın 2020-ci ilədək İnkişaf Konsepsiyası ilə bağlı məlumat aşağıdakı cədvəldə verilmişdir:
Bilik iqtisadiy-yatın formalaş-ması | Elmin inkişaf etdiril-məsi | Elmin maddi-texniki bazasının yeniləşdiril-məsi | Hal-hazırda İnstitut qabaqcıl xarici ölkələrdə istehsal olunmuş 40 yaxın müasir cihazlarla təchiz olunmuşdur. Bax 4.3.8. |
|
| Elmin informasiya təminat sisteminin təkmilləşdiril-məsi | İnstitutun saytı müasir proqramlardan olan HTMH, CSS və PHP proqram paketləri vasitəsi ilə hazırlanır. İnstitut haqqında Wikipedia bazasında olan informasiyanın yerləşdirilməsi məqsədi ilə yaradılmış işçi qrupu bu məlumatları həmin bazaya yerləşdirir. İnstitutun saytında və AMEA-nın “SCİENCE.AZ” saytında olan İnstitutun səhifəsi mütəmadi olaraq yenilənir. |
|
| Elmin maliyyələşdirilməsi işində diversifikasiyanın aparılması | Elmi proqramların yerinə yetirilməsi ilə büdcədənkənar vəsaitin həcminin artırılması istiqamətində tədbirlər görülür. |
|
| Tətbiqi elmdə aparılan araşdırmaların bazarın tələblərinə uyğunlaşdırıl-ması
| Tətbiqi elmdə aparılan araşdırmalar bilavasitə bazarın (Respublikanın iqtisadiyyatının) tələblərinə uyğunlaşdırılır. |
|
| Milli İnnovasiya Sisteminin formalaşdırıl-ması | AMEA-nın Elmi İnnovasiya Mərkəzi və Rəyasət Heyətinin İnnovasiya şöbəsi ilə birgə araşdırmalar aparılır. |
|
| Elm və istehsal arasında əlaqələrin gücləndirilməsi | – İlk dəfə olaraq bir mərhələli bərk fazalı reaksiya ilə mikrodalğa texnologiyasından və yerli xammal olan Daşkəsən maqnetitindən istifadə etməklə bir sıra metallarının ferritləri alınmış və onların karbon monooksidin oksidləşməsində yüksək aktivliyi müəyyən edilmişdir; – Gümüş tioqallat (AgGaS2) əsasında yüksək rentgendozimetrik xarakteristikalara malik monokristalların yetişdirilməsi üçün üsul təklif edilmiş və göstərilmişdir ki, geniş intervalda yüksək rentgen həssaslığa malik olan AgGaS2 kristalları soyudulmadan qeyri-ətalətli rentgen şüalarını qeyd edən cihazlarda tətbiq oluna bilər; – Ferrosen törəmələri əsaslı nanokompozit məhlullarından istifadə etməklə müxtəlif təyinatlı tutumlarda formalaşan şlamların təmizlənməsi üçün Bakı ş. “EKOL Mühəndislik Xidmətləri” QSC-nın Ekoloji Monitorinq Departamentinin Kompleks Tədqiqatlar laboratoriyasında sınaq tədqiqatları aparılmışdır. Məlum olmuşdur ki, kompozitin təsiri ilə emal şlamlarından qum və mexaniki qarışıqlardan ibarət çöküntü yaranır; – Keçid metalların komplekslərinin Azərbaycanın ağır neftlərinin hasilinə və nəqlinə təsiri öyrənilib. Bu komplekslər əsasında hazırlanmış kompozit ilə asfalten və qətranların miqdarı çox olan Muradxanlı neftinin dinamik özlülüyünün 60.75% azalması müəyyən edilmişdir. Neftlə birlikdə çıxan lay sularının codluğunu kompozit aşağı salaraq, onu ekoloji təmiz suvarma su səviyyəsinə qədər təmizləyir; – EP-300 qurğusunda (Sumqayıt şəh.) etilen istehsalının yan məhsulu – ağır qətranın emalı nəticəsində yüksək təmizliyi olan (98,9%) naftalinin alınma prosesi təklif edilir. Prosesin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, karbohidrogenlərin pirolizində istifadə edilən xammaldan asılı olaraq tərkibində 36%-ə qədər naftalin olan məqsədyönlü məhsulun texnoloji cəhətdən əlverişli sadə üsulla çıxımı və təmizliyi yüksək dərəcədə artırılır; – Hidrogen energetikası üçün universal enerji daşıyıcısı olan hidrogenin alınması məqsədi ilə bərpa olunan xammal kimi bioqazın istifadəsi istiqamətində onun hidrogen sulfiddən təmizlənməsi ilə yanaşı sərbəst kükürdün alınması üçün dəmir tərkibli tullantılar əsasında effektiv, ucuz katalizatorlar işlənib hazırlanmışdır;
– Acınohur titanmaqnetit konsentratının təbii qazla reduksiyası vasitəsilə və bioaktiv xitozan (0,01%) modifikatorundan istifadə etməklə titan 4-oksidin rutil və anataz formalarının istiqamətli sintezinin optimal rejimi və parametrləri müəyyən edilmiş və prosesin texnoloji sxemi verilmışdır. – Lantanoidlərin qallium sulfid tərkibli şüşələri alınmış, onlarda həyəcanlanma (l=976 nm) zamanı şüalanmanın infraqırmızı sahədən görünən sahəyə keçməsi müşahidə edilmişdir ki, bu da həmin maddələrdən antistoks lüminofor kimi optiki lifli rabitə xətlərində və gecə görmə cihazlarında istifadə edilməsini mümkün edir. – Nanoölçülü gümüş hissəcikləri saxlayan kvaternizə olunmuş poli-4-vinilpiridin hidrogeli əsasında sintez olunmuş kompozitlərdə doksisiklin antibiotiki immobilizə olunmuş və müəyyən edilmişdir ki, doksisiklin nanokompozitin tərkibində bioloji aktivliyini uzun müddət saxlayır və onun daşıyıcıdan tədricən ayrılması azı 48 saat ərzində müşahidə olunur. – Karbamid əsasında yüksək elektron sıxlığına malik polimer karbon nitrid materialları alınmışdır. Onların əsasında temperatura, köhnəlməyə və korroziyaya davamlı örtüklərin, yüksək keyfiyyətli elektron və optiki təbəqələrin, həmçinin müxtəlif çoxfunksiyalı kompozit innovativ materiallarının yaradılması mümkündür – Mineral tullantılardan qiymətli metalları ayırıb saflaşdıran mobil pilot sisteminin qurulması və yarımsənaye sınaqlarının keçirilməsi məqsədilə Daşkəsən filiz yatağının istismarı dövründə əmələ gəlmiş tullantıların mineraloji və kimyəvi tərkibi öyrənilmiş və onların yuyulma məhlullarından bir sıra metalların müvafiq sorbentlərlə ayrılması üsulu təklif edilir. |
4.3.2. AMEA-nın fəaliyyətini tənzimləyən bir sıra zəruri normativ-hüquqi sənədlərin təkmilləşdirilməsi
Cari ildə zəruri normativ-hüquqi sənəd təkmilləşdirilməyib.
4.3.3. Gənc alim və mütəxəssislərin elmi fəaliyyətinin stimullaşdırılması
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının Rəyasət Heyəti tərəfindən təsdiq olunmuş fəaliyyət planına uyğun olaraq İnstitut rəhbərliyinin dəstəyi ilə 2017-ci ildə bir sıra elmi-ictimai tədbirlər həyata keçirmişdir.
Cari il fevralın 12-də Kaspi Liseyinin “Ağ şəhər“ filialının şagirdləri üçün tədbir keçirilmişdir. Tədbir çərçivəsində şagirdlər institutun müxtəlif laboratoriyaları ilə tanış olmuş, müasir cihaz və avadanlıqlar haqqında onlara məlumat verilmişdir.
İnstitutun alimləri və gənc mütəxəssisləri aparılan tədqiqat işləri, onların praktiki əhəmiyyəti və tətbiq perspektivləri barəsində şagirdlərə geniş informasiya vermişlər. Bundan başqa şagirdlərə institutda vaxtilə çalışmış və hal-hazırda işləyən görkəmli alimlər həyat və elmi fəaliyyətləri haqqında da, məlumat verilmişdiir.
Analoji tədbir cari ilin aprel ayının 13-də institutda Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə Kimya-Biologiya Təmayüllü Respublika Liseyinin şagirdləri “Açıq qapı” günü keçirilmişdir. Hazırda, ölkəmizdə elmin, təhsilin inkişafı və onların müasir səviyyədə inteqrasiyası üçün böyük imkanlar yaranmışdır və bu istiqamətdə akademiyada mühüm işlər görülür. Bu cür tədbirlərin keçirilməsində məqsəd şagirdlərin dünyagörüşünün formalaşdırılması, onlarda kimya elminə marağın artırılmasıdır.Tədbir çərçivəsində şagirdlər üçün kimya fənni üzrə viktorina keçirilmiş və qaliblər tərifnamə ilə təltif olunmuşlar. Bundan başqa açıq qapı çərçivəsində məktəbli uşaqlar üçün Şura üzvlərindən Samirə Məmmədova, Gülşən Nəhmətova və Sevinc Osmanova tərəfindən müxtəlif maraqlı əyləncəli elmi şoular göstərilmiş, onların müxtəlif laboratoriyalara ekskursiyası təşkil olunmuşdur. Sonda İnstitutun gənc alimi Şamo Tapdıqov məktəblilər qarşısında “Cansız polimerlər canlı orqanizmlərdə” mövzusunda məruzə ilə çıxış etmiş, onları maraqlandıran sualları cavablandırmışdır.
Eləcə də UNİCER özəl tam orta məktəbin şagirdləri üçün ekskursiya təşkil olunub.Baş tutan ekskursiya zamanı məktəblilərə institutun tarixi və burada aparılan tədqiqat işləri barədə məlumat verilib, elmi müəssisənin laboratoriyaları ilə tanış olan şagirdlər üçün müxtəlif əyləncəli və maraqlı təcrübələrəyani göstərilib.
Bundan başqa məlum olduğu kimi Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) ilə Təhsil Nazirliyinin birgə təşəbbüsü və AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə Bakıda yerləşən orta məktəblərdə yaradılan istedadlı şagirdlərin "Kiçik Akademiya"ları fəaliyyət göstərir. Cari ildə Suraxanı rayonu Bülbülə qəsəbəsi 232 saylı və Səbail rayonu 162 saylı tam orta məktəblərdə bununla bağlı keçirilən tədbirlərdə İnstitutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının üzvləri fəal iştirak etmişlər. Eləcə də, cari ildə ali məktəb tələbələrinin institutda yay təcrübəsi təşkil olunmuşdur.
Ötən il olduğu kimi cari ildə də İnstitutda Şuranın təşəbbüsü ilə “Fiziki-kimyəvi analiz üsullarından” - Elektron paramaqnit rezonansı, İnfraqırmızı spektroskopiya, Ultrabənövşəyi spektroskopiya, Rentgenoqrqfik analizdən mühazirə və seminarlar təşkil olunmuşdur. Bu tip seminar və mühazirələrin keçirilməsində məqsəd gənc mütəxəssisləırin, o cümlədən doktorant və magistrlərin fiziki-kimyəvi analizin nəzəri əsaslarının mənimsənilməsi və əldə etdikləri biliklərin praktik olaraq istifadəsini təmin etməkdən ibarətdir.
Noyabrın 21-də görkəmli kristalloqraf alim, AMEA-nın müxbir üzvü Xudu Məmmədovun anadan olmasının 90 illik yubileyinə həsr olunan beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Konfransın keçirilməsində Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının üzvləri fəal iştirak etmişlər.
AMEA Rəyasət Heyətinin müvafiq qərarına uyğun olaraq institutda gənc mütəxəssislər, eləcə də doktorant və magistrlər üçün xarici dildən hazırlıq kurslarının təşkilində Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası fəal iştirak etmişdir.
İl ərzində İnstitut gənclərindən 1 nəfər elmlər doktorluğu üzrə dissertasiya işini, 2 nəfər isə fəlsəfə doktorluğunu müdafiə etmişdir. 4 nəfər dosent elmi adına layiq görülmüşdür.
İnstitutun elmi işçisi Natəvan Sultanova son bir ildə əldə etdiyi elmi nəticələrə görə AMEA Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanına layiq görülmüşdür.
İnstitutun magistraturasının məzunu, kiçik elmi işçi Nigar İbrahimova AMEA-nın magistraturasında təhsil alan tələbələr arasında keçirilən “Magistr-2017” müsabiqəsinin 1-ci dərəcəli diplomuna layiq görülmüşdür.
Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının üzvləri “20 yanvar”, ”Xocalı soyqırımı“ kimi respublika əhəmiyyətli anım günlərinin İnstitutda qeyd edilməsinin təşkilində aktiv iştirak etmişlər.
4.3.4. Elmi fəaliyyətdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinin genişləndirilməsi barədə
AMEA-nın İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun göndərdiyi formalar (1A, 1B, 6, 7, 8 (A,B)) 3 dildə (azərbaycan. Rus. ingilis) doldurulmuş, 2173 səhifəlik material hazırlanıb elektron variantda həmin instituta göndərilmişdir.
2015-ci ildən institutun Web-saytı yeni struktura uyğun olaraq yenidən işlənilməyə başlanılışdır. Web-qrupun üzvləri: İsmayılova Arzu, Məmmədov Faiq, Abdullayeva Fəridə, Kərimbəyova Elşanə, Əsgərova Günel, Babaxanova Nailə.
4.3.5. Təşkil olunmuş tədbirlərin həyata keçirilməsi
Bax 1.7
4.3.6. AMEA-nın beynəlxalq elmi əlaqələrinin genişləndirilməsi barədə
Elmi Şuranın genişləndirilmiş iclaslarında Moskva Dövlət Universitetinin “Qeyri-üzvi kimya” kafedrasının müdiri, professor Andrey Vladimiroviç Şevelkovun “Dəmirin güclü elektron korrelyasiyalı birləşmələri: yeni dəmir dövrünə doğru” və İspaniyanın Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzinin professoru Yevgeni Vladimiroviç Çulkovun "Kvant spini fizikasında son nailiyyətlər və topoloji izolyatorlarda anomal Holl effektləri" mövzularında məruzələri dinlənilmişdir.
4.3.8. AMEA-da elmi-müəssisələrin maddi-texniki bazasının və elmi cihaz parkının gücləndirilməsi istiqamətində işlərin davam etdirilməsi
Şöbənin nəzdində aşağıdakı qruplar fəaliyyət göstərir:
- Quruluş kimyası, rentgen və termiki analiz qrupu
- Spektral analiz qrupu
- Elektron mikroskopiyası qrupu
- Element analizi qrupu
Şöbənin tədqiqatlarının əsas istiqaməti müxtəlif sinif təbii və süni birləşmələrin rentgenoqrafik, termiki, spektral, elektron mikroskopiya və element analizlərinin aparılmasından ibarətdir. Şöbə bu tədqiqatların aparılması üçün müasir cihazlarla təmin olunmuşdur.
2017-ci ildə şöbənin qrupları tərəfindən aşağıda qeyd olunan analizlər aparılmışdır.
Quruluş kimyası, rentgen və termiki analiz qrupu
Spektral analiz qrupu
Elektron mikroskopiya qrupu
4.3.9. AMEA-da nəşriyyat fəaliyyətinin müasir tələblərə uyğun qurulması üçün xüsusi proqramın hazırlanması
Azərbaycan Kimya jurnalının və Kimya Problemləri jurnalının müasir tələblərə uyğun buraxılışları təşkil olunub.
Dövri nəşrlər sahəsində Azərbaycan Kimya Jurnalının və Kimya Problemləri Jurnalının 1, 2, 3 nömrələri çap olunmuş, 4-cü nömrələri isə nəşrə təqdim olunmuşdur. Kimya Problemləri Jurnalı 2017-ci il oktyabr ayından Web of Science bazasına daxil edilib.
Elmi işlər üzrə direktor müavini AMEA-nın müxbir üzvü
Məhəmməd Babanlı
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun
2016-cı il üzrə elmi və elmi-təşkilati fəaliyyəti haqqında
H E S A B A T
(direktorluq hesabatı)
Hesabat dövründə İnstitutda elmi-tədqiqat işləri aşağıda göstərilən 3 problem üzrə aparılmış 8 mövzunun, 32 işi üzrə 39 mərhələsi yerinə yetirilmişdir.
Qeyri-üzvi kimya
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem
Mineral və bərpa olunan xammal emalının fiziki-kimyəvi əsasları və yeni qeyri-üzvi funksional materialların sintezi
Bu problem üzrə (3 mövzu, 13 iş, 16 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakılara diqqət yetirmək olar:
– Zəylik yatağından götürülmüş alunitin sulfat turşusu ilə işlənməsi yerinə yetirilmişdir. Dehidratlaşdırıcı yanma nəticəsində alınan alunit yanığının sulfat turşusu ilə emalı, alüminium birləşmələrinin məhlula çıxarılmasının optimal şəraitlərinin öyrənilməsi üzrə alüminium birləşmələrinin məhlula keçməsi dərəcəsinin alunitin dehidratlaşma vaxtından və temperaturundan, yanığın həll olmasının temperatur və həllolma müddətindən, turşunun qatılığından asılılığı müəyyən edilmişdir, belə ki, alüminiumun məhlula keçməsinin maksimal çıxımı (97-98%) aşağıdakı optimal şəraitdə baş verdiyi müəyyən edilmişdir: 85-900C-də temperatur, 35%-li sulfat turşusu 45-50 dəqiqə müddətində, Al2O3-ün məhluldakı miqdarı 140 q/l, dəmirin miqdarı 5,6 q/l, SiO2 isə 0,4 q/l təşkil edir.
– xTiO2.yH2O polititanatların 600-9000C temperaturlarda Na2SO4, K2SO4 və bioaktiv xitozan (0.01 kütlə %) modifikatorlardan istifadə etməklə gözərdilməsi ilə rutil, anastaz və brukit fazalarının alınması tədqiq edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, xitozandan istifadə edildikdə 600-7000C-də anataz forma (tetraqonal sinqoniya) çoxluq təşkil edir (80%). 800-9000C intervalında közərdilmədən alınan kütlədə rutil forma (kubik sinqoniya) çoxluq təşkil edir (90%). Bioaktiv xitozanın polisaxarid fraqmentlərinin təsiri ilə anataz səthlərinin laylı quruluşlu funksilaşması baş verir.
– Daşkəsən Filizsaflaşdırma kombinatının tullantılarından qiymətli metalların çıxarılmasının optimal parametr və rejimləri müəyyən edilmiş, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq filiz tullantılarından təbiətə ziyan vurmadan faydalı metalların yuma üsulu ilə hasilat texnologiyası işlənib hazırlanmışdır.
– Oksisulfid şüşələrin sulfid şüşələrə nisbətən termiki və kimyəvi cəhətdən davamlılığını nəzərə alıb hesabat dövründə La2O3- As2S3- Ce2O3, La2O3- As2S3- Sm2O3, La2O3- As2S3- Er2O3 sistemlərində şüşə əmələgəlmə sahələrinin sərhədləri müəyyən edilmiş, yeni fazaların fiziki-kimyəvi və optiki xassələri öyrənilmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki şüşə əmələgəlmə sahəsi lantanoidlərin nüvəsinin yükünün artması istiqamətində azalır.Bu da lantanoid oksidlərinin quruluşunda metal atomunun koordinasiya ədədinin dəyişməsi ilə əlaqədardır. Alınan şüşələr lazər şüalarının təsirinə davamlıdır. Raman spektrdə As-S, La-O və Er-O rabitələrinə məxsus zolaqların intensivliyinin güclənməsi və spektrdə enerjinin böyük olan tərəfə qismən (180,220 və 370 sm-1) sürüşməsi şüşələrdə kovalentliyin güclənməsi və ehtimal ki yeni rabitələrin yaranması ilə izah oluna bilər.
– Sb2S3-PbSbS3 və (Bi2Se3)1-xMnx , CaGa2Se4-GaSe və As2Se3-CrSe sistemləri fiziki-kimyəvi analiz metodlarları vasitəsilə tədqiq edilmış və faza diaqramları qurulmuşdur. Bi2-xSbxT3-y-zSySez tərkibli ərintilərinin termoelektrik və (GaS)1-x(Se)x:Yb tərkibli ərintilərin dozimetrik xassələri öyrənilmişdir. (Bi2Te3)1-x (Sb2Te3)x bərk məhlul ərintilərində stibiumun nadir-torpaq elementləri ilə, tellurun isə selen və kükürdlə əvəz olunması ilə ilk dəfə alınmış Bi1.88Sb0,06Nd0,06Te2,82Se0,09S0,09 tərkibli material 350 K-də yüksək termoelektrik effektivliyə (Z=3.52.103 K-1) malik olub, soyuducu sistemlərdə və termogeneratorlarda tətbiq oluna bilər.
– Ağır p-elementlər əsasında topoloji izolyator xassəli qarışıq laylı bəzi telluridlərin mükəmməl monokristalları yetişdirilmiş, beynəlxalq kollaboratorlarla birgə tədqiqi nəticəsində bu materialların terahers detektorlarda sahə-effekt tranzistorları kimi tətbiqinin mümkünlüyü müəyyən edilmiş və monokristallik layların nanopulcuqlarından yığılmış nanoantennalar əsasında skanedici sınaq qurğusu vasitəsilə müxtəlif qeyri-şəffaf obyektlərin daxili görüntülərinin yüksək keyfiyyətli təsvirləri alınmışdır.
– Mingəçevir su anbarının sualtı polad qurğularında mikrobioloji bakteriyaların və onların həyat fəaliyyətinin nəticəsi olan hidrogen sulfid korroziyası aşkar edilmişdir. Bu mikroorqanizmlər anaerob xassəli olub sudakı SO42- ionları ilə qidalanaraq H2S ifraz etməklə, pittinq korroziyasına səbəb olurlar.
– Üzvi batareyalarda elektrod materialı kimi perspektivli material olan dördəvəzli fenilendiaminlərin monomer və oliqomerlərinin, onların komplekslərinin alınma üsulları işlənib hazırlanmışdır.
– Heksametilferrosen və oktametilferrosen təkmilləşdirilmiş metodikə üzrə yüksək çıxımla sintez olunmuşlar. Heksametilferrosen və heksametilferrosenium sistemində baş verən elektron mübadilə reaksiyasının kinetik tədqiqatları nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, HmFс+HmFс+ əsasında hazırlanmış elektrod dönərlik və məhlulda davamlılıq baxımından ferrosen-ferrisinium elektrodundan daha perspektivli elektroddur.
– Reniumun(ІV) α-amin ß-oksipropion turşusu (serin) ilə ([MLH][ReX6], [MLH][Re2X8] və [LH]2[ReX6], [LH]2[Re2X8] (HX, X= Cl-, Br-)), manqanın(II) [MnL1L2(H2O)2]Cl2, [MnL1L2Cl2] L1- 2-amin-3-hidroksipropion turşusu (HO2C-CH(NH2)CH2)OH və L2-karbamidlə(CH4N2O)), mis(II) kationunun dimetilsulfoksidlə [(CH3)2S=O]2CuCl2·2H2O, vanadium xloridin (C5H5)2VCl natrium pentakarbonil reniumla Na+Re(CO)-5 qarşılıqlı təsirindən (C5H5)2V-Re(CO)5 tərkibli bir sıra koordinasion birləşmələri sintez edilmiş, onların quruluş və xassələri müasir fiziki-kimyəvi metodlarla öyrənilmişdir.
– İki əsaslı aromatik karbon turşularının d-elementlərlə koordinasion polimerləri əsasında kompozit materiallar hazırlanmış və onların ağır neftlərin reoloji xassələrinə təsiri öyrənilərək, neftin kinematik özlülüyünün 60%-dən çox aşağı salınması müəyyən olunmuşdur.
Kimyəvi kinetika və kataliz, fiziki kimya
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem
Katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi, yeni katalizatorların və adsorbentlərin yaradılması.
Bu problem üzrə (4 mövzu, 15 iş, 18 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakılara diqqət yetirmək olar:
– Metanın metanola oksidləşməsi prosesi üçün temperatura və oksidləşdiriciyə qarşı davamlı biomimetik katalizator – dəmirtetrafenilporfirin kompleksində fenil qruplarının H atomlarının halogenlə (F) əvəz olunmuş forması − 5,10,15,20-Tetrakis (Pentaflüorofenil)-21H, 23H-Fe(III)Cl kompleksindən istifadə edib, biomimetik katalizator sintez olunmuş və onun üzərində metanın hidrogen peroksidlə monooksidləşməsi prosesi üçün axınlı kvars reaktoru olan qurğu yığılmış, reaksiya məhsullarının qaz-maye xromotoqrafında analiz şəraitləri təyin edilmişdir.
– Piridinin azot 1-oksid ilə oksidləşməsi reaksiyasının sürətinə səthin və reaksiya zona həcminin (0,9-5,4sm-1 intervalda) təsirinin öyrənilməsinin eksperimental tədqiqi aparılmışdır. Reaktorun daxilində səthin və reaksiya zona həcminin (S/V-faktor) dəyişməsi reaksiya məhsullarının çıxımının azalmasına səbəb olur: S/V=0,9sm-1, S/V=2,0sm-1, S/V=3,2sm-1, S/V=5,4sm-1 qiymətlərində 2,2- və 2,3-dipiridillərin çıxımları müvafiq olaraq 20,5 və 21,9 küt%;14,3 və 19,3 küt%;15,4 və 17,1 küt%; 8,8 və 11,2 küt% təşkil etmişdir.
– Fülleren dudası, Fe- tetrafenilporfirin kompleksi və nano-titan dioksid katalizatorları iştirakında izopropilbenzolun və tsikloheksenin oksidləşmə reaksiyalarının aparılması üçün 2 tip qurğu – qazometrik və barbotaj tipli (havanın axını) istifadə olunmuşdur. Fulleren C60 dudasının və anataz nano-TiO2 əlavələri kumolun molekulyar oksigenlə model oksidləşmə prosesini əsaslı sürətləndirir. Fe-tetrafenilporfirin kompleksi qatqıları* isə yalnız hidrogen peroksidlə aparılan kumolun və tsikloheksenin oksidləşmə proseslərində güclü katalitik effekt göstərir.
Kumolun barbotaj tipli reaktorda katalitik (nano-TiO2-PC-500 + C60 dudası) oksidləşmə prosesi aparılmış və alınmış məhsullar xromato-kütlə üsulu ilə analiz edilmişdir.
– Eksperimental və kinetik metodlarla eləcə də metal kationlarının oksigen atomları ilə rabitə enerjilərinin analizi nəticəsində naften karbohidrogenlərinin metal-seolit katalizatorları üzərində oksidləşdirici dehidrogenləşməsi reaksiyalarında alınan məhsulların hər biri üçün aktiv mərkəzlərin təbiəti və metal kationlarının rolu müəyyən edilmişdir. Bu aktiv mərkəzləri nəzərə almaqla reaksiyalar üçün mərhələli mexanizm təklif edilmiş və proseslərin nəzəri əsaslandırılmış kinetik modelləri işlənib hazırlanmışdır.
Kimya-texnoloji sistemlərin modelləşdirilməsi və optimal layihələşdirilməsi metodu əsasında, krekinq və piroliz qazlarının emalı kompleksinin tam riyazi modeli işlənib hazırlanmış, iqtisadi meyyar kimi gəlir norması seçilmiş və dinamik proqramlaşdırılma metodu ilə kompleksin proseslərinin optimal uzlaşdırılmış texnoloji rejimləri təyin edilmişdir.
– Xlorlu aromatik karbohidrogenlərin oksidləşməsi katalizatorların ümumi xarakteristikası öyrənilmişdir, Mo,P modifikasiyalı və SiO2 yaxud Al2O3 daşıyıcılı oksovanadium sistemlərinin xlortoluolların (XT) qaz fazalı selektiv oksidləşmə prosesində ən aktiv və selektiv sistemlər olduğu qeyd edilmişdir. Katalizatorlar yüksək regenerasiya qabiliyyətli olub, dəfələrlə istifadəyə yararlıdılar. Katalizatorların aktivlik və selektivliklərinə əsasən reaksiyanın optimal şəraiti seçilmişdir. p- və m-xlortoluollar yüksək selektivlik göstərir (72–92%), Xlormalein anhidridinin çıxımı 24–32%-dir. p-Xlor toluol m-xlor törəmələrindən daha çox reaksiya qabiliyyətinə malikdir.
Xlorbenzol, xlortoluolların tərkibindəki xlor atomlarının miqdarı və vəziyyəti ilə katalitik oksidləşmə reaksiyasının konversiya, selektivliyi arasında korrelyasiya müəyyən edilmişdir ki, bu da oksidləşmə məhsullarının paylanmasını proqnozlaşdırmağa imkan verir.
– İlk dəfə olaraq dietilaminin m-toluil turşusu ilə asilləşmə reaksiyasının mikrodalğalı şüalanma sahəsində aparılmasının mümkünlüyü tədqiq olunub, proses mikrodalğalı şülanmanı intensiv udan Zn-B-P/Al2O3/Аl-katalizatorun iştirakı ilə aparılıb.
Katalizatorların turşuluğunun ammonyakın termodesorbsiya metodu ilə təyinində mikrodalğalı elektromaqnit şüalanma sahəsindən istifadə olunub.
– İlk dəfə olaraq tərkibində keçid metalları olmayan nanoquruluşlu polimer karbon nitridin hidrogen molekulunu aktivləşdirmək xassəsi müəyyən edilmiş və bu katalizatorun iştirakı ilə çoxtonnajlı sənaye məhsulu olan polistirol istehsalında fenilasetilenin stirola selektiv hidrogenləşmə üsulu işlənib hazırlanmışdır.
– Sualtı obyektlərin aşkar edilməsi üçün geniş tezlik intervalına malik akustik antenaların hazırlanması məqsədi ilə poli-N-vinilpirrolidon və qummiarabik sopolimeri əsasında ölçüləri 7-9 nm olan yeni sinif pyezoelektrik gümüş nanokompozitləri alınmışdır.
– Renium xalkogenidləri əsasında ikili birləşmələrin və üçlü ərintilərin nazik örtük təbəqələrinin elektrokimyəvi alınma üsulu işlənib hazırlanmışdır. Elektrokimyəvi yolla alınmış Re-Se-Cu nazik təbəqələr diod kimi yarımkeçiricilər texnikasında və fotoelektrod materialı kimi günəş enerjisinin çevrilməsində perspektivli materiallar hesab edilirlər.
– Vanadium (IV) aşağı parçalanma temperaturlu (Tparç>110÷1200C) π-tip metalüzvi birləşməsi – (C5H5)2V=O·(THF)5 (I) və yuxarı parçalanma temperaturlu (Tparç=180-1940C>) ion tip çaxır turşu liqandlı karboksilat kompleksi (II)
(II) müvafiq olaraq onların tetrahidrofuran və su məhlullarından əvvəlcə daşıyıcı səthinə hopdurulması, sonra isə alınmış nümunələrin birinci halda 180-2000C, ikinci halda isə 180-3000C temperatur intervalında termiki işlənmə yolu ilə daşıyıcı səthində vanadium oksid tərkibli nazik təbəqəli nümunələr əldə olunmuşdur. Bu yolla alınan təbəqələrin 5000C temperatura qədər közərdilməsi təbəqənin tərkib və faza dəyişirikliklərinə məruz qalmamışlar.
Aparılmış spektral İQ və quruluş (RFA, QXA) tədqiqatları nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, üzvi liqandın və termiki işləmə mühitinin təbiətlərindən asılı olaraq alınan örtüklərin tərkib və quruluşlarında bəzi fərqləndirici cəhətlər ortaya çıxmışdır ki, bu da xammal kimi götürülmüş vanadium (IV) və (V) müxtəlif oksidləşmə dərəcəli vanadil kompleksləri əsasında formalaşdıqlarını düşünməyə əsas verir.
– Molibden ilə nikelin birgə çökdürülməsi üçün sitrat-ammonyak və ammonyak elektrolitlərinin tərkibi işlənib hazırlanmışdır. Nikelin reduksiyasının sürəti sitrat və ammonium ionlarının nisbətindən asılıdır, ammonyakın qatılığı artdıqca, alınan ərintilərin tərkibində nikelin miqdarı artır. Bundan əlavə, ammonium ionlarının miqdarı artdıqca, ərintilərin tərkibində oksigenin də miqdarı artır.
Sitrat ionlarının elektrolizdə iştiraki molibdenin reduksiya sürətini azaldır. Sitrat və ammonium ionlarının nisbətini dəyisməklə ərintilənin tərkibini də dəyiımək mümkündir.
– İstər Al–Mo–Si əsaslı, istər Mg–Zr, istərsə də Mg–Al–Zr əsaslı sorbentlər sulu məhlullardan Co2+, Ni2+ və Cu2+ ionlarına görə yüksək sorbsiya tutumlarına malikdir. Hər üç sorbenti dəniz, neft və lay sularından belə mikroelementlərin çıxarılmasında münasib ion-mübadilə materialları kimi istifadə etmək olar. 10000C temperaturda közərdilmiş Al–Mg–Zr əsaslı sorbentin mikrospektroskopik analizi nəticəsində 4 alınmış spekrtdən eyni tərkibdə kiçik faiz fərqləri ilə mikrokristalların alınması müşahidə olunur.
– Filiz emalı tullantı sularından yüksək faizlə (90-95%) Cu2+ və Zn2+ ionlarının çıxarılması üçün modifikasiya olunmuş bentonit filtri hazırlanmış və İran İslam Respublikasının Gilan Almas şirkətində sənaye miqyasında sınaqdan keçirilmişdir. Alınan nəticə təbii bentonit və ənənəvi istifadə olunan aktiv kömürdən 1,5 dəfə yüksəkdir.
Kimya texnologiyası və mühəndisliyi
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem
Kimyəvi proseslərin texnologiyası və modelləşdirilməsi
Bu problem üzrə (1 mövzu, 4 iş, 5 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakına diqqət yetirmək olar:
–Neft lay sularının maye fazalı ekstraksiya üsulu ilə asfalten, gətran birləşmələrindən və bərk faza hissəciklərindən təmizlənməsi üçün texnoloji sxem təklif olunmuşdur. Texnoloji sxemin ekstraksiya bölməsi lay sularına görə ardıcıl, həlledici- toluola görə çarpaz olaraq üç pilləli ekstraktor şəkilində təklif edilmişdir. Laboratoriya təçrübələri və bir cox hesablamalar nəticəsində çirkab neft sularının asfalten və qatran bırləşmələrindən təmizlənməsi üçün maye fazalı ekstraksiya prosesini istifadə edərək, səmərəli texnoloji sxem işlənib hazirlanmışdır.
Bu və bu tipli proseslərin riyazi emalı üçün ötən hesabat ilində hazırlanmış proqram təminatı təkmilləşdirilmiş, 1000-dən çox tənliklə ifadə olunan kinetik reaksiyaların daxil edilməsi, düzəlişi və həlli üçün yeni modul hazırlanmışdır. Yeni modul 4-cü tərtib Runge-Kutta üsulunu həyata keçirir.
– Laylı quruluşa malik kristalların formalaşdırılması prosesində qallium monosulfid-aşqar sistemi üçün, seqreqasiya prosesinin fazalararası səth sərhədinin stabilliyini və ya qeyri-tarazlığını nəzərə alan, aşqarların diffuziyalı-seqreqasiyalı paylanması modeli işlənmişdir. İlkin məlumatlardan və təcrübi nəticələrdən istifadə edərək GaS-aşqar sistemin qeyri-stasionar kristallaşması prosesinin modelləşdirilməsi aparılmışdır. Kristalların dielektrik xassələrinə, dc- və ac-keçiriciliyinin üst-üstə düşən qanunauyğunluqlarına görə hoppanma mexanizmi seçilmiş və kristalın əsas fiziki parametrləri hesablanmışdır.
– EP-300 qurğularında əmələ gələn etilen istehsalının yan məhsullarının – yüngül və ağır qətranın katalitik emalı prosesinin sadə texnologiyası işlənib hazırlanmışdır. Ağır qətranın katalitik emalı nəticəsində 98,9% naftalinin ağır fraksiyadan ayrılmağını təmin edən üsul təklif olunmuşdur. Naftalinin təmizliyi 96 %-ə çatdırılmışdır.
Etilen istehsalında alınan yüngül qətranın emal prosesi üçün alüminium, toluol və hidrogen xlorid əsasında hazırlanmış, karbohidrogenlərin çevrilməsini, benzol və toluolun zənginləşdirilməsini təmin edən effektli kompleks katalizator işlənib hazırlanmışdır.
1.1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının, habelə dövlət proqramlarının icrası ilə əlaqədar işlərin yerinə yetirilməsi haqqında məlumat
1. “Azərbaycan Respublikasında sənayenin inkişafına dair 2015-2020-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planı əsasən (4.12 və 4.15) bəndlər üzrə
– Meliorasiya və su təsərrüfatı sistemində magistral su kəməri və hidrotexniki qurğuların tikintisində deformasiya olunmuş kanal bəndi və korroziya əleyhinə hermetiklər kimi modifikasiya olunmuş bitum-polimer kompozisiya örtüyü “Bikoplast” təklif olunur.
– Hidrotexniki qurğuların metal avadanlıqlarının istismar şəraitində korroziyaya davamlılığının proqnozlaşdırılması və mühafizəsinin təşkili məqsədilə orada baş verən fiziki-kimyəvi proseslər öyrənilir və alınmış nəticələr əsasında onların mühafizə sistemi təklif ediləcək.
– EP-300 qurğularında əmələ gələn etilen istehsalının yan məhsullarının ağır qətranından təmizliyi 98-99%-ə çatan naftalinin alınma prosesi təklif edilir.
– Elektrokimyəvi üsulla sərt mühitlərdə fəaliyyət göstərən, yüksək enerjili elektrik kontaktlarında aşınmaya, istiliyə və korroziyaya davamlı təbəqələr kimi hərbi sənayedə istifadə oluna bilən ərintilərin alınması təklif edilir.
– Krekinq və piroliz qazlarının emalı kompleksinin optimal layihələşdirilməsi misalında kimya-texnoloji sistemlərin modelləşdirilməsi və optimal layihələşdirilməsinin yeni metodu (optimal uzlaşdırılmış material və istilik axınlarının təyini) işlənib hazırlanmışdır.
– Mineral tullantılardan qiymətli metalları ayırıb saflaşdıran mobil pilot sisteminin qurulması və yarımsənaye sınaqlarının keçirilməsi məqsədilə Daşkəsən filiz yatağının istismarı dövründə əmələ gəlmiş tullantıların mineraloji və kimyəvi tərkibi öyrənilmiş və onların yuyulma məhlullarından bir sıra metalların müvafiq sorbentlərlə ayrılması üsulu təklif edilir.
– Filiz emalı tullantı sularından yüksək faizlə (90-95%) Cu2+ və Zn2+ ionlarının çıxarılması üçün modifikasiya olunmuş bentonit filtri hazırlanmış və İran İslam Respublikasının Gilan Almas şirkətində sənaye miqyasında sınaqdan keçirilmişdir.
2. Azərbaycan Pespublikası Prezidenti İlham Əliyevin 20 sentyabr 2016-cı il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi üzrə 2016-2020-ci illər üçün Dövlət Proqramı” çərçivəsində tapşırılmış işlərin icrası (2.2, 2.3 və 5.1, 5.2) bəndlər üzrə tədbirlər mütəmadi olaraq keçirilir.
Elmi-tədqiqat işləri planlarının yerinə yetirilməsi haqqında alınmış mühüm nəticələr
“MiNERAL XAMMALIN KOMPLEKS EMALI” şöbəsi
PROBLEM
Mineral və bərpa olunan xammal emalının fiziki-kimyəvi əsasları və yeni qeyri-üzvi funksional materialların sintezi
MÜHÜM NƏTİCƏ
Daşkəsən filiz hövzəsində yerləşən Alunit filizinin emal məhsullarından istifadə etməklə ərazidə yerləşən Filizsaflaşdırma kombinatının tullantılarından qiymətli metalların çıxarılmasının optimal parametr və rejimləri müəyyən edilmiş, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq filiz tullantılarından təbiətə ziyan vurmadan faydalı metalların yuma üsulu ilə hasilat texnologiyası işlənib hazırlanmışdır. (şəkil 1).
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru Arif Heydərov, Aybəniz Quliyeva və geologiya-mineralogiya üzrə elmlər doktoru Çingiz Qaşqay (AMEA Geologiya və Geofizika İnstitutu)
Şəkil 1. Daşkəsən Filizsaflaşdırma kombinatının tullantılarından qiymətli metalların
çıxarılmasının laboratoriya şəraitində mobil texnoloji qurğusu
A.A.Haydarov, Ch.M.Kashkay, A.A.Guliyeva, A.B.Huseynova, Z.R.Jafarov and ets. Recovery of precious metals from Dashkesan mineral tailings by combined methods. Azerbaijan Chemical journal. 2016, №3, c. 121-129.
“QEYRİ-ÜZVİ FUNKSİONAL MATERİALLAR” şöbəsi
PROBLEM
Mineral və bərpa olunan xammal emalının fiziki-kimyəvi əsasları və yeni qeyri-üzvi funksional materialların sintezi
MÜHÜM NƏTİCƏ
1. Ağır p-elementlər əsasında topoloji izolyator xassəli qarışıq laylı bəzi telluridlərin mükəmməl monokristalları yetişdirilmiş, beynəlxalq kollaboratorlarla birgə tədqiqi nəticəsində bu materialların terahers detektorlarda sahə-effekt tranzistorları kimi tətbiqinin mümkünlüyü müəyyən edilmiş və monokristallik layların nanopulcuqlarından yığılmış nanoantenalar əsasında skanedici sınaq qurğusu vasitəsilə müxtəlif qeyri-şəffaf obyektlərin daxili görüntülərinin yüksək keyfiyyətli təsvirləri alınmışdır (şəkil 2).
İcraçilar: AMEA müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Ziya Əliyev
Şəkil 2. Sahə-effekt tranzistorları üçün nano antennaların SEM təsviri
Viti L., Coquillat D.,Politano A.,Kokh K.A., Aliev Z.S., Babanly M.B.,Tereshchenko O.E., Knap W., Chulkov E.V., Vitiello M.S. Plasma-Wave Terahertz Detection Mediated by Topological Insulators Surface States // Nano Letters, 2016, v.16, pp.80−87.
2. Mingəçevir su anbarının sualtı polad qurğularında mikrobioloji bakteriyaların və onların həyat fəaliyyətinin nəticəsi olan hidrogen sulfid korroziyası aşkar edilmişdir. Bu mikroorqanizmlər anaerob xassəli olub sudakı SO42- ionları ilə qidalanaraq H2S ifraz etməklə, pittinq korroziyasına səbəb olurlar (şəkil 3).
İcraçılar: kimya üzrə fəlsəfə doktoru Hilal Tahirli, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Süleyman Verdiyev, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Könül Baxşəliyeva (Mikrobiologiya İnstitutu)
Şəkil 3. Polad nümunələrin Mingəçevir su anbarında korroziya
sınaqlarından sonrakı görünüşü, a –ilkin metal; b– 4 aylıq sınaqdan sonra; c – 11 aydan sonra.
H.M.Tahirly, S.Ch.Verdiev, K.F.Bakhshaliyeva, acad. D.B.Taghiyev. Corrosion of carbon steel St-3 under exploitation of hydrotechnical utilities builts on the Kura and Aras rivers. Reports of National Academy of Sciences of Azerbaijan, 2016, № 2.
“KOORDİNASİYA BİRLƏŞMƏLƏRİ” şöbəsi
PROBLEM
Mineral və bərpa olunan xammal emalının fiziki-kimyəvi əsasları və yeni qeyri-üzvi funksional materialların sintezi.
MÜHÜM NƏTİCƏ
Üzvi batareyalarda elektrod materialı kimi perspektivli material olan dördəvəzli fenilendiaminlərin monomer və oliqomerlərinin, onların komplekslərinin alınma üsulları işlənib hazırlanmışdır.
Dördəvəzli fenilendiaminin mis ilə polimer kompleksi
İcraçılar: AMEA-nın müxbir üzvü Əjdər Məcidov, k.ü.f.d. Pərizad Fətullayeva, k.e.i. Səbinə İsmayılova
С.З.Исмаилова, А.А.Меджидов, П.А.Фатуллаева, Р.Дж.Касумов, И.Мамедов.
Получение полимера конденсацией о-фенилендиамина и п-ксилилендибромида и его свойства. Журнал Неорганической Химии.
“NANO- VƏ ELEKTROKATALİZ” şöbəsi
PROBLEM
Katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi, yeni katalizatorların və adsorbentlərin yaradılması
MÜHÜM NƏTİCƏ
1. İlk dəfə olaraq tərkibində keçid metalları olmayan nanoquruluşlu polimer karbon nitridin hidrogen molekulunu aktivləşdirmək xassəsi müəyyən edilmiş və bu katalizatorun iştirakı ilə çoxtonnajlı sənaye məhsulu olan polistirol istehsalında fenilasetilenin stirola selektiv hidrogenləşmə üsulu işlənib hazırlanmışdır.
2.
Fenilasetilenin stirola və etilbenzola çevrilməsi
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru Vaqif Əhmədov, kimya üzrə fəlsəfə doktoru İsrafil Əhmədov, Vüsal Əhmədov, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Həbib Nurullayev
V.M. Akhmedov, I. Ahmadov, H.G. Nurullayev, V.M. Ahmadov. New metal-free Catalysts for the selective hydrogenation of multiple bonds in aromatic hydrocarbons based on graphitic carbon nitrides. Azerbaijan Chemical Journal, 2016, № 4.
2. Sualtı obyektlərin aşkar edilməsi üçün geniş tezlik intervalına malik akustik antenaların hazırlanması məqsədi ilə poli-N-vinilpirrolidon və qummiarabik sopolimeri əsasında ölçüləri 7-9 nm olan yeni sinif pyezoelektrik gümüş nanokompozitləri alınmışdır.
İcraçılar: akademik Dilqəm Tağıyev, kimya üzrə elmlər doktoru Nizami Zeynalov, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Şamo Tapdıqov, Səadət Hümbətova
S.F.Humbatova, N.A.Zeynalov, D.B.Taghiyev, Sh.Z.Tapdigov, S.M.Mammedova. Chitosan polymer composite material containing of silver nanoparticle // Digest Journal of Nanomaterials and Biostructures, 2016, Vol.11,. № 1, p.39-44.
“SORBSİYA PROSESLƏRİ” şöbəsi
PROBLEM
Katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi, yeni katalizatorların və adsorbentlərin yaradılması
MÜHÜM NƏTİCƏ
Filiz emalı tullantı sularından yüksək faizlə (90-95%) Cu2+ və Zn2+ ionlarının çıxarılması üçün modifikasiya olunmuş bentonit filtri hazırlanmış və İran İslam Respublikasının Gilan Almas şirkətində sənaye miqyasında sınaqdan keçirilmişdir. Alınan nəticə təbii bentonit və ənənəvi istifadə olunan aktiv kömürdən 1,5 dəfə yüksəkdir. (şəkil 4).
İcraçılar: kimya üzrə elmlər doktoru Əli Yaqubov, Şahab Nasseri, Elvin Cabbarov
Ş.A.Nasseri, G.R.Kiani, A.I.Yaqubov, A.Alemi, A.N.Nuriev. Kinetics and thermodynamics study of zinc ions adsorption on to modified nanobentonite Chemical Engineering, 2016, V. 82, №12, p. 820-826.
Şəkil 4. Filiz emali tullanti sularindan cu2+ və zn2+ ionlarının çıxarılması üçün
istifadə olunan qurğunun texnoloji sxemi
1 - flotasiya çəni, 2 - qarışıq üçün çən, 3 - zəif axın üçün çən, 4 - ilkin çökdürülmə,
5- tarazlayıcı çən, 6- hidroliz üçün bioreaktor, 7- bioreaktor antasid, 8- asetat çəni,
9 - metan üçün çən, 10 - aktiv şlam reaktoru, 11 - bioloji çökdürülmə çəni, 12 - xloru qarışdırma çəni, 13 - karbon filtri, 14 - bentonit uf – filtri, 15 - aktiv şlamın saxlanılması üçün yer, 16 - əhəngin içəri ötürülməsi üçün sistem, 17 - atomun ötürülməsi üçün sistem, 18 - xlorun ötürülməsi üçün sistem
1.3. Müqavilələr üzrə aparılan işlər
İnstitut tərəfindən bir sıra təşkilatlarla müqavilələr bağlanmış və birgə işlər yerinə yetirilmişdir. Onların arasında Rusiya Federasiyasının Metallurgiya və Metalşünaslıq İnstitutu, Rusiya EA-nın İ.B.Qrebenşikov adına Silikatlar Kimyası İnstitutunun “Nanoölçülü sistemlərin fiziki kimyası” laboratoriyası, Tomsk Dövlət Universiteti, Moskva Energetika İnstitutu, Belarusiya Dövlət Informatika və Radioelektronika Universitetinin kimya kafedrası, Sumqayıt Etilen-Polietilen zavodu, Gəncə Dövlət Universiteti, Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyəti “Azdövsutəslayihə” H.Əliyev adına Neft Emalı zavodu, Bakı Ovuntu Metallurgiya Zavodu, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Nazirliyi Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyini, qeyd etmək olar.
İnstitut alimləri Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutu, Radiasiya Problemləri İnstitutu, Neft Kimya Prosesləri İnstitutu, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti və onun nəzdində olan “Neftin, qazın geotexnoloji problemləri və kimya” Elmi-Tədqiqat İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Universiteti, Az.Texniki Universitetinin “Fizika” kafedrası, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti və başqa elmi mərkəzlərlə birgə əməkdaşlıq edirlər.
Bundan əlavə 2016-cı il ərzində Almaniya, Fransa, İtaliya, İcveç, Hollandiya, Danimarka, Türkiyə, Tayvan və s. ölkələrin elmi-tədqiqat müəssisələri və Universitetləri ilə elmi əməkdaşlıq davam etmişdir.
İnstitutda 2015-ci ildə açılmış iki beynəlxalq laboratoriya, İspaniyanın Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzi (DİPC) ilə birgə "Kvant Kompütinq və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar" və Almaniyanın Berlin Texniki Universiteti, Böyük Britaniyanın Huddersfild Universiteti və Belarusiyanın Minsk İstilik və Kütlə Dəyişməsi İnstitutu ilə "Neft mənşəli kaustobiolitlərdən alınan nanokarbon materialları əsasında katalizatorların sintezinə və tətbiqinə dair fundamental tədqiqatlar" (İNTERLABCAT) beynəlxalq laboratoriyaları öz fəaliyyətlərini uğurla davam etdirmişdir.
“Kvant Kompütinq və Spintronika üçün Qabaqcıl Materiallar” laboratoriyasında DİPC tədqiqatçıları tərəfindən topoloji izolyatorlar xassəli bir sıra birləşmələrinin səth və elektron quruluşlarının nəzəri hesablanması və eyni zamanda Avropanın digər qabaqcıl elmi mərkəzlərdə onların fiziki xassələrinin eksperimental tədqiqi aparılmışdır. Azərbaycan tədqiqatçıları tərəfindən məqsədyönlü axtarış üçün bu materialların uyğun sistemlərinin kompleks fiziki-kimyəvi, kristalloqrafik, termodinamik tədqiqi aparılmış və onların bəzilərinin monokristalları sonrakı tədqiqatlar üçün yetişdirilmişdir.
İNTERLABCAT laboratoriyasında karbohidrogenlərin oksidləşməsində universal katalizator kimi tədbiq olunan nanokarbon katalizatorlarının fundamental aspektləri tədqiq olunmuşdur.
1.4. Elmi-tədqiqat proqramlarının müsabiqəsində iştirak
2016-cı ildə İnstitut əməkdaşları tərəfindən təqdim edilən
2 layihə qranta layiq görülmüşdür
1.5. Fundamental elmlə təhsilin qarşılıqlı əlaqəsi
AMEA-nın Rəyasət Heyətinin 15 oktyabr 2014-cü il tarixli 15/3 nömrəli qərarı ilə Akademiyada magistratura təhsil pilləsinin yaradılması, İnstitutda elmlə təhsilin inteqrasiyasına, gənclərin elmə cəlb edilməsinə və elmi kadr potensialının yüksək səviyyədə inkişafına səbəb olmuşdur.
2015/2016-cı tədris ilində İnstitutun magistraturasına “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə 3 bakalavr qəbul olunmuşlar. Magistrlər I kursu müvəffəqiyyətlə başa vuraraq (akademik göstərici) yüksək təqaüdə layiq görülmüşlər. Hal-hazırda II kursun III semestrində təhsil alırlar. 2016/2017- ci tədris ilində magistraturaya “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə yüksək balla 2 bakalavr qəbul olunmuşlar: Oruclu Elmir Nəcəf oğlu, Ağazadə Aytən İsmət qızı.(AMEA RH-nin 07.09.2016 il 10/2№li qərar).
AMEA-nın Rəyasət Heyətinin 19 oktyabr 2016-cı il tarixli 13/2 №li qərarına əsasən 2017/2018 -cı tədris ili üçün İnstitutun magistraturasına daha 3 ixtisasdan 8 yer üzrə qəbul planı təsdiq olunmuşdur.
1.6. Nəşriyyat fəaliyyəti, elmi məqalələr, o cümlədən xaricdə və İmpakt Faktorlu jurnallarda çap olunmuş məqalələr, elmi işçilərin əsərlərinə olan istinadlar, alınmış patentlər haqqında məlumat
Hesabat ilində İnstitut əməkdaşları tərəfindən yüksək impakt faktorlu xarici jurnallarda məqalələr dərc olunmuşdur: Неорганические материалы, Физика Твердого Тела, Журнал Органической Химии, Nano Letters, ACS Nano, Nano Research, Scripta Materiala, Journal of Solid State Chemistry, Journal of Materials Science:Materials in Electronics, Physica Statis Solidi, Metallurgical and Materials Transactions, Semiconductors, Journal of the Chemical Society of Pakistan, Asian Journal of Chemistry, Biological and Chemical Research, Journal of Chemistry and Chemical Engineering, Journal of Environmental Science, Computer Science and Engineering and Technology. Ümumiyyətlə bu il 161 məqalə, o cümlədən xaricdə 98, respublikada 63 məqalə çap olunmuşdur. Dövri nəşrlər sahəsində “Azərbaycan Kimya Jurnalı”nın və “Kimya Problemləri Jurnalı”nın 1, 2, 3 nömrələri çap olunmuş, 4-cü nömrələri isə nəşrə təqdim olunmuşdur. İnstitutun əməkdaşları Almaniyanın Berlin Texniki Universitetində, Drezdenin “Bərk Çisim və Materialların Tədqiqi” Leybnits İnstitutunda və Münhen, Tegernze şəhərlərində, Bolqarstanın Sofiya, İspaniyanın Donostia-San Sebastian və Bilbao, Ukraynanın Lvov və Kiyev, İtaliyanın Neapol, Tayvanın Hsinçu, Gürcüstanın Batumi, Rusiyanın Moskva və Voronej, Fransanın Marsel, Makedoniyanın Skopje, Türkiyənin Mersin və sair xarici ölkələrdə keçirilmiş konfranslarda məruzələrlə çıxış etmiş və xarici ölkələrdə 101 tezis çap olunmuşdur.
Bu il ərzində ingilis və rus dillərində 125 səhifəlik bukletlər, İnstitutun 80 illik yubileyinə həsr olunmuş respublika elmi konfransının materialları (478 səh.), konfransın proqramı(19 səh.), institutunun 80 illik tarixini və naliyyətlərini əks etdirən “Институт Катализа и Неорганической Химии-80 лет” adlı kitab (494 səh.), qısa bukletlər çap edilmişdir. Hesabat ilində İnstitutun əməkdaşları tərəfindən 4 kitab nəşr edilmişdir:
-Изида Мамедъярова, Дильшад Селимханова, Эльшан Акберов. «Коррозия и наводороживание металлов в гетерогенных средах» LAP LAMBERT Academic Publishing, Saarbrücken, Deutschland. /Германия - 2016. 132 с.
-V.Ə. Qasımov. "Kimyəvi elementlərin lantanoidli üçlü sulfidlərinin kristalloqrafik xarakteristikaları". "Ləman nəşriyyat poliqrafiya" MMC, Bakı-2016. 504 s.
-Г.И. Келбалиев, Ф.М. Садыхов, Г.М. Самедзаде, А.Н. Мамедов, Д.Б. Тагиев. "Теория и практика гранулирования порошкообразных материалов". Баку: ЭЛМ. 2016. 330 с.
-Изида Мамедъярова, Дильшад Селимханова "Коррозия стали в средах электролит-углеводород и защита ингибиторами" LAP LAMBERT Academic Publishing, Германия - 2016. 138с.
2016-cı ildə impakt faktorlu jurnallarda dərc olunmuş məqalələr
Thomson Reuters sisteminə daxil olan impakt faktorlu jurnallar
1. Viti L., Coquillat D.,Politano A.,Kokh K.A., Aliev Z.S., Babanly M.B.,Tereshchenko O.E.,Knap W., Chulkov E.V., Vitiello M.S. Plasma-Wave Terahertz Detection Mediated by Topological Insulators Surface States. // Nano Letters, 2016, v.16, pp.80−87. TR- 13.779
2. Caputo M., Panighel M., Lisi S., Khali L., Santo G.D., Papalazarou E., HrubanA., Konczykowski M., Krusin-Elbaum L., Aliev Z.S., Babanly M.B., Otrokov M. M., Politano A., Chulkov E.V., Arnau A., Marinova V., Das P.K., Fujii J., Vobornik I., Perfetti L., Mugarza A., Goldoni A., Marsi M. Manipulating the Topological Interface by Molecular Adsorbates: Adsorption of Co-Phthalocyanine on Bi2Se3 .// Nano Letters, 2016, 16(6), pp.3409-14.TR- 13.779
3. Papagno M., Eremeev S., Fujii J., Aliev Z.S., Babanly M.B., Mahatha S. Vobornik I., Mamedov N., Pacile D.,Chulkov E. Multiple Coexisting Dirac Surface States in Three-Dimensional Topological Insulator PbBi6Te10// ACS Nano, 2016, v.10, pp. 3518-3524. TR- 13.334
4. Lamuta C., Cupolillo A., Politano A., Aliev Z.S., Babanly M.B.,Chulkov E.V. and Pagnotta L. Indentation fracture toughness of a single-crystal Bi2Te3 topological insulator. // Nano Research, 2016, v.9(4), pp.1032-1042. TR- 8.893
5. Lamuta C., Campi D., Cupolillo A., Aliev Z., Babanly M.,Chulkov E.,Politano A.,Pagnotta L. Mechnical properties of Bi2Te3 topological insulator investigated by density functional theory and nanoindentation. // Scripta materiala, 2016, v.121, pp. 50-55.TR- 3.305
6. Babanly D.M., Aliev Z.S., Imamaliyeva S.Z.,Zúniga F.J., Madariaga G., Tagiyev D.B. An investigation of the Tl –Te-I system and crystal structure of the Tl5Te2I. // Journal of Alloys and Compounds, 2016, v.688, p.997-1005. TR-3.014
7. Yagubov N.I.,Aliyev I.I.Ю .Guseynova A.Q., Heydarova H.A.,Cafarova E.K. Invsetigetion in GaTe-CaTe system // Chemical senses. İssue 9(2) November 2016 V.41. p.1042-1048.TR 2.5.
8. Yagubov N.I., Aliyev I.I., .Aliyev O.A., Gasimov E/A/ Invsetigetion in CaTe-In2Te3 system //Chemical senses. İssue 9(2) November 2016 V.41. p.872-879.TR-2.5.
9. Yagubov N.I., Aliyev I.I., Aliyev O.A. Liquidus surfase projection for the CaTe-Ga-Te quasi- ternary system. // Chemical senses. İssue 9(2) November 2016 V.41. p.959-967.TR-2.5.
10. II;yasli T.M/, Khudiyeva A.G/, Aliyev I.I. Glas formation and propetes of glasses based on As2S3. // Chemical senses. İssue 9(2) November 2016 V.41. p.968-977, TR-2.5.
11. Aliev Z.S.,Zúñiga F.J., Koroteev Y.M., Breczewski T., Babanly N.B., Amiraslanov I.R., Politano A, Madariaga G., Babanly M.B.,Chulkov E.V. Insight on a novel layered semiconductors: CuTlS and CuTlSe. // Journal of Solid State Chemistry, 2016, v.242, pp.1-7. TR- 2.265
12. Yasin I.Jafarov, Sevda A.Ismayilova, Ziya S.Aliev, Samira Z.Imamaliyeva, Yusif A.Yusibov, Mahammad B.Babanly. Experimental study of the phase diagram and thermodynamic properties of the Tl-Sb-Se system // CALPHAD: Computer Coupling of Phase Diagrams and Thermochemistry, 2016, 55, p.231-237. TR - 2.129.
13. Eminov Sh.O.,Tagiyev D.B., AliyevA.Sh., Soltanova N.Sh., Guliyev J.A., Jalilova Kh.D., Ismayilov N.J., Hasanov I.S., Rajabli A.A., Mamedova G.Kh., Gurbanov I.I., Mahmood Elrouby «Photo and electrical peculiarities of the nanostructured glass/ITO/AAO and glass/ITO/CdS systems». //Journal of Materials Science: Materials in Electronics, vol. 27, number 9, 2016, p. 9853-9860. TR – 1.798
14. Lamuta C., Cupolillo A., Politano A., Aliev Z., Babanly M.,Chulkov E., Alfano M., Pagnotta L. Nanoindentation of single-crystal Bi2Te3 topological insulators grown with the Bridgman–Stockbarger method. // Physica Status Solidi B, 2016, pp.1–5. TR-1.522
15 Aliyev A.Sh., Tahirli H.M., Mahmoud Elrouby, Soltanova N.Sh., Tagiev D.B. «Electrochemical Fabrication And Characterization Of Corrosion-Resistant, Ternary, Lead-Based Alloys As A New Material For Steel Surface Protection».
// Metallurgical and Materials Transactions B, 2016, v.47, Issue 3, pp. 2072-2078. –TR – 1.474
16. Yagubov N.I., Aliyev I.I.., .Guseynova A.Q., Heydarov B.A. Preparation and properties of the solid soltions GaIn2Se4(Te4)1-x(GaSe)x // The Qarterly Journal of Mechanics and Applied Mathematics İssue 4(2) November 2016 V.69. p.614-620. TR- 1
17. Mustafaeva S.N., Asadov S.M. Low-Temperature Conductivity of Gadolinium Sulfides. // Semiconductors. 2016. Vol. 50. №. 9. P. 1137-1140. TR- 0.701
18. Mамедов Ф.М., Нифтиев Н.Н.Диелектрические свойства слоистых монокристаллов FeGaInS4в переменном электрическом поле. // Физика и техника полупроводников, 2016,т. 50, вып.9,ст. 1225-1229. TR- 0.701
19. Ф.И.Шекилиев, Г.З.Сулейманов. Исследование процесса жидкофазной экстракции кобальта из водных растворов. Журнал Неорганическая химия. Москва. 2016. №12. TR- 0.649
20. Mамедов Ш.Г.,Бахтиярлы И.Б., Гурбанов Г.Р.Характер взаимодействия в системе Sn2Sb6S11-PbSnSb4S8 . //Журнал неорганической химии, Москва-2016,т.61, №9,с.1240-1243. TR- 0.649
21. S.F.Humbatova, N.A.Zeynalov, D.B.Taghiyev, Sh.Z.Tapdigov, S.M.Mammedova. Chitosan polymer composite material containing of silver nanoparticle. // Digest Journal of Nanomaterials and Biostructures, 2016, Vol.11, No.1, p.39-44. TR- 0.61
22. Мамедов А.Н., Тагиев Э.Р., Алиев З.С., Бабанлы М.Б.Границы области гомогенности твердых растворов (YbTe)х(PbTe)1–х и (YbTe)х(SnTe)1–х .// Неорг. Матер., 2016, т.52, № 6, с. 593–595TR- 0.567
23. Алиев И. И., Ягубов Н.И., Тагиев С.И., Новрузова Ф.А. Физико-химическое исследование системы CaGa2Se4– GaSe. // АНР Неорганические материалы. 2016. т.52. №4.с. 392-395. TR - 0.567
24. S.M.Asadov, A.N.Mamedov, S.A.Kulieva Composition- and Temperature-Dependent Thermodynamic Properties of the Cd, Ge||Se, Te System, Containing CdSe1 – хTeх Solid Solutions.// Inorganic Materials, 2016, Vol. 52, No. 9, pp. 876–885. DOI: 10.1134. TR- 0.567
25. Mustafaeva S.N., Asadov S.M., Gojaev M.M., and Magerramov A.B. Complex Dielectric Permittivity and Electrical Conductivity of (TlGaSe2)1-х (TlInS2)х Solid Solutions in an AC Electric Field. // Inorganic Materials. 2016. Vol. 52. № 11. P. 1096-1102. TR - 0.567
26. Келбалиев Г.И., Расулов С.Р., Рзаев А.Г., Сулейманов Г.З., Мустафаева Г.Р. Моделирование фильтрации нефтей в пористой среде и технология жидкофазной экстракции асфальтенов. // Теоретические основы химической технологии, 2016, т.50, №6, с. 1–11.TR-0.547
27. Усубалиев Б.Т., Алиева Ф.Б., Муншиева М. К., Сафарова П. С., Мамедова.З. А. Синтез и исследование физико-химических свойств и структуры (диаква) бензол -1,2,4,5-тетракарбоксилата димеди(II). //Журнал общей химии. Санкт-Петербург «НАУКА», том 86, выпуск 1, 2016, стр.89-91 TR- 0.481
28. А.М.Алиев, З.А.Шабанова, У.М.Наджаф-Кулиев, С.М.Меджи-дова. Окислительное дегидрирование циклогексана на модифицированных цеолитах. // Нефтехимия, 2016, №4, c. 407-414. TR-0.495
29. Исмаилова В.Э., Ягубов А.И., Махмудов Ф.Т., Мурадова Н.М Закономерности равновесия сорбции ионов свинца (Pb2+) и марганца (Mn2+) из растворов на природных и синтетических сорбентax. Журнал Прикладная химия 2016, т. 89, вып. 1 с. 56- 60. TR - 0.307
30. Sh.Z.Tapdiqov, N.A.Zeynalov, S.F.Humbatova, E.F.Nasiyyati, D.T.Babayeva. Hydrogels for immobilization of trypsine based on poly-N-vinypyrrolidone and arabinogalactan graft copolymers. // Journal of the Chemical Society of Pakistan, 2015. vol. 37, No 12, p.1112-1118. TR-0.276
31. Д.Б.Тагиев, Г.И.Келбалиев, Г.З.Сулейманов, С.Р.Расулов, Ф.И.Шекилиев, В.И.Керимли. Кинетика растворения асфальтосмолистых веществ в ароматических растворителях. Журнал Химия и технология топлив и масел. Москва. 2016. №3. TR-0.273
32. Sh.A.Nasseri, G.R.Kiani, A.I.Yaqubov, A.Alemi, A.N.Nuriev. Kinetics and thermodynamics study of zinc ions adsorption on to modified nanobentonite. Wulfenia journal, Chemical Engineering, 2016, V. 82, № 12, pp. 820-826. TR-0.267
33. А.А.Гасанов, Г.З.Сулейманов, Г.И.Келбалиев. Жидкофазная экстракционная очистка сточных вод лакокрасочных производств в экстракторе с мешалкой. Журнал Химия и технология воды. Москва. 2016. Т. 38.№ 6. TR-0.258
SCOPUS sisteminə daxil olan impakt faktorlu jurnallar
34. Sh.Z.Tapdiqov, N.A.Zeynalov, S.F.Hmbatova, J.A.Nagiev, A.Isazadeh, M.Hasanova, S.Safaraliyeva. Content of arabinogalactan from cherry gum (Prunus avium) and as a polymer carrier for immobilization of trypsin.//Asian Journal of Chemistry, İndia, 2016, vol.28, No 1, p.189-193.SCOPUS -0.153
Digər sistemlərə daxil olan impakt faktorlu jurnallar
35. А.M.Pashajanov. Extraction-Atomic-Absorption Determination of Germanium with 2-Hydroxy-5-T-Butylphenol-4-Methoxy-Azobenzene.// Journal of Advances in Chemistry (JAC), India, 2016 Vol 12, No 6. p 4112-4116Global IF 1.415
36.N.İ.İsmayılov., A.M.Pashacanov., // Azo-Substitute of Ethoxy Acridine- A New Reagent for Extraxtion- Photometric Determionation of Tellurium (IV) // Journal of Advances in Chemistry (JAC), India, 2016 ,Vol 12, No 11. p 4476-4479Global IF 1.415
37.V. Akhmedov, A.Ismailzadeh. The role of CO2 and H2O in genesis of gas-oil hydrocarbons: Current performance and outlook. Biological and Chemical Research, 2016, v.3, pp.12-34. Global Impact Factor – 0.876
38.Nagieva I.T. Ali-zadeh N.I.,Nagiev T.M. Coherent-Synchronized Oxidation of Pyridine with Nitrous Oxide to 2,2- and 2,3-dipyridil. //Journal of Chemistry and Chemical Engineering (USA). 2016. №10. p.99-102.Global Impact Factor – 0.654
39.A.M.Pashacanov // Extraction concentrating of tungsten (VI) in complex form with 2-hydroxy-5-tretbutylphenol-4’-methyl-azobenzene and its determination by atomic-absorption spectrometry. // International Journal of Chemical Studies, India, 2016, Volume 4, No 5, p.49-51. Global Impact Factor - 0.565
40.Babayev E.M., Efendi A.C. Yunisova F.A. Aykan N.F. Catalytic Activity of Oxovanadium Catalysts Supported SiO2 or Al2O3 in the Selective Oxidation of p-Chlorotoluene. //Journal of Environmental Science, Computer Science and Engineering & Technology, March 2016- May 2016; A; Vol.5. No.2, P. 17-22. Global Impact Factor – 0.546
41.Usubaliyev B.T., Tagiyev D.B., Aliyeva Q.M., Munshieva M.K., Mamedova H.F. Effect of the substitute on the structure of the complex compounds of paraaminosalicylates of the lead ( II) synthesis and physical-chemiCal studies of coordination compounds of oktaakvabispara-aminosalisilat ion of the lead (II). Bulletin of Environment,Pharmacology and Life Sciences, India. Volume 5 (9) August -2016, p.14-20. Global Impact Factor – 0.533
42.Usubaliyev B.T., Munshieva M.K., Nurullayev V.H., Aliyeva F.B., Safarova P.S. Synthesis, Physical-And Structure-Chemical of Research Of Coordinating compounds of Diaquo-1,2,4,5 Beenzoltetracarbonat Dicopper (II ). Bulletin of Environment,Pharmacology and Life Sciences India Volume 5(3) feb-2016, р.12-17.Global Impact Factor – 0.533
43.Usubaliyev B.T., Munshieva M.K., Nurullayev V.H., Aliyeva F.B., Safarova P.S., Tomuyeva A.S. Synthesis And Structural-Chemical Research of Coordinating compounds of Tetraaqua Bisbenzol -1,2,4,5 Tetracarboksilat Dizinc (II ). Bulletin of Environment,Pharmacology and Life Sciences, India, Volume 5 (4) march-2016. p.10-16. Global Impact Factor – 0.533
44.Irada G. Malikova, Arif Dzh. Efendi, Adile M.Aliyeva, Huseyn M.Faradjev, Jeyran T. Rustamova, Lala G. Magerramova. Mechanism and Kinetic Model of Heterogeneous Catalystic Process of Demercaptanization of Oil. // Elixir Applied Chemistry. 2016, V.99. pp. 43300–43304.Global Impact Factor – 0.454
45.Gudret I. Kelbaliyev, Asif N. Mamedov, Qasim M. Samedzade, A., M. Gasimova, Dilgam B. Tagiyev and Manaf R. Manafov. Modelling of granule formation process of Titan- Magnetite powdered materials by the method of rolling. // Elixir Materials Science. 2016, 96, р. 41434-41442 Global İmpact Factor – 0.454
46.Azizova A.N., Tagiyev D.B., Gasimov Sh.G., Hasanov Kh.I. Complexes of palladium with tetramethylethylenediamine and their properties. // Elixir Applied Chemistry, 2016, V.99, pp.4335–4339. Global Impact Factor – 0.454
47.Gulu. A. Bagirzade, Dilgam B. Tagiyev and Manaf .R. Manafov / Kinetics of vapor phase ammoxidation of o-xylene on V-Sb-Bi-Cr / γ-Al2O3 oxide catalyst II. Development of kinetic reaction model/ Elixir Applied Chemistry 94 (2016), pp. 40096-40099.Global Impact Factor – 0.454
48.Гейдарзаде Г.М., Мамедова С.A., Османова У.Г., Салимова Т.А., Ягубов А.И. Применение Даш-Салахлиниского бентонита в сорбционных процессах. Журнал Наука и Мир.2016,том 1, с.46-50. Global Impact Factor - 0.325
49.P.A.Muradova, Y.N.Litvishkov. Synthesis and Investigation of the Activity of Cu-Cr-Co/Al2O3/Al-Catalysts in the microwave Radiation-Stimulated Reaction Joint Deep Oxidation of Hydrocarbons and Carbon Monoxide. Modern Research in Catalysis. 2016, vol.5, pp.11-18.Google IF 0.380
50.E.A.Salakhova, D.B.Tagiyev, P.E.Kalantarova, N.N.Khankishiyeva. İnvestigation of voltampere characteristics of diodic structure on base of thin films of rhenium chalcogenides. İnternational Journal of Engineering Sciences Research Tecnology. March, 2016. P795-802. 5(3) - Publication Impact Factor (PIF) International institute of organized research (I2OR): 4.116
51.E.A.Salakhova, D.B.Tagiyev, P.E.Kalantarova, K.F.Ibrahimova. The Ectrochemical Method For Obtaining thin Coverings Of Rhenium Chalcogenides. İnternational Journal of Engineering Sciences Research Tecnology. 5(10); October, 2016. P390-399, Publication Impact Factor (PIF) International institute of organized research (I2OR): 4.116
52.Zeynalov A.M., Abdullayev R.J., Mammadov A.B., Mammadov U.A. Cyclohexatriene Benzene Structure. IOSR Journal of Applied Chemistry. 2016, vol.9, Issue 6, ver.I (Jun. 2016), pp.10-16. African Quality Centre for Journals - 1.237
53.Zeynalov A.M., Mammadov U.A., Abdullayev R.J., Mammadov A.B., Mammadov M.G. Chemical Composition and Structure of Sulphur Monochloride. IOSR Journal of Applied Chemistry. 2016, vol.9, issue 6, ver.II, pp.10-14. African Quality Centre for Journals - 1.237
54.Nagi I.Yagubov, ImirI. Aliyev, Gumay A.Guseynova, Oktay A/ Aliyev. Investigation in CaSe-CaGa4Se7 System. // East European Scientific Journal. 2016. 25-29. International Citation Report (ICR) - 0.572
РИНЦ məlumat bazasına daxil olan impakt faktorlu jurnallar
55.Бабанлы Д.М.,Имамалиева С.З., Гусейнова Р.Г., Тагиев Д.Б. «Фазовая диаграмма системы Tl-Te-I в области составов Tl2TeI6-TeI4-I» //Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. 2016, №2, с. 216-218. РИНЦ – 0.847
56.Бабанлы Д.М., Имамалиева С.З., Гаджиева К.И., Тагиев Д.Б., «Фазовая диаграмма системы Tl-Te-I в области составов TlI-Tl2TeI6- I.» //Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. 2016, №4, с. 894-898. РИНЦ – 0.847
57.Мамедов А.Н., Салимов З.Э., Кулиева С.А., Бабанлы М.Б. 3D моделирование поверхностей кристаллизации и расслоения жидких фаз в тройной системе Сu–Tl–Sn. //Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований, 2016,№2 (часть 1), C.18-20 РИНЦ – 0.847
58.Имамалиева С.З.Т-х диаграмма системы Tl2Te-Tl9TmTe6. // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований, 2016, №6 (часть 3), с.451-455.РИНЦ – 0.847
59.Имамалиева С.З.Т-х диаграмма системы Tl9TmTe6-Tl9BiTe6. // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований, 2016, №7 (часть 5), с.792-795. РИНЦ – 0.847
60.Худиева А.Г., Ильяслы Т.М., Аббасова Р.Ф., Исмаилов З.И., Алиев И.И. Исследование тройной системы Nd-As-S по различным разрезам. // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований, 2016. № 4. часть 5. с.902-904.РИНЦ – 0.847
61.Мамедов А.Н., Самедзаде Г.М., Гасымова А.М., Шарифова У.Н., Исаченко Т.А., Шарифова И.Г., Абдулрагимова О.Ш., Восстановление офлюсованных окатышей титаномагнетитовых концентратов песчаников природным газом с получением металлизованных окатышей. //Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований, 2016, часть 2, N.2, с.174-177 РИНЦ – 0.847
62.Гурбанов Г.Р., Мамедов Ш.Г., Мамедов А.Н. Выращивание монокристаллов и термодинамические функции соединений системы SnS-Bi2S3-PbS. // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. 2016. № 3(часть 2), c.243-246РИНЦ – 0.847
63.Кевсер Дж., Машадиева Л.Ф., Maмедов A.H., Юсибов Ю.А. Термодинамические свойства твердых растворов в системе 2SnTe-AgBiTe2 // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. 2016. № 7(часть 3), c. 404-407246РИНЦ – 0.847
64.Мамедов А.Н., Ибрагимова A.C. Термодинамическая триангуляция системы Ag-Ge-Se.//Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований, 2016,№7 (часть 2), C.553-557 РИНЦ – 0.847
65.Мамедьярова И.Ф., Селимханова Д.Г., Бахышова Д.А.Ингибиторы коррозии стали на основе утилизации остатка или отхода промышленных продуктов нефтепереработки или нефтехимии. Нефтепереработка и нефтехимия 2016, №2, с. 48-52. РИНЦ- 0.372
66.Ф.С.Ибрагимова, Э.Р.Тагиев, Н.Б.Бабанлы, А.Н.Мамедов. 3D‑Моделирование поверхностей кристаллизации Ag2Se и PbSe в тройной системе Ag‑Pb‑Se. // Конденсированные Среды и Межфазные Границы, 2016,Т.18, № 2, c.219-224.РИНЦ – 0.324
67.А.М.Алиев, А.Р.Сафаров, Ф.В.Алиев, А.М.Гусейнова. Моделирование кинетики каталитического окислительного превращения метана в этилен и ацетилен в двухступенчатом реакторе. // Химическая промышленность сегодня, Москва, 2016, №2, c.12-19. РИНЦ – 0.187
68.А.М.Алиев, А.Р.Сафаров, А.М.Гусейнова. Расчет предварительного материального баланса химико-технологического комплекса по переработке газов крекинга и пиролиза. // Химическая промышленность сегодня, 2016. №3, c.16-28. РИНЦ – 0.187
69.Зейналов С.Б., Будагова Р.Н., Ходжаев Г.Х. Распределение продуктов реакции оксидов этилена и пропилена со спиртами нафтенового ряда. // Химическая промышленность сегодня. 1916, №1, с.48-53. РИНЦ – 0.187
70.S.I.Najafova, El.Sh.Mamedov, N.M.Ismaylov, D.S.Veliyeva, T.N.Kulibekova, I.R.Rushinaz. Biotechnology for treatment of pesticidecontaminated soils. European Applied Sciences 2016, # 2, p. 5-7. РИНЦ 0.084.
PATENT İŞİ
Hesabat ilində İnstitutun 4 ixtiraya dair iddia ərizəsi Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin Sənaye Mülkiyyəti Ekspertiza Mərkəzinə (Az Patent) göndərilmişdir və İnstitutun ixtiraçıları Azərbaycan Respublikasının 11 patentini almışlar.
2016-cı ildə İnstitutun aşağıda qeyd olunan laboratoriyalarının əməkdaşları tərəfindən Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinə 4 iddia ərizəsi göndərilmiş və bütün işlərə ilkin ekspertizanın müsbət rəyi alınmışdır.
İDDİA ƏRİZƏLƏRİ
Cədvəl 1
2016-cı ildə İnstitutun aşağıdakı qeyd olunan laboratoriyalarının əməkdaşları Azərbaycan Respublikasının 11 patentini almışlar. (Cədvəl 2)
Qeyd olunan ixtiralar üzrə iddiaçı və patent sahibi AMEA-nın Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutudur.
2016-ci ildə Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən alınmış Patentlər
Cədvəl 2
№ |
Lab. |
İxtiranın adı |
Müəlliflər |
Patentin №-si və Dövlət reyestrində qeydiyyat tarixi |
1 |
11 |
“Yüksək dispersli metal tozunun alınma üsulu” |
Ə.Ə.Məcidov İ.H.Mehdiyev Z.D.İbayev İ.R.Əmiraslanov P.Ə.Fətullayeva |
İ 2016 0011 25.02.2016 |
2 |
15 |
“1,3-Tsikloheksadienin alınma üsulu” |
A.M.Əliyev S.M.Məcidova Z.A.Şabanova Ü.M.Nəcəf-Quliyev G.Ə.Əli-zadə. |
İ 2016 0012 25.02.2016 |
3
|
2 15 23 |
“Ferrosen və onun törəmələri poladın korroziyasının ingibitoru kimi” | G.Z.Süleymanov H.M.Tahirli, İ.H.Süleymanova Z.Z.Şərifov A.T.Xanlarov H.N.Məmmədov R.M.Muradxanov A.M.Əliyev |
İ 2016 0013 25.02.2016 |
4
|
15 6 |
“Dəniz suyunun şirinləşdirilməsi üsulu”
| A.M.Əliyev Ə.Ə.Sarıcanov M.M.Əsədov |
İ 2016 0043 27.05.2016 |
5 |
27 |
“Kraun-efirlərin alınması üsulu”
| R.N.Budaqova S.B.Zeynalov H.X.Xocayev |
İ 2016 0081 03.08.2016 |
6
|
6 |
“Rentgenhəssas material”
| M.M.Əsədov S.N.Mustafayeva C.T.Hüseynov |
İ 2016 0071 03.08.2016
|
7
|
15 |
“Asetilenin alınma üsulu”
| A.M.Əliyev F.V.Əliyev K.İ.Mətiyev M.K.Al-Dosari |
İ 2016 0090 21.09.2016 |
8
|
10 |
“Hidrogen sulfiddən kükürdün alınması üsulu”
|
Ə.A.İbrahimov, M.M.Əhmədov, R.M.Vəkilova
|
İ 2016 0091 21.09.2016 |
9
|
15 |
“Tsikloheksanonun alınma üsulu” | A.M.Əliyev S.M.Məcidova M.Q.Əliyeva G.Ə.Əli-zadə Z.A.Şabanova |
İ 2016 0114 |
10
|
7 |
“Fenilasetilenin stirola selektiv hidrogenləşmə üsulu” | V.M.Əhmədov İ.D.Əhmədov N.Y.Melnikova H.Q.Nurullayev V.M.Əhmədov |
İ 2016 0115 |
11 |
6 |
“Fotohəssas material” |
E.M.Kərimova S.N.Mustafaeva M.M.Əsədov |
İ 2016 0103 |
İNSTİTUTUN TƏTBİQ İŞLƏRİ
AMEA-nın akademik M. Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun 2016-cı ildə nəzərdə tutulmuş innovasiya xarakterli işlərin yerinə yetirilməsi haqqında hesabat
№ | İşin adı | 2016-cı ildə nəzərdə tutulmuşdur | Yerinə yetirilmişdir | Məsul şəxslər |
1
| Polietilen-Bitum modifikasiyası əsasında hidrofob-elastik hermetiklərin alınması (keçici).
| Texniki şərtlərin və tövsiyələrin tətbiqi üçün meliorasiya və su təsərrüfatı ASC-yə təqdim etmək.
| Texniki qurğuların və magistral kanalların tikintisində tikişlərin doldurulması üçün tövsiyə olunan polistirol-Bitum kipləşdiricilərinin tətbiqi üçün texniki şərtlər hazırlanıb meliorasiya və su təsərrüfatı ASC-yə təqdim edilmişdir. Müqavilə əsasında “Xan arxı” kanalının tikintisində 1800 m2 sahədə tətbiq edilmişdir (tətbiq aktı var).
| t.ü.f.d. T.Hüseynzadə
|
2 | Klatrat əmələ gətirmənin neft qurğularının hasilatlarının artırıl masında tətbiqi (tətbiqə hazırlanır). | Alınan kompozitlərin neft quyularında sınaqdan keçirilməsi. | 2015-ci ildən başlayaraq sintez etdiyimiz bəzi keçid metalların komplekslərinin Azərbaycanın ağır neftlərinin hasilinə və nəqlinə təsiri öyrənilir. Cari ildə bu komplekslər əsasında hazırlanmış 1% kompozit məhlulu ilə asfalten və qətranların miqdarı çox olan Muradxanlı neftinin kinematik özlülüyünün 83.42 mm2/san-dən 41.86 mm2/san-ə, dinamik özlülüyün isə 32.74 mm2/san düşdüyü təsdiq edilmişdir. Belı ki, dinamik özlülük 60.75% azalır. Neftlə birlikdə çıxan lay sularının codluğunu kompozit aşağı salaraq, onu ekoloji təmiz suvarma su səviyyəsinə qədər təmizləyir. | k.e.d. M.Munşiyeva k.e.d. B.Usubəliyev |
1.7. Keçirilmiş konfranslar, sessiyalar, seminarlar və yubileylər haqqında məlumat
İnstitutun 80 illik yubileyinə həsr olunmuş respublika elmi konfransı və Nağıyev qiraətləri 15-16 noyabrda keçirilmişdir. (təşkilatçılar – AMEA-nın Kimya Elmləri Bölməsi və AMEA-nın akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu). Konfransın materialları (478 səh.), proqramı (19 səh.) İnstitutun 80 illik tarixini və nailiyyətlərini əks etdirən “Институт Катализа и Неорганической Химии – 80 лет” adlı kitab (494 səh.) çap edilmişdir.
1.8. Beynəlxalq əlaqələr və qrantlar haqqında məlumat
Hesabat ilində institutun bir sıra əməkdaşları xarici ölkələrə ezam edilmişlər.
15.12.2015-ci il tarixində 71 gün müddətinə (02.03.2016) Nanokarbon katalizatorları iştirakında hidrogen peroksidlə oksidləşmə laboratoriyasının müdiri k.ü.e.d. Eldar Zeynalov Almaniyaya, Berlin Texniki Universitetinə tədqiqat işlərinin aparılması üçün ezam olunmuşdur. (Ezamiyyət zamanı Almaniyanın Drezdendəki “Bərk Çisim və Materialların Tədqiqi” Leybnits İnsitututunun və Vildaudakı “Tətbiqi Elmlər Universiteti”-nin aparıcı alimləri və mütəxəssisləri ilə görüşlər keçirilmiş, birgə işlərin aparılması, müştərək layihələrin təqdim edilməsi ətrafında danışıqlar aparılmış və imkanlar araşdırılmışdır).
AMEA-nın müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı və “Beynəlxalq əlaqəlar, qrant layihələri və innovasiya“ şöbəsinin müdiri k.ü.f.d. Ziya Əliyev 31.01.2016-cı il tarixində 5 gün müddətinə Almaniyanın Münhen, Tegernze şəhərinə Beynəlxalq Materialşünaslıq Cəmiyyətinin 30-cu yubiley görüşü və Çoxkomponentli Heterogen Tarazlıqlar üzrə beynəlxalq seminarda iştirak etmək üçün ezam olunmuşlar. Qeyd olunan görüşdə AMEA akad. M.F.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunda yeni sinif funksional materiallar-topoloji izolyatorların sintezi və tədqiqi sahəsində aparılan işlər barəsində geniş məruzə edilmiş və həmin məruzə böyük maraq cəlb etdiyindən yeni əməkdaşlıq imkanları yaranmışdır.
Nanokarbon katalizatorları iştirakında hidrogen peroksidlə oksidləşmə laboratoriyasının müdiri k.ü.e.d. Eldar Zeynalov 30.03.2016-cı il tarixində 3 gün müddətinə Bolqarıstanın Sofiya şəhərinə Avropa Komissiyasının Sofiyadakı Nümayəndəliyində seminarda iştirak etmək üçün, “Beynəlxalq əlaqəlar, qrant layihələri və innovasiya“ şöbəsinin müdiri k.ü.f.d. Ziya Əliyev 01.05.2016-cı il tarixində 39 gün müddətinə Ispaniyanın Donostia-San Sebastian şəhərinə, Donostia Beynəlxalq Fizika Mərkəzinə tədqiqat işlərinin aparılması üçün, Nanokarbon katalizatorları iştirakında hidrogen peroksidlə oksidləşmə laboratoriyasının müdiri k.ü.e.d. Eldar Zeynalov 15.05.2016-cı il tarixində 14 gün müddətinə konfransda iştirak və məruzələrlə çixiş etmək məqsədi ilə Ukraynanın Lvov şəhərinə Lvov Politexnik Milli Universiteti və Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutuna, Akademik Dilqəm Tağıyev 26.06.2016-cı il tarixində 7 gün müddətinə İtaliyanın Neapol şəhərində keçirilmiş Beynəlxalq “4th Blue Sky” konfransında iştirak etmək üçün ezam olunmuşlar.
Aparıcı elmi işçi k.ü.f.d., dos. Şamo Tapdıqov 29.05.2016-cı il tarixində 62 gün müddətinə Tayvanın Hsinçu şəhərinə ezam olunmuşdur. Ezamiyyət müddətində Tayvan Biotexnologiya ve Biokimyəvi Mühəndislik Cəmiyyətinin prezidenti, Milli Chunq-Chenq Universitetinin Kimya Mühəndisliyi Departamentinin professoru ve Biotexnologiya uzrə Asiya Federasiyasi Baş katibinin müavini Wen-Chien Lee ilə görüşlər keçirmiş və gələcəkdə doktorant və magistrlərin elmi təcrübələrinin aparılması və öyrənilməsində Milli Tsinq Hua Universitetinin təqaüd proqramlarından istifadə imkanları müzakirə edilmişdir.
AMEA-nın müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı 26.06.2016-cı il tarixində 5 gün müddətinə Rusiyanın Voronej Dövlət Universitetinə Beynəlxalq Elmi Müşavirədə istirak etmək üçün, akademik Dilqəm Tağıyev, Nanoelektrokimya və elektrokataliz laboratoriyasının müdiri k.ü.e.d. Akif Əliyev 20.09.2016-cı il tarixində 5 gün müddətinə və Gürcüstanın Batumi şəhərinin Qeyri-üzvi və elektrokimya institutuna məruzə, görüşlər aparılması üçün, Fiziki-kimyəvi texnologiyalar və onların modelləşdirilməsi laboratoriyasının müdiri k.ü.e.d. Mirsəlim Əsədov 04.10.2016-cı il tarixində 3 gün müddətinə Rusiyanın Moskva şəhərinə REA Fiziki Texnologiyalar İnstitutunun (REA Fİ) təşkil etdiyi ICMNE-2016 & QI-2016 Beynəlxalq konfransda iştirak etmək üçün ezam edilmişlər.
“Beynəlxalq əlaqəlar, qrant layihələri və innovasiya“ şöbəsinin müdiri k.ü.f.d. Ziya Əliyev 30.09.2016-cı il tarixində 7 gün müddətinə birgə elmi tədqiqatlar aparmaq üçün Fransanın Marsel şəhərinə, AMEA-nın müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı 26.10.2016-cı il tarixində 4 gün müddətinə Makedoniyanın Skopje şəhərinə Kimya və texnologiya üzrə 2-ci beynəlxalq türk dünyası konfransında iştirak etmək və “Metal xalkogenidləri əsasında 3D topoloji izolyatorların kimyəvi dizaynı” mövzusunda plenar məruzə ilə çıxış etmək üçün, Ekoloji kataliz laqboratoriyasının müdiri, k.e.d. Arif Əfəndi 15-21.08. 2016-cı il tarixində Türkiyənin Mersin şəhərinə Ulusal Kimya Konqresində məruzə ilə çıxış etmək üçün, Çimnaz Şabanova 08-11.11.2016-cı il tarixində Ukraynanın Kiyev şəhərinə “Vətəndaş cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə beynəlxalq maliyyə qurumlarının hesabatlılığı” seminarında iştirak etmək üçün, “Beynəlxalq əlaqəlar, qrant lahiyələri və innovasiya“ şöbəsinin müdiri k.ü.f.d. Ziya Əliyev 06.11-13.11.2016ci il tarixində İspaniyanın Bilbao şəhərində yerləşən Bask Ölkəsi Universitetinə magnit aşqarlarla legirlənmiş laylı 3D Topoloji izolyatorların sintezi, kristal və səth topografiyalarının öyrənilməsi üçün ezam edilmişlər.
Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin Elm Fonduna 2014-2016-cı illərdə təqdim olunmuş və qalib gəlmiş qrant layihələri
1.Layihənin adı: ”Propilenin hidrogen peroksid iştirakı ilə propilen oksidi, akrolein, allen, metilasetilen, propion aldehidi və asetona koherent-sinxronlaşdırılmış oksidləşməsi”. Layihənin rəhbəri – k.ü.f.d. Lətifə Həsənova (k.ü.f.d. Nəhməd Əlizadə iştirakçı). Layihənin müddəti – 2014–2016-cı illər. Layihənin məbləği – 80 000 AZN.
2.Layihənin adı: “Alternativ enerji mənbələrində istifadə və elektron texnikası üçün çoxkomponentli metal xalkogenidləri əsasında yeni funksional materialların alınması və tədqiqi". Layihənin rəhbəri – müxbir üzv Məhəmməd Babanlı. Layihənin müddəti – 24 ay (2014–2016). Layihənin məbləği – 80 000 AZN.
3.Layihənin adı: “Yanacaq elementləri üçün hidrogenin alınması və təmizlənməsi katalizatorlarının sintezi”. Layihə rəhbəri-müxbir üzv Əjdər Məcidov, iştirakçı müxbir üzv Mübariz Əhmədov. Layihənin müddəti – 2014–2016-cı illər. Layihənin məbləği–90 000 AZN.
4.Layihənin adı: “Laya vurulan suyun asfalten və mexaniki hissəciklərdən maye faza ekstraksiya üsulu ilə təmizlənməsi texnologiyasının işlənməsi”. Layihənin rəhbəri – müxbir üzv Qüdrət Kəlbəliyev, k.e.d., prof. Gülməmməd Süleymanov (iştirakçı). Layihənin müddəti – 2014–2016-cı illər. Layihənin məbləği – 90 000 AZN.
5.Layihənin adı: “Neft məhsullarının neft şlamlardan ayrılması prosesinin intensivləşdirilməsi və texnoloji rejimin təyin edilməsi”. Layihənin rəhbəri – AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutunun t.ü.e.d., prof. Arif Quliyev, k.e.d., prof. Gülməmməd Süleymanov (iştirakçı). Layihənin müddəti – 2014–2016-cı illər. Layihənin məbləği – 80 000 AZN
6.Layihənin adı: “I-V qrup elementlərinin lantanoidli üçlü və mürəkkəb sulfidlərinin kristalokimyəvi xarakteristikaları”. Layihənin rəhbəri – k.ü.f.d., b.e.i. Vaqif Qasımov. Layihənin müddəti – 2014–2016-ci illər (18 ay). Layihənin məbləği – 15 000 AZN.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Yanında Elmin İnkişaf Fondunun
2015-2017-ci illərdə görülmüş və görüləcək qalib qrant layihələri
1.Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu. Layihənin adı: “Renium əsasında yarımkeçirici xassəyə malik yeni materialların alınması“. Layihənin rəhbəri – k.e.d. Elza Salahova. Layihənin müddəti – 2015-2016-cı illər (12 ay). Layihənin məbləği – 60 000 AZN.
2.Azərbaycan Respublikasinin Prezidenti Yaninda Elmin İnkişafi Fondunun Sənaye Qrantı. Layihənin adı: “Hidrotexniki qurğuların metal avadanlıqlarının istismar şəraitində korroziyaya davamlılığının proqnozlaşdırılması və mühafizəsinin təşkili”. Layihənin rəhbəri –k.ü.f.d., dosent Hilal Tahirli. Layihənin müddəti – 2015–2016-cı illər (12 ay). Layihənin məbləği – 95.000 AZN.
3.Azərbaycan Respublikası Elmin İnkişaf Fondu. Layihənin adı: “Müxtəlif çeşidli nano-TiO2 katalizatorlarının aktivliyinin alitsiklik karbon turşularının mürəkkəb efirlərinin alınmasında tədqiqi“. Layihənin rəhbəri – k.e.d., prof. Eldar Zeynalov. Layihənin müddəti – 2015– 2016-cı illər (12 ay). Layihənin məbləği – 80.000AZN.
4. Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Elmin İnkişaf Fondunun Gənc alim və mütəxəssislərin 3-cü qrant müsabiqəsinin qalibi. “Laylardan qalıq ağır neftlərin çıxarılması üçün koordinasion polimer əsaslı yeni kompozit materialların alınması və tədbiqi”. Layihənin rəhbəri – k.e.i. Firuzə Əliyeva. Layihənin müddəti – 2015-2016-cı illər. Layihənin məbləği – 20.000AZN.
5. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun Gənc alim və mütəxəssislərin 3-cü qrant müsabiqəsi. Layihənin adı: ″Modifikasiya olunmuş sintetik və təbii matrislər əsasında Pd, Pt, Ni nanokompozitlərinin formalaşması proseslərinin və katalitik xassələrinin tədqiqi″. Layihənin rəhbəri – k.e.i. Aytən Babayeva. Layihənin müddəti – 12 ay (2015-2016). Layihənin məbləği – 40 000 AZN.
6. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu. Layihənin adı: “Yeni nəsil Günəş çevriciləri üçün yüksək fotoeffektivliyə malik CdS, CdTe nanotellərinin elektrokimyəvi yolla sintezi, optiko-fiziki parametrlərinin təyini və spirtlərin fotoelektrokatalitik çevrilməsinin tədqiqi”. Layihənin rəhbəri – k.e.d. Akif Əliyev. Layihənin müddəti – 2015–2017-ci illər. Layihənin məbləği – 240 000 AZN.
Bundan əlavə 2016-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu tərəfindən elan edilmiş müsabiqədə 2 layihə qranta layiq görülmüşdür (bax 1.4).
1.9. Elmi kadrların hazırlanması
AMEA-nın 20 aprel 2016-cı il tarixli 7/15 nömrəli qərarına əsasən İnstitutda Təhsil şöbəsi yaradılıb.
İnstitutun doktorantura və dissertanturasına (2015-ci ili qəbul planına əsasən) 2016-cı ildə 14 nəfər, doktorantura yolu ilə 5 (elmlər doktoru hazırlığı üzrə 2, fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə 3), dissertantura yolu ilə 9 (elmlər doktoru hazırlığı üzrə 1, fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə 8) qəbul olmuşdur.
Hesabat ilində 56 doktorant və dissertant müxtəlif ixtisaslardan öz dissertasiya işləri üzrə elmi tədqiqat işləri aparmışlar. İnstitutun doktoranturasında fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə 25 nəfər təhsil alır, onlardan 10 əyani və 15 qiyabi:
2303.01 - “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası - 9
2301.01 - “Analitik kimya” ixtisası - 1
2316.01 - “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası - 10
3303.01-“Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası - 2
2307.01-“ Fiziki kimya” ixtisası - 2
2308.01-“Elektrokimya” ixtisası - 1
Elmlər doktoru hazırlığı üzrə 5 nəfər büdcə hesabına təhsil alır.
2303.01 - “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası - 2
2316.01 - “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası - 2
2304.01 -“Makromolekullar kimyası” ixtisası - 1
İnstitutun dissertanturasında elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün 7 nəfər
2303.01 - “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası - 3
2316.01 - “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası - 2
3303.01-“Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası - 1
2307.01-“ Fiziki kimya” ixtisası - 1
Fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün 19 nəfər:
2303.01 - “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası - 7
2316.01 - “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası - 4
2304.01 -“Makromolekullar kimyası” ixtisası - 2
2307.01-“ Fiziki kimya” ixtisası - 3
3303.01-“Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası - 3
dissertasiya işi üzrə çalışır:
ELMİ-TƏŞKİLATİ FƏALİYYƏT
a) Elmi Şuranın fəaliyyəti:
Hesabat dövründə Elmi Şuranın 14 iclası keçirilmiş və bu iclaslarda 2016-cı il üçün struktur bölmələrin işçi proqramları, 2017-ci ildə keçiriləcək elmi-tədqiqat işlərinin planları, İnstitutun doktorantura, dissertantura və magistraturasına qəbul olunanların attestasiyasının nəticələri, 2016-cı ildə qəbul olunanların fərdi iş planları, Elmi Şuranın 2016-cı il üçün təqvim planı, 2016-cı ildə İnstitutun gənc əməkdaşlarının elmi fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi məqsədi ilə akad. M.Nağıyev adına təsis edilmiş mükafata və “Gənclər üçün Prezident mükafatı”na layiq görülən gənc alimlərin təklif edilməsi, əməkdaşlara ixtisaslar üzrə dosent elmi adının verilməsi, Şuraya təqdim olunmuş monoqrafiyaların çapa tövsiyəsi və İnstitutda işləyən görkəmli alimlərin yubileylərinin keçirilməsi haqqında AMEA-nın qarşısında vəsatətlərin qaldırılması və s. məsələlər müzakirə olunmuşdur. İnstitutun 80 illik yubileyinə hazırlıq ilə bağlı müxtəlif məsələlərə baxılıb.
Elmi Şura iclaslarında əməkdaşların baş elmi işçi, aparıcı elmi işçi, böyük elmi işçi vakant vəzifələrini tutmaq üçün keçirilən müsabiqənin nəticələri müzakirə olunub və AMEA-nın Kimya Elmləri Bölməsinə təsdiq üçün təqdim olunub.
Elmi Şuranın iclaslarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərman və Sərəncamlarının icrası haqqında, Azərbaycan MEA Rəyasət Heyətinin sərəncamları və qərarları, Ali Attestasiya Komissiyasının və başqa yerli və xarici elmi təşkilatların məktubları və s. müzakirə olunmuş və onlara müvafiq cavablar verilmişdir.
Elmi Şuranın iclaslarında müntəzəm olaraq 2016-cı il ərzində xarici ölkələrdə ezamiyyətdə olmuş əməkdaşların hesabatları dinlənilmiş və təsdiq edilmişdir.
İlin sonunda struktur bölmələrinin 2016-cı il üzrə elmi və elmi-təşkilati hesabatları prezentasiya şəklində aparılmış, “direktorluq hesabatı” təsdiq edilmiş və elmi işlərdə əldə edilən mühüm nəticələr müzakirə edilmişdir.
Şurada 2 nəfərə 2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə (k.ü.f.d. Məmmədova Ülviyyə və k.ü.f.d. Yunisova Firuzə), 4 nəfərə 2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya” ixtisası üzrə (k.ü.f.d. Abbasov Mir-Heydər, k.ü.f.d. Əliyev Ziya, k.ü.f.d. Məmmədova Naibə, k.ü.f.d. İmaməliyeva Samirə) dosent elmi adı verilməsi məsələsi müzakirə olunmuş və sənədlər AAK-na təqdim edilmişdir.
Elmi Şuranın iclaslarında elmi əməkdaşlıqla bağlı yeni müqavilələr müzakirə olunub təsdiq edilmişdir, həmçinin 2016-cı ilə qədər bağlanılmış və fəaliyyətdə olan müqavilələr əsasında aparılan elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsinə baxılmışdır.
Bu müqavilələr əsasında birgə aparılan elmi tədqiqatların əlaqələndirilməsi, elmi işləmələrin effektivliyinin artırılması və alınan nəticələrin mühüm olması müzakirə olunaraq təsdiq edilmişdir.
b) Elmi seminarların işi:
AMEA-nın Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunda Dissertasiya Şurasının nəzdində 2316.01 – ”Kimyəvi kinetika və kataliz”, 2303.01 – ”Qeyri-üzvi kimya”, 3303.01 – ”Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasları üzrə Elmi Seminar fəaliyyət göstərir. Elmi seminarın tərkibi 20 nəfərdən ibarətdir (2 müxbir üzv, 10 elmlər doktoru, 8 fəlsəfə doktoru). Elmi seminarda hesabat ilində aşağıdakı dissertasiya işləri müzakirə olunmuşdur:
1. 24.02.2016-cı ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dissertantı Əhmədova İradə Cavid qızının -“Propen, izobuten və heksen-1-in pentasil tipli yüksək silisiumlu seolit katalizatoru üzərində çevrilməsində sıxlaşma məhsullarının rolu” mövzusunda 2316.01 -"Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. (Protokol №1)
2. 06.04.2016-cı ildə Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı Nəcəf-Quliyev Ülvi Mehdi oğlunun “Modifikasiya olunmuş seolit katalizatorları üzərində tsikloheksanın 1,3 tsikloheksadienə oksidləşdirici dehidrogenləşməsi reaksiyasının kinetika və mexanizminin öyrənilməsi” mövzusunda 2316.01 -"Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. (Protokol №2)
3. 11.04.2016-cı ildə Azərbaycan Elmi- Tədqiqat Su Problemləri İnstitutunun doktorantı Sadıxov Qorxmaz Rizvan oğlunun. “Hövsan Aerasiya stansiyasında üzvi mənşəli çöküntülərin utilləşdirilməsi və zərərsizləşdirilməsinin texnologiyası” mövzusunda dissertasiya işinin müzakirəsi. (Protokol №3)
4. 03.05.2016-ci ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dissertantı Abbasova Ülviyyə Ələsgər qızının “Metil spirtinin qarışqa turşusuna oksidləşməsi prosesinin modelləşdirilməsi” mövzusunda 3303.01.-“Kimya-texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. (Protokol №4)
5. 11.05.2016-cı ildə Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı Nasseri Şahab Allahqulu oğlunun “Sənaye tullantı sularından metal kationlarının mis(II),və sinkın sobsiyası” mövzusunda 3303.01.-“Kimya-texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. (Protokol №5)
6. 01.06.2016-cı ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dissertantı Həsənova Fərqanə Çingiz qızının “Nikel tərkibli binar katalizatorlar üzərində qliserinin hidrogenə buxar fazalı konversiyası” mövzusunda 2316.01 - "Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. (Protokol №6)
7. 27.10.2016-cı ildə akad. Yusif Məmmədəliyev adına Neft-kimya Prosesləri institutunun doktorantı İsayeva Yeganə Surət qızının “Nanoölçülü komponentlər saxlayan heterogen katalizator üzərində benzolun propan və propilenlə alkilləşməsi” mövzusunda 2316.01 “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə dissertasiya işinin müzakirəsi. (Protokol №7)
Cari il ərzində seminarda 7 dissertasiya işinin (2 elmlər doktoru və 5 fəlsəfə doktoru) müzakirəsi olmuşdur.
c) Dissertasiya Şurasının işi:
İnstitutun nəzdində 2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya“, 2316.01 – “Kimyəvi kinetika və kataliz”, 3303.01 – “Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasları üzrə Dissertasiya Şurası fəaliyyət göstərir. Hesabat ilində Dissertasiya Şurasında 6 nəfər (Tomuyeva Aynurə Şəmil qızı - Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti,Qəhrəmanova Şahnaz İsmayıl qızı -Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu, Əhmədova İradə Cavid qızı -Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti,Nəcəf- Quliyev Ülvi Mehdi oğlu -Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu,NasseriŞahab Allahqulu oğlu - Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu, Ülviyyə Ələsgər qızı Abasova - Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) kimya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün dissertasiya müdafiə etmişdir.
1. Tomuyeva Aynurə Şəmil qızı - Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun doktorantı Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin əməkdaşı “Cu, Zn, Cd, Co, Ni metallarının o – və p- ftal turşuları ilə kompleksləri əsasında klatrat birləşmələrin sintezi və quruluş - kimyəvi tədqiqi”
2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru. 22.01.2016
2.Qəhrəmanova Şahnaz İsmayıl qızı -Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı “Mn2+ və Cu2+ kationlarının bəzi çox koordinasiyalı karbon və sulfoturşularla əmələ gətirdikləri birləşmələrin sintezi və tədqiqi”
2303.01 – “Qeyri-üzvi kimya” ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru. 04.03.2016
3.Əhmədova İradə Cavid qızı -Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dissertantı “Propen, izobuten və heksen-1-in pentasil tipli yüksək silisiumlu seolit katalizatoru üzərində çevrilməsində sıxlaşma məhsullarının rolu”.
2316.01 -"Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru. 15.04.2016
4. Nəcəf- Quliyev Ülvi Mehdi oğlu -Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun doktorantı
“Modifikasiya olunmuş seolit katalizatorları üzərində tsikloheksanın 1,3 tsikloheksadienə oksidləşdirici dehidrogenləşməsi reaksiyasının kinetika və mexanizminin öyrənilməsi”.
2316.01 -"Kimyəvi kinetika və kataliz" ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru. 20.05.2016
5. Nasseri Şahab Allahqulu oğlu - İran İslam Respublikasının vətəndaşı Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun dissertantı "Sənaye Tullanti Sularindan Mis (Ii) Və Sink Ionlarinin Sorbsion Çixarilma Texnologiyasi".
3303.01 - “Kimya texnologiyası və mühəndisliyi” ixtisasında texnika üzrə fəlsəfə doktoru. 24.06.2016
6. Abasova Ülviyyə Ələsgər qızı - Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dissertantı “Metil spirtinin qarişqa turşusuna oksidləşməsi prosesinin modelləşdirilməsi”
3303.01 – “Kimya texnologiyasi və mühəndisliyi” ixtisasında texnika üzrə fəlsəfə doktoru. 27.09.2016
7. İsayeva Yeganə Surət qızı- AMEA Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu
”Nanoölçülü komponentlər saxlayan heterogen katalizatorların üzərində benzolun propan və propilenlə oksilləşdirilməsi”
2316.01 - Kimyəvi kinetika və kataliz ixtisasında kimya üzrə fəlsəfə doktoru-09.12.2016
1.10. Maddi-texniki təchizat və maliyyə məsələləri
| 2015 | 2016 |
AMEA tərəfindən büdcə maliyyələşdirilməsi | 2943546 | 3137972 |
Orta aylıq əmək haqqı | 346,0 | 345,0 |
o cümlədən - elmi işçilər |
374,2 |
428,0 |
1.11. Sosial sferada fəaliyyət
İnstitut əməkdaşlarına bayramlarda mükafatlar verilir və ehtiyacı olan əməkdaşlara müəyyən sosial yardımlar göstərilir.
1.12. Təltiflər və mükafatlar haqqında məlumat
1. Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun 80 illik yubileyi ilə əlaqədar uzunmüddətli məhsuldar elmi və elmi-ictimai fəaliyyətlərini nəzərə alaraq İnstitutun laboratoriya müdirlərindən: t.ü.e.d. Fikrət Sadıxov, k.ü.f.d. Lətifə Həsənova, k.ü.e.d. Akif Əliyev, k.ü.e.d. İxtiyar Bəxtiyarlı, k.ü.e.d., Arif Heydərov və k.ü.e.d. Arif Əfəndi Kimya Elmləri Bölməsinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşlar.
2. Elmin inkişafınada göstərdikləri elmi fəaliyyət və xidmətlərini nəzərə alaraq, İnstitutun AMEA-nını müxbir üzvü, şöbə müdiri Əli Nuriyevə, “Kompozisiya örtük materialları və korroziyadan mühafizə” laboratoriyasının aparıcı elmi işçiləri- t.ü.f.d. İzida Məmmədyarovaya, k.ü.f.d. Aydın Kazımova və “Elmi nəşrlər” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi t.ü.f.d Zoya Zaytsevaya şəxsi işinə yazılmaqla təşəkkür elan edilmişdir.
3. İnstitutunun 80 illik yubileyinə həsr olunmuş Respublika Elmi Konfransı çərçivəsində elmi işçilər- Ülvi Nəcəf-Quliyev, Nətavan Soltanova, Elmir Babayev, Səadət Hümbətova elmi fəaliyyətdə fərqləndiklərinə görə “Akademik Murtuza Nağıyev” adına mükafatın diplomu ilə təltif olunmuşlar.
AzərbaycanRespublikasınınPrezidentiyanındaElminİnkişafıFondu və dünyanın tanınmış elmi-analitik informasiya təminatçısı və mənbəyi olan "Thomson Reuters" şirkəti Azərbaycan elmi ictimaiyyəti üçün “Web of Science-2016” mükafatları təqdim etmişdir.
Mükafatçıların siyahısı aparıcı axtarış platforması olan Web of Science bazası əsasında tərtib olunub.
– “Ən yaxşı tədqiqat İnstitutu” nominasiyasında İnstitut AMEA institutları arasında 3-cü ən yüksək nəticəni göstərmişdir.
– İnstitutun əməkdaşları Məhəmməd Babanlı və Ziya Əliyev ən çox istinad
olunan «görkəmli elmi məqalə» nominasiyasında qalib olmuşlar.
4.1. İnstitutun elmi istiqamətləri üzrə problem şuralarının fəaliyyəti
İnstitutun nəzdində fəaliyyət göstərən “Qeyri-üzvi, analitik və fiziki kimya“ və “Kataliz” üzrə Problem Şuraları 2016-cı ildə müntəzəm olaraq bütün dissertant və doktorantların elmi-tədqiqat işlərinin mövzularını müzakirə edib.
4.2. “Azərbaycan-2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələri rəhbər tutaraq AMEA-nın 2020-ci ilədək İnkişaf Konsepsiyası ilə bağlı məlumat aşağıdakı cədvəldə verilmişdir:
Bilik iqtisadiy-yatın formalaş-ması | Elmin inkişaf etdiril-məsi | Elmin maddi-texniki bazasının yeniləşdiril-məsi | Hal-hazırda İnstitut qabaqcıl xarici ölkələrdə istehsal olunmuş 40 yaxın müasir cihazlarla təchiz olunmuşdur: Son 5 ildə alınan cihazlar: - İnduktiv birləşmiş plazmalı kütlə spektrometri; - Avtomatik rentgen difraktometri; - Kütlə spektrometrli qaz xromatoqrafı; - İnfraqırmızı və Ultrabənövşəyi spektrometrlər; - Termoanalizator; - Qaz adsorbsiya porozimetri və elektron mikroskopu. |
|
| Elmin informasiya təminat sisteminin təkmilləşdiril-məsi | İnstitutun saytı müasir proqramlardan olan HTMH, CSS və PHP proqram paketləri vasitəsi ilə hazırlanır. İnstitut haqqında Wikipedia bazasında olan informasiyanın yerləşdirilməsi məqsədi ilə yaradılmış işçi qrupu bu məlumatları həmin bazaya yerləşdirmək və institutun elmi kitabxanasında avtomatlaşdırılmış kitabxana informasiya sisteminin yaradılması üçün hazırlıq işləri aparılır. İnstitutun saytında və AMEA-nın “SCİENCE.AZ” saytında olan İnstitutun səhifəsi mütəmadi olaraq yenilənir. |
|
| Elmin maliyyələşdirilməsi işində diversifikasiyanın aparılması | Elmi proqramların yerinə yetirilməsi ilə büdcədənkənar vəsaitin həcminin artırılması istiqamətində tədbirlər görülür. |
|
| Tətbiqi elmdə aparılan araşdırmaların bazarın tələblərinə uyğunlaşdırıl-ması | Tətbiqi elmdə aparılan araşdırmalar bilavasitə bazarın (Respublikanın iqtisadiyyatının) tələblərinə uyğunlaşdırılır. |
|
| Milli İnnovasiya Sisteminin formalaşdırıl-ması | AMEA-nın Elmi İnnovasiya Mərkəzi və Rəyasət Heyətinin İnnovasiya şöbəsi ilə birgə araşdırmalar aparılır. |
|
| Elm və istehsal arasında əlaqələrin gücləndirilməsi | – Topoloji izolyator xassəli yeni materialların sintezi, istiqamətli aşqarlanma yolu ilə onlara əlavə funksionallıq, xüsusən də maqnit xassələri verilməsi; alınan materialların fiziki-kimyəvi və funksional xassələrinin tədqiqi, spintronikada, kvant kompüterlərinin, təhlükəsizlik sistemində və tibbdə istifadə olunan yeni nəsil tepahers detektorların hazırlanmasında tətbiq imkanlarının araşdırılması; – Smart biomimetik materiallar əsasında yüksək həssaslığa malik biomimetik sensorların yaradılması; – Molekulyar naqillər kimi nano-elektronikada perspektiv materiallar hesab olunan və molekul zəncirində bir neçə qarışıq valentli metal atomu saxlayan xətti quruluşlu metal-strinq komplekslərin sintezi istiqamətində tədqiqat işləri davam edilir. – Fullerenlərin, metal saxlayan karbon nanoborularının, nanoliflərin, funksional-laşdırılmış karbon nanostrukturlarının, nanoölçülü titan dioksidin, eləcə də qeyri metal tərkibli maddələrin, stabil radikalların və metalporfirinlərin karbohidrogenlərin molekulyar oksigen və hidrogen peroksidlə oksidləşmə reaksiyalarında katalizator kimi tətbiqi yeni müasir elmi istiqamətlərin və sənaye proseslərinin işlənilməsinə və yaradılmasına geniş imkanlar verəcəkdir. – Dərman maddələrinin təsir müddətini artırmaq üçün daşıyıcı kimi təbii və sintetik polimerlərdən istifadə etməklə onların immobilizə olunmuş nanokompozit materiallarının alınması istiqamətində işlər davam etdirilir. – Karbamid əsasında yüksək elektron sıxlığına malik polimer karbon nitrid materialları alınmışdır. Onların əsasında temperatura, köhnəlməyə və korroziyaya davamlı örtüklərin, yüksək keyfiyyətli elektron və optiki təbəqələrin, həmçinin müxtəlif çoxfunksiyalı kompozit innovativ materiallarının yaradılması mümkündür – Elektrokimyəvi üsulla sərt mühitlərdə fəaliyyət göstərən, yüksək enerjili elektrik kontaktlarında aşınmaya, istiliyə və korroziyaya davamlı təbəqələr kimi hərbi sənayedə istifadə oluna bilən ərintilərin alınması təklif edilir. – Hidrotexniki qurğuların metal avadanlıqlarının istismar şəraitində korro-ziyaya davamlılığının proqnozlaşdırılması və mühafizəsinin təşkili məqsədilə orada baş verən fiziki-kimyəvi proseslər öyrənilir və alınmış nəticələr əsasında onların mühafizə sistemi yaradılır. |
4.3.2. AMEA-nın fəaliyyətini tənzimləyən bir sıra zəruri normativ-hüquqi sənədlərin təkmilləşdirilməsi
Cari ildə zəruri normativ-hüquqi sənəd təkmilləşdirilməyib.
4.3.3. Gənc alim və mütəxəssislərin elmi fəaliyyətinin stimullaşdırılması
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının Rəyasət Heyəti tərəfindən təstiq olunmuş fəaliyyət planına uyğun olaraq İnstitut rəhbərliyinin dəstəyi ilə 2016-cı ildə bir sıra elmi-ictimai tədbirlər həyata keçirmişdir.
Cari ilin may ayının 25- də İnstitutda Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə Bakı Avropa Liseyinin şagirdləri üçün “Açıq qapı” günü keçirilmişdir. Hazırda AMEA-nın qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri elmlə təhsilin vəhdətinin təmin edilməsi, kadr hazırlığı sisteminin müasir standartlara uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi, elmi tədqiqat işlərinin nəticələrinin tədris prosesində tətbiqidir. Bu kimi tədbirlərin keçirilməsində məqsəd şagirdlərdə ilkin elmi dünyagörüşün formalaşdırılması, onlarda kimya elminə marağın artırılmasıdır. Açıq qapı çərçivəsində məktəblilər üçün “əyləncəli elmi şoular” göstərildi, onların müxtəlif laboratoriyalara ekskursiyası təşkil olundu. Sonda İnstitutun gənc tədqiqatçısı Aygün İsazadə məktəblilər üçün “Kimya və həyat” mövzusunda məruzə ilə çıxış etdi, onları maraqlandıran sualları cavablandırdı.
Cari ildə İnstitutda Şuranın təşəbbüsü ilə “Fiziki-kimyəvi analiz üsullarından” - Elektron paramaqnit rezonansı , İnfraqırmızı spektroskopiya, Ultrabənövşəyi spektroskopiya, Nüvə maqnit rezonansı, Rentgenoqrqafik analizdən mühazirə və seminarlar təşkil olunmuşdur. Bu tip seminar və mühazirələrin keçirilməsində məqsəd gənc mütəxəssisləırin, o cümlədən doktorant və magistrlərin fiziki-kimyəvi analizin nəzəri əsaslarının mənimsənilməsi və əldə etdikləri biliklərin praktik olaraq istifadəsini təmin etməkdən ibarətdir. Mühazirə və seminarlar İnstitutun bu sahədə ixtisaslaşmış mütəxəssisləri tərəfindən aparılmışdır.
Bu ilin 10- 15 noyabr tarixlərində AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə Gəncə şəhərində "XXI əsrdə dünya elminin inteqrasiya prosesləri" mövzusunda beynəlxalq forum keçirilmişdi. Forum çərçivəsində interaktiv müzakirələr təşkil olunmuş, beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Forumda Türkiyə, Makedoniya, Belarus, Rusiya, Polşa, Almaniya, Gürcüstan, Özbəkistan, İran, Pakistan, İraq kimi 14 ölkədən 28 xarici, eləcə də Azərbaycandan ümumilikdə 150-yə yaxın gənc alim və mütəxəssislər qatılaraq apardıqları elmi – tədqiqat işlərinin nəticələrini müzakirə edərək qarşılıqlı fikir mübadiləsi aparıblar.
İnstitutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının sədri Faiq Məmmədov Forumun Təşkilat Komitəsinin üzvi kimi Forumun yüksək səviyyədə keçirilməsində fəal iştirak etmişdir. Konfrasda İnstitutun 10-a yaxın gənc alim və mütəxəssisi apardıqları elmi-tədqiqat işlərinə dair məruzələr etmiş və onların nəticələri konfrans materialları şəklində nəşr olunmuşdur. Aprelin 22-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası və AMEA Kimya Elmləri Bölməsinin birgə təşkilatçılığı ilə Bakı Avropa liseyində "Elm guşəsi"nin açılışı olub.
İnstitutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə bu ilin oktyabr ayının 1- dən noyabr ayının 1- dək İnstitutda “Akademik Murtuza Nağıyev” adına mükafatın verilməsi üçün gənc alim və mütəxəssislər arasında müsabiqə elan edilmiş, 7 nəfər gənc tədqiqatçı müsabiqədə iştirak üçün sənədlərini təqdim etmişdir. Həmin gənclər institutun 80 illiyinə həsr olunmuş konfransda “Nağıyev qiraətləri” çərçivəsində məruzələr etmişlər. İnstitut rəhbərliyinin əmri ilə yaradılan müsabiqə komissiyasının qərarına əsasən bu mükafata şura üzvləri Ülvi Nəcəf-Quliyev, Natəvan Soltanova, Elmir Babayev və Səadət Hümbətova layiq görülmüşlər.
15-16 noyabr tarixlərinndə İnstitutun 80 illiyinə həsr olunmuş Respublika elmi konfransı keçirilmişdir. Konfransda kimyəvi kinetika və kataliz, kimya mühəndisliyi və texnologiyası, qeyri-üzvi kimya sahələri üzrə son illərdə respublikada aparılan elmi – tədqiqat işlərinin nəticələri və gələcək perspektivləri müzakirə olunmuşdur.Tədbir çərçivəsində müvafiq seksiyalar üzrə 25 şifahi məruzələ dinlənilmiş, 185 poster nümayiş olunmuşdur. Konfransın yüksək səviyyədə keçirilməsində Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası da təşkilatçılardan biri kimi aktiv iştirak etmişdir.
Oktyabrın 31-dən noyabrın 5-dəkII Respublika elm festivalı keçirilmişdir. Festivalın işçi qrupunda İnstitutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının sədri Faiq Məmmədov təmsil olunmuş və şura üzvləri festivalın keçirilməsində fəal iştirak etmişlər. Şura tərəfindən İnstitutun elmi-ictimai fəaliyyətini əks etdirən “slayd-rolik” və “sərgi eksonantları” hazırlanmış və festivalda nümayiş etdirilmişdir. Şura üzvlərindən Samirə Məmmədova, Gülşən Nəhmətova və Sevinc Osmanova festivalda müxtəlif maraqlı əyləncəli elmi şoular göstərmişlər.
AMEA Rəyasət Heyətinin müvafiq qərarına uyğun olaraq institutda gənc mütəxəssislər, eləcə də doktorant və magistrlər üçün ingilis dilindən hazırlıq kurslarının təşkilində Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası fəal iştirak etmişdir.
Bundan başqa Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası “20 yanvar”, ”Xocalı soyqırımı“ kimi respublika əhəmiyyətli anım günlərinin İnstitutda qeyd edilməsinin təşkilində aktiv iştirak etmişlər.
4.3.4. Elmi fəaliyyətdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinin genişləndirilməsi barədə
AMEA-nın İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun göndərdiyi formalar (1A, 1B, 6, 7, 8 (A,B)) 3 dildə (azərbaycan. Rus. ingilis) doldurulmuş, 2173 səhifəlik material hazırlanıb elektron variantda həmin instituta göndərilmişdir.
2015-ci ildən institutun Web-saytı yeni struktura uyğun olaraq yenidən işlənilməyə başlanılışdır. Web-qrupun üzvləri: İsmayılova Arzu, Məmmədov Faiq, Abdullayeva Fəridə, Kərimbəyova Elşanə, Əsgərova Günel, Babaxanova Nailə.
4.3.5. Təşkil olunmuş tədbirlərin həyata keçirilməsi
Bax 1.7
4.3.6. AMEA-nın beynəlxalq elmi əlaqələrinin genişləndirilməsi barədə
02.06.2016-cı il tarixində Elmi Şuranın genişləndirilmiş iclasında Rusiyanın Tomsk Dövlət Universitetinin aparıcı elmi işçisi k.ü.e.d. Eldar Musa oğlu Dəhnəvinin “Bəzi oksigen tərkibli birləşmələrinin alınması texnologiyalarının aktual məsələləri” mövzusunda məruzəsi dinlənilmişdir.
4.3.7. Azərbaycan alimlərinin elmi diasporunun imkanlarından istifadə etməklə beynəlxalq layihələrdə iştirakı
Xaricdə yaşayan bir sıra kimyaçı həmvətənlərimiz (Camal Musayev (ABŞ), Sadiq Quliyev, Hacalı Nəcəfoğlu və Vəli Qasımov (Türkiyə), Hüseynqulu Sadıqov, Aftandil Mehdiyev və Eldar Dəhnəvinin (Rusiya)) İnstitutun əməkdaşları ilə birgə tədqiqatlar aparmağa hazır olduqlarını bildiriblər.
4.3.8. AMEA-da elmi-müəssisələrin maddi-texniki bazasının və elmi cihaz parkının gücləndirilməsi istiqamətində işlərin davam etdirilməsi
Cari ildə İnstitutda fəaliyyət göstərən müasir cihazlarla təchiz edilmiş (induktiv birləşmiş plazmalı kütlə spektrometri; avtomatik rentgen difraktometri; kütlə spektrometrli qaz xromatoqrafı; infraqırmızı və ultrabənövşəyi spektrometrlər; termoanalizator; qaz adsorbsiya porozimetri və elektron mikroskopu) “Fiziki-kimyəvi analiz” şöbəsi əməkdaşların elmi-tədqiqat işlərinin tədqiqində yaxından köməklik göstərir.
4.3.9. AMEA-da nəşriyyat fəaliyyətinin müasir tələblərə uyğun qurulması üçün xüsusi proqramın hazırlanması
Azərbaycan Kimya jurnalının və Kimya Problemləri jurnalının müasir tələblərə uyğun buraxılışları təşkil olunub.
2016-Cİ İLDƏ ELMİ VƏ ELMİ-TƏŞKİLATİ
FƏALİYYƏT HAQQINDA HESABAT
2016-ci ildə fundamental və tətbiq xarakterli elmi-tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsində 4 akademik, 5 müxbir üzv, 35 elmlər doktoru, 145 fəlsəfə doktoru, 298 elmi işçi, həmçinin doktorant və dissertantlar iştirak etmişlər.
Əməkdaşların ümumi sayı 487 nəfərdir.
Elmi-tədqiqat işləri 5 istiqamət üzrə yerinə yetirilmişdir:
v katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi;
v karbohidrogenlərin çevrilməsi, qaz kimyası və ətraf mühitin qorunması üçün səmərəli katalizatorların və adsorbentlərin işlənib hazırlanması;
v kimyəvi proseslərin kinetika və mexanizminin öyrənilməsi, modelləşdirilməsi və optimallaşdırılması;
v müxtəlif təyinatlı funksional materialların, nanokompozitlərin, molekulyar maqne-tiklərin və keçiricilərin sintezi;
v yerli mineral xammalın emal və praktiki əhəmiyyətli qeyri-üzvi birləşmələrin alınması üçün səmərəli proseslərin yaradılması.
İNSTİTUTUN ŞÖBƏLƏRİ VƏ LABORATORİYALARI
I.“Mineral xammalın kompleks emalı” şöbəsi
1. “Qeyri-filiz mineral xammalının emalı” labaratoriyası
2. “Dəmir və titan tərkibli filiz xammalının emalı” labaratoriyası
3. “Əlvan metaltərkibli mineral xammalın emalı” laboratoriyası
4. “Analitik kimya“ laboratoriyası
II. “Qeyri-üzvi funksional materiallar” şöbəsi
1. “Keçid elementlərinin xalkogenidləri” laboratoriyası
2. “Funksional materialların komponentlərinin sintezi” laboratoriyası
3. “Funksional qeyri-üzvi maddələrin termodinamikası” laboratoriyası
4. “Kompozisiya örtük materialları və korroziyadan mühafizə” laboratoriyası
III. “Koordinasiya birləşmələri” şöbəsi
1. “Molekulyar maqnetiklər və keçiricilər” laboratoriyası
2. “Keçid metallarının metal-üzvi birləşmələri” laboratoriyası
3. “Nadir metalların kompleks birləşmələri” laboratoriyası
4. “Metal-klatrat birləşmələr” laboratoriyası
IV. “Koherent - sinxronlaşdırılmış oksidləşmə reaksiyalari” şöbəsi
1. “Monooksigenaz reaksiyalarının modelləşdirilməsi” laboratoriyası
2. “Biomimetik sensorlar və azot 1-oksidlə oksidləşmə” laboratoriyası
3. “Biomimetik katalizatorlar üçün üzvi liqandların sintezı” laboratoriyası
4. “Nanokarbon katalizatorları iştirakında hidrogen peroksidlə oksidləşmə”
laboratoriyası
V. “Oksidləşdirici heterogen kataliz” şöbəsi
1. “Seolit katalizi” laboratoriyası
2. “Ekoloji kataliz“ laboratoriyası
3. “Katalizatorların hazırlanması” laboratoriyası
VI. “Nano- və elektrokataliz” şöbəsi
1. “Nanokompozit katalizatorlar” laboratoriyası
2. “Nanostrukturlaşdırılmış metal-polimer katalizatorları” laboratoriyası
3. “Metal-üzvi birləşmələr əsasında nanokatalizatorlar” laboratoriyası
4. “Nanoelektrokimya və elektrokataliz” laboratoriyası
5. “Renium ərintilərinin elektrokimyası və elektrokatalizi” laboratoriyası
VII.“Kimyəvi və ekoloji proseslərin modelləşdirilməsi və texnologiyası” şöbəsi
1. “Kimyəvi-texnoloji proseslərin modelləşdirilməsi” laboratoriyası
2. “Fiziki-kimyəvi texnologiyalar və onların modelləşdirilməsi” laboratoriyası
3. “Kimya sənayesinin yan məhsullarının emalı” laboratoriyası
4. “Zəhərli kimyəvi maddələrin zərərsizləşdirilməsi” laboratoriyası
VIII. “Sorbsiya prosesləri” şöbəsi
1. “Qeyri-üzvi sintetik sorbentlər” laboratoriyası
2. “Mineral sorbentlər“ laboratoriyası
Elmi-yardımçı qurumlar:
“Elmi-informasıya və patent tədqiqatları” şöbəsi
“Elmi nəşrlər” şöbəsi
“Beynəlxalq əlaqələr, qrant layihələri və innovasiya” şöbəsi
“Təhsil” şöbəsi
“Fiziki-kimyəvi analiz” şöbəsi
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun
2015-ci il üzrə elmi və elmi-təşkilati fəaliyyəti haqqında
H E S A B A T
(direktorluq hesabatı)
Hesabat dövründə İnstitutda elmi-tədqiqat işləri aşağıda göstərilən 3 problem üzrə aparılmış 8 mövzunun, 32 işi üzrə 42 mərhələsi yerinə yetirilmişdir.
Qeyri-üzvi kimya
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem: Mineral və bərpa olunan xammal emalının fiziki-kimyəvi əsasları və yeni qeyri-üzvi funksional materialların sintezi
Bu problem üzrə (3 mövzu, 13 iş, 16 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakılara diqqət yetirmək olar:
- Hesabat dövründə müxtəlif qatılıqlı hidrogen sulfid qazının zərərsizləşdirilməsi və paralel olaraq sərbəst kükürdün alınması istiqamətində tədqiqat işləri aparılmışdır. Bunun üçün mövcud ədəbiyyat materialına əsaslanaraq, H2S-in maye fazada tutulmasına üstünlük verilmişdir.Ədəbiyyat materialı toplanmış, laboratoriya qurğusu qurulmuşdur. Hidrogen sulfidin HNO3 turşusu ilə qarşılıqlı təsiri öyrənilmiş və reaksiya məhsulu olan NO-nun NO2-yə, reaksiya mühitində HNO3-ə çevrilməsi üçün tədqiqat işləri aparılmışdır. Müəyyən edilmişdir ki, reaksiyanın aparılma temperaturu 250C, götürülmüş HNO3-ün qatılığı 30%, qazın verilmə sürəti 100-200 ml/dəq. H2S-hava nisbəti=1:4 olduqda, H2S- tamamilə kükürdə çevrilir və reaksiya mühitində HNO3 tamamilə regenerasiya olunur.Beləliklə, sübut edilmişdir ki, heç bir katalizator sərf etmədən, başqa reagentlər götürmədən, nitrat turşusunu bərpa etməklə H2S-dən kükürdün alınması və H2S-i tam tullantı qazlarından təmizləmək mümkündür.
- Titanmaqnetitli qum daşlarından konsentratların alınması, bu konsentratlarin CH4-lə reduksiyası, maqnit fraksiyasından ПЖ-3 (98%Fe) markalı dəmir ovuntusu və qeyri-maqnit fraksiyasından titan (rutil TiO2) fraksiyasının ayrılmasının prinsipial texnologiyası işlənib hazırlanmışdır.Titan konsentratının 15%-li HCl turşusu ilə (bərk maddə:maye turşu nisbəti=1:10) ~850C temperaturda 1 saat müddətində TiCl4 koaqulyantından (konsentratın kütləsinin 0.01-0.05%-i qədər) istifadə olunması ilə işlənməsi TiO2-ın konsentratda kütləsinin 40%-dən 92%-çatdırılmasına imkan vermişdir. 3%-li NaOH məhlulu (bərk:maye=1:6)ilə 15-20 dəqiqə qaynadılmaqla (~100-1050C) konsentrat silisiumdan təmizlənmiş və bərk halda metatitan turşusu kütləsi alınmışdır. Metatitan turşusunun 850-9000C-də gözərdilməsi ilə tərkibində 96-98% TiO2 olan rutil-texniki titan dioksid alınmışdır.
- Hesabat dövrü ərzində Gədəbəy rayonunda «Azərbaycan Beynəlxalq Mədən Əməliyyatı» şirkətinin ərazisində olan mis kolçedan yatağından tədqiqat işlərini yerinə yetirmək üçün filiz və tullantı nümunələri gətirilmiş, onların mineroloji və kimyəvi tərkibi araşdırılmışdır. Müəyyən edilmişdir ki, kükürd kolçedanlı filizin 90%-dən çoxu pirit mineralından, az miqdarı isə xalkopirit, sfalerit, markozit və pirrotin mineral qarışığından ibarətdir. Mis-sinkli filizlər isə tərkibcə dəyişkən olub, xalkopirit, sfalerit və barıt kimi əsas minerallardan təşkil olunmuşdur. Təqdim olunan süxur və tullantılar əsas komponentlərin miqdarının azlığına görə fərqləndikləri halda, mineroloji tərkiblərinə görə filizdən fərqlənmirlər. Materialların mineroloji tərkibini Bruker D8 difraktometrində, nəcib metalların konsentrasiyası Varian və Perkin Elmer atom adsorbsiya cihazında, kompleks element analizi isə Bruker S2 Picofox rentgen floressent analizatorunda aparılmışdır. Nümunələr bir neçə sahədən götürüldüyü üçün tədqiqatlar müxtəlif tərkibli tullantı filiz nümunələri üzərində aparılmışdır. Komponentlərin hipoxlorit məhlulu ilə yuyulması laboratoriya şəraitində yeraltı yumanı oxşar edən spiralvari borularda və perkolyasiyon kalonkalarda (hündürlük-1 metr, diametr-10 sm) aparılmışdır. Yerləşdirilən tullantıların miqdarı 500 q-dan 5 kq-a qədər dəyişdirilmişdir. Təcrübələr qapalı şəraitdə getdiyindən heç bir atmosfer çirklənməsi müşahidə olunamamış və oksigensiz şəraitdə çox yaxşı nəticələr vermişdir. Məhlullardan nəcib metalların sorbsiyası qızıla selektiv olan Amberlit D360 sorbenti ilə aparılmışdır. İlkin təcrübələr model xloridli mis və sink məhlullarında sorbsiyanın öyrənilməsi ilə aparılmışdır. Sink və mis ionlarının sorbsiyasına aid təcrübələr statistik şəraitdə izlənilmişdir. Bu ionların xlorid və hipoxloritli məhlullardan sorbsiyası üçün yüksək turşulu kationit KУ-2 və yüksək əsaslı anionit AB-17-dən istifadə edilmişdir.
- ШХ15 poladı üzərində qarışıq Cr-Ti karbidləri formalaşdırılmış örtüyə molibdenin daxil edilməsi ilə poladın korroziyaya və eroziyaya dayanıqlığı əsaslı şəkildə yüksəldilmiş və onun pittinq əmələgətirmə potensialı 200 mV müsbət tərəfə sürüşdürülmüşdür. Termodiffuziya üsulu ilə işlənmiş bu tip poladlar sənayenin bir çox sahələrində, o cümlədən hərbi sənayedə də istifadə oluna bilər.
- Spektrin İQ-ya yaxın sahəsində lantanoidlərin qarışıq kationlu sulfid matrisalarında Nd3+ ionunun güclü işıqlanma effektinə malik olması bu materiallardan lazer elementi kimi istifadə olunmasına imkan yaradır. Qeyd olunanları və lantanoidlərin xalkogenidli şüşələrinin spektrin İQ sahəsində akustooptiki cihazlarda optiki linza, süzgəc (filtr) kimi işlənə biləcəyini, hətta xalkogenidli şüşələrdən hazırlanmış nazik təbəqələrdə aşırma effektinin müşahidə edilməsi ilə əlaqədar onlardan EHM-nın yaddaşında istifadə olunmasına imkan yaratdığını nəzərə alaraq hesabat dövründə La2S3–Ga2S3–Nd2S3, La2S3––Ga2S3–EuS və Sm2S3 –Ga2S3 – EuS sistemlərində şüşəəmələgəlmə sahələrinin sərhədləri müəyyən edilmiş və yeni fazaların fiziki-kimyəvi və termodinamiki xassələri öyrənilmişdir.
Şüşə əmələgəlmə sahələrinin nümunələri kükürd təzyiqi altında ilkin komponentlərdən 1425K temperaturda kvars reaktora yerləşdirilmiş «stekloqrafit butada aparılmışdır. Kəskin soyutma prosesi reaktoru sintez temperaturundan birbaşa otaq temperaturunda suya salmaqla həyata keçirilmişdir.
Bundan başqa hesabat dövründə (Ga2S3)1-x(La2S3 )x-y(Nd2S3)y –tərkibli şəffaf şüşədə ilk dəfə olaraq lazer xassəsi öyrənmək məqsədilə spektrin görünən və İQ sahəsində adsorbsiya spektrləri çəkilmişdir.Müəyyən olunmuşdur ki, göstərilən tərkibli şüşə otaq temperaturunda 1,08 mkm dalğa uzunluğunda lazer xassəsi göstərir. Lakin müvafiq kristallik matrissalarla müqayisədə Nd3+ ionunun lazer xassəsi şüşələrdə zəifdir. Bu da şüşələrdə şüa itkisinin nisbətən çox olması ilə əlaqədardır. Hesab edirik ki, lazerin keyfiyyətinin yüksəldilməsi aktivatorun optimal qatılığı və nümunənin uzunluğu hesabına artırmaq mümkündür.
- Sb(Bi)-Te sistemlərində tetradimitəbənzər laylı quruluşa malik birləşmələrin nSb2×mSb2Te3 və nBi2×m Bi2Te3 homoloji sıraları mövcuddur. Lakin həmin birləşmələrin yalnız az bir qismi bu sistemlərin faza diaqramlarında öz əksini tapmışdır. Tetradimitəbənzər quruluşlu fazaların kristalloqrafik xüsusiyyətlərini araşdırmaqla müəyyən edilmişdir ki, Sb(Bi)-Te sistemlərinin ənənəvi üsulla qurulan faza diaqramlarında homoloji sıraların ayrı-ayrı nümayəndələrinin fərdi şəkildə alınması mümkün olmur. Əridilmə və termiki emal yolu ilə alınan nümunələr, bir qayda olaraq müxtəlif birləşmələrin qarışığından ibarət olur. Onların difraksiya mənzərələri çox oxşar olduğundan faza diaqramlarının Sb-Sb2 Te3 və Bi-Bi2Te3 tərkib intervallarında geniş bərk məhlul sahələrinin mövcudluğu təsəvvürü yaranır. Lakin kristalloqrafik analiz göstərir ki, qeyd edilən homoloji sıraların ayrı-ayrı nümayəndələrinin geniş homogenlik sahələrinin olması mümkün deyil.
Qeyd edilənləri, həmçinin stibium və bismut telluridlərinin topoloji izolyatorlar və termoelektrik materialları kimi böyük maraq kəsb etməsini nəzərə alaraq, hesabat ilində Sb-Te və Bi-Te sistemlərinin faza diaqramları yeni yanaşma tətbiq etməklə təkrar tədqiq edilmişdir. Tətbiq edilən yanaşmada nümunələr standart metodikadan fərqli olaraq müxtəlif tərkibli maye məhlullardan istiqamətli kristallaşma yolu ilə alınmışdır. Alınan nümunələrin mayedən ilk kristallaşan hissələri rentgenfaza analizindən keçirilmiş və DTA üsulu ilə tədqiq edilmişdir.
Ovuntu difraktoqramlarının analizi əsasında bu birləşmələrin tetradimitəbənzər laylı quruluşda kristallaşmaları müəyyən edilmiş və qəfəs parametrləri təyin edilmişdir.
Dəqiqləşdirilmiş faza diaqramları əsasında göstərilən birləşmələrin monokristallarının yetişdirilmə metodikaları işlənib hazırlanmış və onların bir neçəsi mükəmməl iri kristallar şəklində alınmış, Laue və SEM üsulları ilə onların monokristallığı təsdiq edilmişdir. Alınan monokristal nümunələri topoloji izolyator xassələrinin tədqiqi üçün beynəlxalq kolaboratorlara təqdim edilmişdir.
- Oksalat turşusu törəmələri, karbon turşularının hidrazidləri, aminturşular və onların törəmələri keçid metallarla çoxnüvəli kompleks birləşmələr əmələ gətirmək qabiliyyətinə malikdir. Buna görə də biz bu sistemlərə oxşar sintezlərlə məşğuluq.
Keçən müddət ərzində bizim tərəfimizdən tərkibində karboksilat, oksalat və digər qruplar olan müxtəlif liqandlarla keçid metalların çoxnüvəli kompleksləri sintez olunmuşdur.
1. Salisil aldehidi ilə N,N-ditsikloheksiltsikloheksil qlisin hidrazon sintez olunmuşdur.
Bu liqandla Cu(II), Co(II), Ni(II), Mn(II) və Fe(III) kompleksləri alınmışdır. İQ-, elektron absorbsion spektroskopiya, termoqravimetriya üsulları ilə müəyyən olunmuşdur ki,alınmış komplekslər iki nüvəlidirlər
2. Salisilhidrazid ftalimidlə iki nüvəli metal komplekslərin sintezi və tədqiqi
3. 8-aminoxinolin törəmələri və salisil aldehidi və onun analoqları ilə əmələ gəlmiş şiff əsasları, həmçinin onun hidrogenləşmiş analoqları ilə Cu(II), Ni(II), Co(II) və Pd(II) kompleksləri sintez olunmuşdur. Bu komplekslərin tərkibində metal miqdarının analizi eləcə də termoqravimetrik analiz, İQ-, elektron spektroskopiya analizi göstərir ki, komplekslər M(L)X tərkibinə uyğundur, X-həlledici molekuludır.
Göstərilmişdir ki, şiff əsası kompleksəmələgəlmə prosesində asanlıqla oksidləşdirici dehidrogenləşmə reaksiyasına uğrayır.
4. Tərkibində fəza hərəkəti çətinləşdirilmiş amin qrupu olan 2,2,6,6-tetrametil-piperidin törəməsinin aminturşularla qarşılıqlı təsirindən gözlənilən aminturşunun əvəzinə hidroxlorid duzu alınmışdır ki, onun struktur quruluşu rentgenstruktur analiz üsulu ilə müəyyən olunmuşdur.
- Mono- və ikiəsaslı karbon turşuları ilə bəzi d-elementlərin koordinasion polimerləri RFA, İQ- spektroskopiya və DTA üsulları ilə öyrənilmişdir. Onlar ilk dəfə olaraq neftçıxarmaya tətbiq olunmuşlar: sahə laboratoriyalarında ayrı-ayrı neft quyularından götürülmuş neft nümunələrinə təsirləri yoxlanılmışdır. Qöstərilmişdir ki, bu tip polimerlər laylara vurulduqda neftlə təmas nəticəsində onun tərkibindəki sudan başqa heteroatomlu aromatik birləşmələrlər qeyri-valent rabitələr əmələ gətirməklə, onları kiçik hissələrə parçalayaraq neftin özlüyünü 50-60% aşagı salır.
- Bioloji fəal liqand kimi istifadə edilən β- merkaptoetanol HS-CH2CH2OH sistamin reduktazanın tio-modelidir. Başlanğıc maddələrin stexiometrik nisbətləri və digər fiziki-kimyəvi faktorlar tənzimlənərək ədəbiyyatda quruluş və xassəsi məlum olmayan altınüvəli [Pd6(SCH2 CH2OH)n] yeni qeyri-klaster tipli kompleks birləşmə alınmışdır. Ondan kristallar yetişdirilərək quruluşu spektoskopik və rentgen quruluş analizi üsulu ilə müəyyənləşdirilmişdir.
Yeni alınan çoxnüvəli kompleksdə dörd ədəd Pd-O rabitəsinin anormal uzunluğa malik olması spirt hidroksil qrupunda –O-H- rabitəsinin tam qırılmaması və Pd....O ½ kovalent rabitənin yaranması müşahidə edilir Yəni oksigen – hidrogen rabitəsi tam qırılmayıb və hidrogen- metal rabitəsi tam yaranmayıb. Kompleksdə bimodal xarakterli paylanmanın müşahidə edilməsi bunu subut edir.
kimyəvi kinetika və kataliz, fiziki kimya
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem Katalizin fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi, yeni katalizatorların və adsorbentlərin yaradılması.
Bu problem üzrə (4 mövzu, 15 iş, 21 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakılara diqqət yetirmək olar:
- İlk dəfə olaraq əsas işçi elementi dəmirporfirin biomimetik katalizatoru olan yarımkeçirici (Si) tərkibli katalaz tipli biomimetik elektrod hazırlanmışdır. Elektrodun yüksək aktivliyi və həssaslığı H202-in məhlulda 10-6 küt.%-ə qədər qatılığını təyin etməyə imkan verir və H2O2-in təsirinə qarşı davamlı olub təkrar istifadə üçün yararlıdır.
- Tsikloheksanın H2O2 ilə biomimetik (per-FTPhPFe(III)/Al2O3) oksidləşməsi reaksiyasının mexanizminin öyrənilməsi istiqamətində aparılan tədqiqatların nəticələri göstərir ki, bu proses tsikloheksanol, tsikloheksanon və tsikloheksenin alınması ilə gedən ardıcıl-paralel reaksiyalardan ibarətdir.Biomimetik katalizator səthində tsikloheksanın H2O2 ilə oksidləşməsi reaksiyasının elektron ötürülməsi və aralıq substrat - katalizator kompleksinin əmələ gəlməsi ilə rabitələrin zəncirvari paylanması prinsipinə əsaslanmış hər mərhələsinin mexanizmi verilmişdir.
- Yodometrik üsulla maddələrdə (H2O2) aktiv oksigenin miqdarını və məhlullarda turşu ədədinin təyini kimi analitik üsullar təşkil olunmuş və reaksiya məhsullarının analizində istifadə edilmişdir.Tsikloheksanın və izopropilbenzolun müxtəlif katalizatorları iştirakında oksidləşməsi proseslərinə dair Thomson Reuters, Web of Science/Knowledge, Elsevier’s Scopus, Google Scholar, ScienceResearch elektron bazalarından müasir ədəbiyyat toplanılıb, sistemləşdirilib təhlil edilmişdir.PC-500 anataz nano-TiO2 və fülleren C60 dudasının əlavələri kumolun molekulyar oksigenlə oksidləşmə prosesini əsaslı surətdə sürətləndirir. Fulleren dudasının qatqıları ilə aparılan reaksiyada kiçik induksiya dövrü müşahidə olunur. Katalizatorların birgə istifadəsi sinergetik effektlə səciyyələnir.Nano-TiO2 (PC-500) iştirakında kumolun (RH) molekulyar oksigenlə oksidləşmə prosesində uyğun reaksiya şəraitində {[RH]=6,6mol/l (25 cm3), [TiO2] = 4q/l, reaksiyanın müddəti=6saat,100oC-də} kumolhidroperoksid əsas oksidləşmə məhsuludur.N-hidroksiftalimid (NHFİ), ferrosen (FS) və hidrogen peroksidin (H2O2) iştirakı ilə aparılantsikloheksanın (TH) oksidləşmə prosesində uyğun reaksiya şəraitində {[TH] = 8,7 mol/l (50cm3), [FS] = 1q/l (50mq), [NHFİ] = 20 q/l (1q), [H2O2] = 100 ml/l (5ml), reaksiyanın müddəti = 6 saat, 70oC-də} bir mərhələdə adipin turşusu alınır.
- Krekinq və piroliz qazlarının emalı kompleksinin optimal layihələşdirilməsi misalında kimya-texnoloji sistemlərin modelləşdirilməsi və optimal layihələşdirilməsinin yeni metodu (optimal uzlaşdırılmış material və istilik axınlarının təyini) işlənib hazırlanmışdır.
- Aparılmış tədqiqatlar nəticəsində tsikloheksanın oksidləşdirici dehidrogenləşməsi ilə 1.3 tsikloheksadienin yüksək çıxımla (23.3% ) alınması üçün Cu, Zn, Co, Cr kationları ilə modifikasiya olunmuş təbii klinoptilolit seoliti əsasında yüksək aktiv polimetalseolit katalizatoru sintez olunmuşdur. Bu katalizator üzərində reaksiyanın kinetik qanunauyğunluqları öyrənilmişdir. CuZnCoCr-klinoptilolit katalizatoru üzərində tsikloheksanın 1,3 tsikloheksadienə selektiv oksidləşdirici dehidrogenləşməsi reaksiyasının ehtimal olunan getmə mexanizmi öyrənilmiş, nəzəri cəhətdən əsaslandırılmış kinetik modeli işlənib hazırlanmış və kinetik modelin parametrlərinin ədədi qiymətləri hesablanmışdır.Müxtəlif keçid elementlərinin kationları ilə modifikasiya olunmuş təbii və sintetik seolitlər üzərində tsikloheksanolun tsikloheksanona oksidləşdirici dehidrogenləşməsi reaksiyası tədqiq olunmuşdur. Müəyyən olunmuşdur ki, Cu, Pd və Sn kationları ilə modifikasiya olunmuş təbii klinoptilolit üzərində optimal şəraitdə 96.6% selektivliklə 96.1% tsikloheksanon alınır. Tsikloheksanolun tsikloheksanona oksidləşdirici dehidrogenləşmə reaksiyası üçün seçilmiş aktiv metalseolit katalizatoru üzərində reaksiyanın mərhələli mexanizmi verilmiş, kinetik modeli tərtib olunmuş və onun parametrlərinin ədədi qiymətləri hesablanmışdır.
- Butanol-2-nin metiletilketona oksidləşməsi prosesi üçün kinetik model tərtib olunmuş və onun əsasında reaktorun optimal tipi seçilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, proses tərpənməz lay katalizatorlu reaktorlarda aparılmalıdır. Məqsədli məhsula görə katalizatorun maksimal məhsuldarlığını təmin etmək üçün prosesin kinetik tənlik əsasında nəzəri optimallaşdırılması aparılmışdır. Nəzəri optimallaşdırılması nəticəsində reagentlərin optimal mol nisbətləri və prosesin optimal temperaturu müəyyən edilmişdir.Prosesin nəzəri cəhətdən əsaslandırılmış kinetik modelinin parametrlərinin ədədi qiymətlərini təyin etmək üçün alqoritm və proqram tərtib edilmişdir. Prosesin riyazi modeli qurulmuşdur.
- İYT-li diapazonunda elekromaqnit süalanmanı udan heterogen katalizatorlar üçün universal daşıyıcının alınma metodunun işlənib hazırlanması məqsədilə ən əvvəl məlum sənaye daşıyıcıların (silikagel, alüminium oksid) termotransformasion xarakteristikaları təyin olunmuşdur. İYT-li şüalanmanı yüksək udmaq qabiliyyətinə, böyük səthə və məsaməli struktura malik γ-Al2O3/Al daşıyıcısının hazırlanması məqsədi ilə təzə çökdürülmüş alüminium hidroksidin və xirda disperslı alüminium tozunun qarışığı ardıcıllıqla hidrotermal emal olunmuş, qurudulmuş, közərtilmış. Bu mərhələlərdə alümooksid matrisin formalaşması baş verir. Bütün adı çəkilən mərhələlər tezliyi 2450Мhs, rezonatorun həcmi 23 litr və maqnetronun maksimal gücü 1000 vatt olan ЕМ-G5593V «Panasonic» markalı mikrodalğalı soba əsasında hazırlanan qurğuda aparılıb. Bununla yanaşı γ-Al2O3 matrisin maqnetit, texniki karbon və titan oksidlə armaturlaşdırılmış nümunələri də eyni şəraitdə tədqiq olunmuşdur.Müxtəlif cərəyan keçirən materiallarla armaturlaşdırılmış alüminium oksid matrisin mikrodalğalı şüalanmanı udma və onu istiliyə transformasiya dərəcəsi öyrənilib. Mikrodalğalı şüalanmanın katalizator nümunələrinin kütləsinə nüfüzetmə dərinliyi ölçülüb.Dietilaminin m-toluil turşusu ilə asilləşmə reaksiyası uçün γ-Al2O3 /Al daşıyıcı üzərində Zn-B-P oksid katalizatorun İYT-li şüalanma sahəsində sintezinin mümkümlüyü tədqiq edilib. Kompozisiyanın termoemalı mikrodalğalı sobada maqnetronun 800 V gücündə aparılıb.
- Doksorubisin antibiotikinin uzun müddətli bioloji aktivliyini saxlamaq məqsədilə onun immobilizasiyası üçün daşıyıcının tərkibində 14-18 nm ölçülü gümüş nanohissəcikləri olan poli-N-vinilpirrolidon və qummiarabik əsaslı nanobiokompozitlər sintez olunmuşdur.
- ZSM-5, HY-seolit və ZSM-5(30%)/HY(55%)Al2O3(15%) tərkibli müxtəlif modifikasiyaya malik daşıyıcıların səthində Mo, Re və Pt saxlayan mono-, Re(1%)/Pt(2)/ZSM-5(30%)/HY(55%)Al2O3(15%) və Mo(2%)/Pt(1%)/ZSM-5(30%)/ HY(55%)Al2O3(15%) bi-metal saxlayan nümunələr hazırlanmışdır. Rentqenoqrafik analizin nəticələrinə görə nümunənin tərkibində Pt hissəciklərinin ölçüsü təqribən 15-17 nm təşkil edir .Hazırlanmış nümunələrin iştirakı ilə n-dekanın hidrokonversiya prosesinin kompleks tədqiqi nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, bu katalizatorlar mülayim temperaturlarda yüksək effektivliyə və seçiciliyə malikdirlər.Katalizator dörd aydan çox müddətdə istifadə edildikdən sonra da yüksək katalitik aktivliliyini saxlayır. Online xromatoqraf analizi vasitəsilə reaksiya məhsullarının izoalkanlar, naften və aromatik birləşmələrdən ibarət olduğu müəyyən edilmişdir. Reaksiya məhsullarının PONA metodu ilə müəyyən edilən oktan ədədi 76,37 (I) və 86,88 (II) bərabər olduğu müəyyən edilmişdir.
- Müasir sivilizasiyanın inkişafı keyfiyyətli maye yanacağın və mühüm kimyə-vi yarımməhsulların – 5-hydroxymetilfurfural (HMF) və levulin turşusu – alınması üçün tükənməz bitki mənşəli xammala (sellüloz, heksoz karbohidratlar KH) keçməyi məqsədə uyğun hesab edir.Polimer karbon nitrid – grafitə bənzər g- C3N4 - hal hazırda müxtəlif kimyəvi proseslərdə katalizator kimi çox geniş tədqiq olunur. Müəyən edilmişdir ki, KH-ın konversiyası prosesində g– C3N4 katalitik aktivlik göstərir və bu zaman alınan HMF -ın çıxımı 4%-dən çox olmur.g- C3N4 inert mühitdə 350- 650o C-də melaminin mərhələli qızdırılması yolu ilə alınır.Yuxarıda qeyd edilən katalitik sistemlərin effektivliyini artırmaq məqsədi ilə daşıyıcılar mineral turşularla və ya NH4Cl ilə protonlaşdırılır və sonra PCl3 ilə modifikasiya olunur. İQ-, UB-spektroskopik və QMX üsulların nəticələri əsasında demək olar ki, alınmış heterogen katalitik sistemlərin iştirakı ilə KH-ların konvertasiya prosesinin əsas məhsulu 5-HMF-dan və levulin turşusundan ibarət olub, ümumi çevrilmə dərəcəsi nisbətən aşağı temperaturlarda (100-110 oC) və qısa reaksiya müddətində (2-4 saat) 70-90%, məqsədli məhsulların isə 40 – 75 % təşkil edir. Alınan katalitik sistemlər məqsədli məhsulların yüksək çıxımına, humus maddəsinin az miqdarda alınmasına imkan verir. Bu sistemlərin adi süzülmə yolu ilə regenerasiyası və 5 - 6 dəfə təkrar istifadəsi mümkün olur. Protonlaşmış g - C3N4 –ün katalitik iştirakında proses aşağı temperaturda – 100 oC qədər, reaksiya müddəti 1,5 saat, HMF-ın çıxımı 40% çatır, katalitik sistem 3 reaksiya tsiklində aktivliyini saxlayır.
- Hesabat ilində vanadiumun V(IV) üzvi liqandlı birləşmələri əsasında nanostrukturlaşdırılmış katalitik sistemlərin yaradılması üçün aşağı parçalanma temperaturuna malik və üzvi həlledicilərdə daha asan həll ola bilən yeni vanadium metal kompleksləri sintez edilmiş, alınan birləşmələrinin itkisiz; yüksək təmizlik dərəcəsini və parçalanmasını təmin edən metodlar işlənib hazırlanmışdır.Qarşıya qoyulmuş elmi-tədqiqat işinin yerinə yetirilməsi üçün dörd oksidləşmə dərəcəli vanadiumun tsiklopentadienil və üzvi turşu liqandlı π- və ion tip komplekslərinin sintezi və onlardan istifadə etməklə daşıyıcı səthində nanostrukturlaşdırılmış katalitik sistemlərin yaradılması imkanları tədqiq edilib.
- MoS2-nin nazik təbəqə şəklində almaq üçün elektrokimyəvi üsula üstünlük verilir Bu üsulda nisbətən ucuz avadanlıqlardan istifadə etməklə böyük səthə malik nazik təbəqələr almaq və sintez prosesini idarə etmək nisbətən asandır.
Elektrokimyəvi tədqiqatlar üç elektrodlu elektrolizyorda aparılmışdır. Elektrolizyorda temperaturu tənzimləmək üçün UTU-4 universal ultratermostatından və məhlulu qarışdırmaq üçün ALPHA maqnit qarışdırıcısından istifadə olunmuşdur. Müqayisə və köməkçi elektrod kimi uyğun olaraq gümüş/gümüş xlorid (Ag/AgCl/KCl) və platin lövhə istifadə olunmuşdur. Işçi elektrod kimi platin naqildən (0,25sm2) istifadə olunmuşdur.
Laboratoriyada platin elektrodda molibdat ionlarının elektroreduksiya prosesi tədqiq olunmuşdur. Katod polyarizasiya əyrilərinin çəkilməsi üsulu ilə molibdat ionlarının elektroreduksiya prosesinin kinetika və mexanizmi öyrənilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, molibdat ionlarının elektroreduksiya prosesinin sürəti katod potensialının dəyişmə sürətindən və elektrolitin temperaturundan asılıdır. Molibden sulfit ərintinin alınması ücün məhlulun tərkibi və elektroliz şəraiti secilmişdir
- Təbii və Na formalı bentonitdə sənaye tipli məhlullardan Co2+, Cd2+, Mn2+ və Pb2+ ionlarının 1∙10-3, 1∙10-4 və 1∙10-5N qatılıqda sorbsiyası oyrənilmişdir. Tədqiq olunan sorbentlərin elektronomikroskopik və dispersion analiz metodu ilə quruluşu və digər parametrləri müəyyən olunmuşdur. Bentonitin həm üzvi, həm də su mühitində uzun zəncirli üzvi aminlərlə modifikasiyası öyrənilmişdir. Müəyyənləşdirilmişdir ki, ionogen və qeyri-ionogen üzvi boyalara qarşı bentonit mineralının sorbsiya qabiliyyəti əsaslı surətdə onun kation mübadilə tutumundan, amin duzlarının qatılığından, alkil radikalının ölçüsündən və kontakt vaxtından asılıdır. Hidrofoblaşma prosesində mühitin dəyişdirilməsi mübadilə (hidrofoblaşma) prosesinin effektivliyinin yüksəlməsinə səbəb olur. Təcrübi tədqiqatların nəticəsində bentonitin hidrofoblaşdırılması (oktadesil amin asetatla) optimal şəraiti işlənib hazırlanmışdır. Hidrofoblaşmış bentonitdə metilen bənövşəyi, metilen narıncı, brilliyant yaşılı və rodamin-G boyalarının model məhlullardan sorbsiya qanunauygunluqları, onların məhlulun pH-dan asılılığı öyrənilmişdir.
Kimya texnologiyası və mühəndisliyi
Bu istiqamət üzrə elmi-tədqiqat işləri 1 problem üzrə aparılmışdir.
Problem: Kimyəvi proseslərin texnologiyası və modelləşdirilməsi
Bu problem üzrə (1 mövzu, 4 iş, 5 mərhələ) alınan nəticələrdən aşağıdakına diqqət yetirmək olar:
- Pirokondensatın yüngül qətranından ilk dəfə olaraq yeni texnologiya ilə alkilləşmə prosesində xammal kimi istifadə edilə bilən, təmizliyi 98,5% olan benzolun alınma prosesi təklif olunur. Üsul texnoloji cəhətdən sadəliyi, hidrodealkilləşmə mərhələsini istisna etməyi, az enerji və metal tutumluğu, iqtisadi cəhətdən əlverişli olması ilə fərqlənir.
- Strukturlaşmış xam neftin məsamməli neft layında filtrasiya modeli işlənib hazirlanmışdır. Bu model neftin tərkibində olan asfaltenlərin koaqulyasiyası, nanoaqreqat, nanoaqreqatlar klasteri və koaqulyasyoin strukturunun yaranmasını nəzərə alır. Bununla yanaşı, strukturlaşmış qeyri nyuton neftinin Maxsvell tənliyi əsasında yeni reologi model də tərtib olunub və işlənib hazılanıbdır. Neft məhsulları və asfaltenlərlə çirklənmiş suların maye fazalı ekstraksiya üsulu ilə təmizlənməsi prosesinin təcrübi tədqiqi proseslərinə başlanılmışdır. Təcrübələr göstərir ki, neftin tərkibində olan asfaltenlər yüksək dərəçədə aromatik karbohidrogenlərdə həll ola bilər. Bununla əlaqədər olaraq, ekstrasiya prosesi üçün ekstraget kimi toluol secilmişdir. Bununla yanaşı prosesin kinetikası və kütlə mübadiləsi proseslərinin modelləşdirilməsi üzrə uyğun tənlik sistemlərinin tərtibatı aparılır. Tərkibində asfalten və bərk faza olan neft emulsiyalarının reoloji modellərinin işlənib hazırlanması bu istiqamətdə əsas prioritetdir. Çirkab suların neft məhsullarından maye ekstraksiya üsulu ilə təmizlənməsinin təcrübi tədqiqatları daha intensiv aparılmışdır və prosesə təsir edən əsas amillər tapılmişdır. Hesablamalar nəticəsində ekstraksiya prosesini daha effektiv aparmaq üçün üc pilləli cirkab suya görə ardıcıl, toluola görə isə çarpaz texnologi sxem təklif olunur. Turbulent axımda maye toluol parçalanır, müxtəlif ölçülü damlalar şəklinə çevrilir. Qeyd etmək lazımdir ki, turbulent axımda, damlalarin orta ölçüsü asılıdır qarışdırıcının sürətindən ( burada toluol damlalarınln orta diametri, qarışdırıcının dövr sayı). Beləliklə, qarışdırıcının sürəti artdıqca, damlaların ölçüsüdə azalır, bu da su fazası ilə toluol fazası arasındakı səthi, ekstraksiya prosesinin sürətini və effektivliyini artırır. Nəticidə, toluol damlalarının sayı artdıqca, onların təmaz ehtimalıda artır və koalessenciya nəticəsində fazaların təbəqələnmə sürətidə artır.Bu proseslərin riyazi emalı üçün sinif proqram təminatı zəruriliyini nəzərə alaraq, bir sıra işlər görülmüşdür:.
- Əhəmiyyətli sistemlər (polyar maddələr, fulleren, texnoloji katalizatorlar və digər maddələr) üçün məlumat bazasının hazırlanması sahəsində tədqiqatlar aparılmış, materialşünaslığın nəzəri və təcrübi obyektləri sahəsində alınan bir sıra obyektlərə bizim tərəfdən rəylər verilmiş və onların nəticələri ABŞ-ın Milli “Standartalar və Texnologiyalar İnstitunda (NİST)” baza məlumatları mərkəzində qəbul edilmişdir.Qarşılıqlı olaraq NİST tərəfindən AcerS-NİST Phase Equilibria Diagrams PC Database licenziyalı programı (bir kompüterdə işləmək üçün) ödənişsiz göndərilmişdir.
- Saxlama müddəti bitmiş raket yanacaqların oksidləşdirici komponentlərinin zərərsizləşdirməsi üçün eksperimental tədqiqi işlər aparılmışdır və komponentlərin neytirallaşdırma reaksiyasının mexanizmi və optimal şəraiti öyrənilmişdir. Zərərsizləşdirmə prosesin ətraf mühitə ziyan vurmamaq məqsədilə reagentlərin seçimi müəyyənləşmişdir.. Bu məsələnin həlli üçün alınan melanjı kalsium karbonatla neytrallaşdırmasından sonra, gübrə kimi istifadə edilən kalsium nitrata (kalsium selitrası) keçirirlər.
1.1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının,
habelə dövlət proqramlarının icrası ilə əlaqədar işlərin yerinə yetirilməsi haqqında məlumat
“2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı”nın həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planına əsasən (3.3.5.3.1. və 3.3.6.4.) bəndlər üzrə 2011-2013-cü illərdə görülən işlər tam yerinə yetirilmiş və sonrakı illərdə yeni təkliflər olmayıb.
1.2. Elmi-tədqiqat işləri planlarının yerinə yetirilməsi haqqında alınmış mühüm nəticələr
Heterogen biomimetik katalizatorlar iştirakında hidrogen peroksid və azot 1-oksid ilə koherent sinxronlaşdırılmış
oksidləşmə reaksiyalarının fundamental əsaslarının inkişaf etdirilməsi və innovasion işlənilmələrin tətbiqi
İlk dəfə olaraq əsas işçi elementi dəmirporfirin biomimetik katalizatoru olan yarımkeçirici (Si) tərkibli katalaz tipli biomimetik elektrod hazırlanmışdır. Elektrodun yüksək aktivliyi və həssaslığı H202-in məhlulda 10-6 küt.%-ə qədər qatılığını təyin etməyə imkan verir və H2O2-in təsirinə qarşı davamlı olub təkrar istifadə üçün yararlıdır.
İcraçılar: akademik Tofiq Nağıyev, k.ü.f.d. Nəhməd Əli-zadə, e.i. Nurana Məlikova
Müxtəlif sinif karbohidrogenlərin və onların törəmələrinin, zəhərli qazların selektiv və tam oksidləşməsi üçün heterogen katalizatorların işlənib hazırlanması,
katalizatorların səmərəsini yüksəltmək üçün fiziki amillərin təsirinin tədqiqi
Krekinq və piroliz qazlarının emalı kompleksinin optimal layihələşdirilməsi misalında kimya-texnoloji sistemlərin modelləşdirilməsi və optimal layihələşdirilməsinin yeni metodu (optimal uzlaşdırılmış material və istilik axınlarının təyini) işlənib hazırlanmışdır.
İcraçılar: akademik Ağadadaş Əliyev, t.ü.f.d.,ap.e.i. Alla Hüseynova, t.ü.f.d.,b.e.i. Aqil Səfərov
Yüksək texnologiyalar üçün yeni qabaqcıl qeyri-üzvi funksional materialların istiqamətli sintezinin elmi əsaslarının yaradılması
ШХ15 poladı üzərində qarışıq Cr-Ti karbidləri formalaşdırılmış örtüyə molibdenin daxil edilməsi ilə poladın korroziyaya və eroziyaya dayanıqlığı əsaslı şəkildə yüksəldilmiş və onun pittinq əmələgətirmə potensialı 200 mV müsbət tərəfə sürüşdürülmüşdür. Termodiffuziya üsulu ilə işlənmiş bu tip poladlar sənayenin bir çox sahələrində, o cümlədən hərbi sənayedə də istifadə oluna bilər.
İcraçılar: k.ü.f.d. Hilal Tahirli, e.i. Elşən Əkbərov
Katalitik, elektrokatalitik və fotoelektrokatalitik proseslər üçün oksid və polimer əsaslı nanostrukturlaşdırılmış katalizatorların işlənib hazırlanması
Doksorubisin antibiotikinin uzun müddətli bioloji aktivliyini saxlamaq məqsədilə onun immobilizasiyası üçün daşıyıcının tərkibində 14-18 nm ölçülü gümüş nanohissəcikləri olan poli-N-vinilpirrolidon və qummiarabik əsaslı nanobiokompozitlər sintez olunmuşdur.
İcraçılar: k.e.d. Nizami Zeynalov, k.ü.f.d.,b.e.i. Şamo Tapdıqov, e.i. Samirə Məmmədova
Kimyəvi proseslərin modelləşdirilməsi, qeyri-üzvi sistemlərdə fiziki-kimyəvi hadisələrin tədqiqi, zəhərli maddələrin zərərsizləşdirilməsi və
kimya sənayesində əmələ gələn yan məhsulların emal texnologiyasının işlənib hazırlanması
Pirokondensatın yüngül qətranından ilk dəfə olaraq yeni texnologiya ilə alkilləşmə prosesində xammal kimi istifadə edilə bilən, təmizliyi 98,5% olan benzolun alınma prosesi təklif olunur. Üsul texnoloji cəhətdən sadəliyi, hidrodealkilləşmə mərhələsini istisna etməyi, az enerji və metal tutumluğu, iqtisadi cəhətdən əlverişli olması ilə fərqlənir.
İcraçılar: t.e.d.,prof. Fikrət Sadıxov, k.ü.f.d. İdris Hüseynov, mühəndis İradə Məmmədova
1.3. Müqavilələr üzrə aparılan işlər
İnstitut tərəfindən bir sıra təşkilatlarla müqavilələr bağlanmış və birgə işlər yerinə yetirilmişdir. Onların arasında Rusiya Federasiyasının Metallurgiya və Metalşünaslıq İnstitutu, Rusiya EA-nın İ.B.Qrebenşikov adına Silikatlar Kimyası İnstitutunun “Nanoölçülü sistemlərin fiziki kimyası” laboratoriyası, Rusiya EA-nın Fizika və Texnologiya İnstitutu, D.İ.Mendeleyev adına Kimya Texnologiyası Universiteti, Moskva Dövlət Universitetinin kimya fakültəsi, Tomsk şəhərində yerləşən “Томскнефтехим” elmi-tədqiqat təşkilatı, Moskva Energetik İnstitutu, Belarusiya Dövlət Informatika və Radioelektronika Universitetinin Kimya Kafedrası, Qazaxstanın Texnologiya və Mühəndislik Xəzər Dövlət Universiteti, Sumqayıt Etilen-Polietilen zavodu, H.Əliyev adına Neft Emalı zavodu, Bakı Ovuntu Metallurgiya Zavodu, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyini, qeyd etmək olar.
İnstitutda 2015-ci ildən Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyəti ilə birgə elmi-tədqiqat işlərinin aparılması məqsədilə müqavilə bağlanmışdır.
İnstitut alimləri Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutu, Radiasiya Problemləri İnstitutu, Neft Kimya Prosesləri İnstitutu, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti və onun nəzdində olan “Neftin, qazın geotexnoloji problemləri və kimya” Elmi-Tədqiqat İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Universiteti, Az.Texniki Universitetinin “Fizika” kafedrası, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti və başqa elmi mərkəzlərlə birgə əməkdaşlıq edirlər.
Elmi işlər üzrə direktor müavini, AMEA-nın müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı, akad.H.Abdullayev adına Fizika İnstitutu və Hollandiyanın Advanced Nanofiber Company şirkəti ilə bağlanmış müqavilədə İnstitutumuzda alınan yeni maddə və materialların tətbiq imkanlarını müəyyən etmək üçün onların bir sıra fiziki xassələrinin birgə öyrənilməsi nəzərdə tutulur.
İnstitutun direktoru akademik Dilqəm Tağıyev İspanyanın Donostiya Beynəlxalq Fizika Mərkəzi ilə 2014-cü ildə müqavilə imzalamış və bu müqavilədə funksional materialların birgə nəzəri və təcrübi tədqiqi nəzərdə tutulmuşdur. Həmin Mərkəz Avropa Birliyinin (Almaniya, Fransa, İtaliya, İsveçrə, Danimarka və s.) Rusiyanın və Yaponiyanın bir sıra aparıcı elmi müəssisələri ilə sıx əməkdaşlıq edir və İnstitutumuzda həmin müəssisələrlə elmi əlaqələrini və birgə tədqiqatlarını koordinasiya edir. Bu əməkdaşlığın nəticələri artıq yüksək impakt-faktorlu beynəlxalq jurnallarda çap olunan bir neçə məqalələrdə öz əksini tapmışdır.
İnstitutun aparıcı elmi işçisi Ziya Əliyev 01.05.2015-ci il tarixindən 2 ay və 01.10.2015-ci il tarixindən 2 ay müddətinə İspanyanın San-Sebastiyan şəhərinin Donostiya Beynəlxalq Fizika Mərkəzində elmi tədqiqat işlərini davam etdirir.
Bu il İnstitutda Almaniyanın Berlin Texniki Universiteti, Böyük Britaniyanın Hoddersfild Universiteti və Belarusun Minsk İstilik və Kütlə Dəyişməsi İnstitutu ilə "Neft mənşəli kaustobiolitlərdən alınan nanokarbon materialları əsasında katalizatorların sintezinə və tətbiqinə dair fundamental tədqiqatlar" (İNTERLABCAT) beynəlxalq laboratoriya yaradılmışdır. İNTERLABCAT laboratoriyasının təkibi:
4. Böyük Britaniya Krallığının Hüddersfild Uinversitetinin “Materiallar” laboratoriyası (Dr. Vladimir Vishnyakov).
1.4. Elmi-tədqiqat proqramlarının müsabiqəsində iştirak
Cari ildə Elmi-Tədqiqat Proqramlarının müsabiqəsinə təqdim olunmuş 2 proqram qalib gəlmişdir:
- “Qabaqcıl texnologiyalar üçün funksional xassəli yeni qeyri-üzvi maddələrin alınmasının fiziki-kimyəvi əsaslarının işlənməsi” (rəhbər – AMEA-nın müxbir üzvü Məhəmməd Babanlı)
- “Yeni nəsil Günəş çeviriciləri üçün yüksək fotoeffektivliyə malik CdS, CdTe nanotellərinin elektrokimyəvi yolla sintezi, optik-fiziki parametrlərinin təyini” (rəhbər - kimya üzrə elmlər doktoru Akif Əliyev)
1.5. Fundamental elmlə təhsilin qarşılıqlı əlaqəsi
2015/2016-cı tədris ili üçün AMEA-nın magistraturasına qəbul haqqında Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının 8/Q saylı 07.09 2015-ci il tarixli əmri ilə və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Prezıdentinin 10.09.2015-ci il tarixli 480 №li sərəncamına əsasən İnstitutun magistraturasına “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə (əyani) bakalavrlar qəbul olunmuşlar: İbrahimova Nigar Ziya qızı, Bəhrəmov Eynulla Siyasət oğlu, Abdurəhmanova Nərmin Ələsgər qızı.
İnstitutda magistratura təhsili ilə bağlı normativ-hüquqi sənədlərə uyğun olaraq tədris prosesi təşkil edilmişdir.
1.6. Nəşriyyat fəaliyyəti, elmi məqalələr, o cümlədən xaricdə və İmpakt Faktorlu jurnallarda çap olunmuş məqalələr,
elmi işçilərin əsərlərinə olan istinadlar, alınmış patentlər haqqında məlumat
Elmi müəssisənin adı
|
|
|
| o cümlədən xaricdə dərc olunmuşdur |
|
|
| ||||||
Kitabların, monoqrafiyaların, məqalələrin, tezislərin ümumi sayı | Kitablar | Monoqrafiyalar | Məqalələr | Tezis və konfrans materialları | Kitablar | Monoqrafiyalar | Məqalələr | Tezis və konfrans materialları | İmpakt faktorlu jurnallarda dərc olunmuş məqalələr | Dövrü elmi jurnallar | Dərsliklər və elmi-kütləvi nəşrlər | Elmi işçilərin əsərlərinə olan istinadlar | |
Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu | 390 | 5 | - | 146 | 238 | - | 3 | 97 | 113 | 54 | 6 | 1 | 324 |
- Akademik T.Şaxtaxtinskinin 90 illik yubileyinə həsr olunmuş respublika elmi konfransının materialları. Bakı, 2015, oktyabr
- Akademik elm həftəliyi – 2015” adlı beynəlxalq multidissiplinar forumu, 2-4 noyabr 2015, Azərbaycan, Bakı, Materialların toplusu. səh. 150-151.
- Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 92-ci ildönümünə həsr olunmuş doktorant, magistr və gənc tədqiqatçıların “Kimyanın aktual problemləri” IX Respublika Elmi Konfransının Materialları, Bakı-2015, s.56.
- “Monomerlər və Polimerlər Kimyasının müasir problemləri”. III Respublika Elmi Konfransının Materialları, Sumqayıt, 2015, s.
- Akademik Ə.Quliyev adına Aşqarlar kimyası institutunun yaradılmasının 50 illiyinə həsr olunmuş "Sürtgü materialları, yanacaqlar, xüsusi mayelər, aşqar və reagentlər" mövzusunda respublika elmi konfransı. 13-14 oktyabr
- "Biokimyəvi nəzəriyyələrin aktual problemləri" II-ci Beynəlxalq konfransının materialları, Gəncə, 2015,
- Müasir biologiya və kimyanın aktual problemləri elmi praktik konfrans. Gəncə. 05-06 may 2015.
- Xəzərneftqazyataq-2014, dekabr.
İnstitutun əməkdaşlarının məqalələri aşağıda göstərilən mötəbər jurnallarda çap olunmuşdur:
Jurnal | İmpact factor | Məq. sayı |
Physical Review Letters (Amer.Phys.Soc.) | TR - 7.510 | 1 |
RSC Advances (Royal Soc.Chem.) | 3.840 | 1 |
Physical Review B (Amer.Phys.Soc.) | 3.664 | 1 |
New Journal of Physics (Almaniya) | 3.558 | 1 |
Journal of Alloys and Compounds (Elsevier) | 2.999 | 4 |
Materials Science in Semiconductor Processing (Elsevier) | 1.955 | 1 |
Digest Journal of Nanomaterials and Biostructures (Rumıniya) | 0.945 | 1 |
Physics of the Solid State (Springer) | 0.821 | 2 |
Russian Journal of Organic Chemistry (Springer) | 0.658 | 1 |
Theoretical foundations of chemical engineering (Springer) | 0.576 | 1 |
Inorganic Materials. (Springer) | 0.556 | 7 |
Polish J.Chemical Technology | 0.536 | 1 |
Russian Journal of Inorganic Chemistry (Springer) | 0.489 | 1 |
Russian Chemical Bulletin (Springer) | 0.480 | 1 |
National Academy of Science Letters (Hindistan) | 0.292 | 1 |
Russian Journal of Applied Chemistry (Springer) | 0.276 | 2 |
Intern J. of Adv. Scientific and Technical Research | Google IF 3.54 | 1 |
Advances in Chemical Engineering and Science | 0.89 | 3 |
Materials Sciences and Applications | 0.83 | 1 |
J.of Materials Science and Chemical Engineering | 0.58 | 2 |
Jurnal | Digər bazaların İF | Məq. sayı |
Modern Research in Catalysis | 0.38 | 1 |
Journal of the Chemical Society of Pakistan | 0.34 | 1 |
Journal of Advances in Chemistry, | Global İF – 1.415 | 1 |
Intern.J.Electronic Commun. Comp. Eng. | 1.091 | 1 |
Australian Journal of Basic and Applied Sciences | 0.786 | 1 |
American Journal of Polymer Science | 0.776 | 1 |
International Journal of Current Research, | 0.765 | 1 |
Modern Researches in Catalysis | 0.380 | 1 |
Journal of the Chemical Society of Pakistan | 0.340 | 1 |
Chemistry Journal (England) | 0.236 | 3 |
American Jornal of Applied sciences | SJR IF 0.270 | 1 |
Bull. Rus. Acad. Sci. Physics | 0.270 | 1 |
Межд. журн. прикл. и фунд. исследований | 1.387 | 7 |
Успехи современного естествознания | 0.662 | 1 |
Химия и химическая Технология | 0.560 | 1 |
Нефтяное хозяйство | 0.375 | 1 |
Нефтепереработка и нефтехимия | 0.372 | 5 |
J.Engineering Physics and Thermophysics | 0.224 | 1 |
European Applied Sciences J. | 0.084 | 3 |
Encyclopedia of Chemical Engineering | 0.037 | 1
|
İnstitutun əməkdaşları tərəfindən aşağıda göstərilən 2 patent alınmışdır:
- “Qoruyucu örtüklərin kation elektroçökməsinin çirkab sularının üzvi həlledicilərdən təmizlənməsi üsulu” // İ 2015 0043 15.072015 (G.Z.Süleymanov F.A.Zoroufi H.M.Tahirli Ə.A.Həsənov R.M.Muradxanov Q.İ.Kəlbəliyev A.M.Əliyev)
- “Çirkab sularının üzvi maddələrdən ekstraksiya ilə təmizlənməsi üsulu” // İ 2015 0044 15.07.2015 (Ə.A.Həsənov G.Z.Süleymanov A.M.Əliyev R.M.Muradxanov S.H.Zəkiyeva)
İnstitutun əməkdaşları tərəfindən ixtiralara cari ildə 16 müsbət rəy alınmışdır:
- “Karboksibenzoilferrosenin natrium duzunun alınma üsulu”// a 2014 0129
24.02.2015. (G.Z.Süleymanov, S.H.Zəkiyeva, R.M.Muradxanov, T.İ.Hüseynova, D.B.Tagiyev)
- “1,3-metiltsikloheksadienin alınma üsulu” // a 2014 0140 26.02.2015. (A.M.Əliyev, Z.A.Şabanova, Ə.İ.Kərimov, Ü.M.Nəcəf-Quliyev)
- “Valerian aldehidinin alınma üsulu” // a 2014 0139 26.02.2015 (A.M.Əliyev, F.A.Ağayev, Ə.Ə.Sarıcanov K.İ.Mətiyev)
- “Kristallaşma prosesinin idarə olunması üsulu” // a 2015 0002 29.06.2015 (D.M.Babanlı, D.B.Tağıyev, S.Z.İmaməliyeva, İ.M.Babanlı, M.M.Əsədov)
- “Rentgen şüaları detektorunun rentgenhəssaslığının idarə edilməsi üsulu” // a 2015 0005 18.03.2015 (S.N.Mustafayeva, M.M.Əsədov, E.A.Kərimova, A.N.Məmmədov)
- “Az həll olan duzların və həll olan kompleks birləşmələrin reaksiyalarının tarazlıq sabitlərinin təyini üsulu” // a 2015 0007 13.03.2015 (D.B.Tağıyev, M.M.Əsədov, Ə.N.Əzizova, İ.S.İmamverdiyeva)
- “Xalkopirit quruluşlu mis-indium disulfid kristallarının alınması üsulu” // a 2015 0028 18.04.2015 (S.N.Mustafayeva, M.M.Əsədov, A.N.Məmmədov)
- “Kraun-efirlərin alınması üsulu” // a 2015 0031 12.09.2015 (R.N.Budaqova, S.B.Zeynalov, H.X.Xocayev)
- “Fenilasetilenin stirola selektiv hidrogenləşmə üsulu” // a 2015 0042 25.06.2015 (V.M.Əhmədov, İ.D.Əhmədov, N.Y.Melnikova, H.Q.Nurullayev, V.M.Əhmədov)
- “Valerian turşusunun alınması üsulu” // a 2015 0047 03.08.2015 (A.M.Əliyev, F.A.Ağayev)
- “Tozvari maddələr üçün titrəyişli dənəvərləşdirici” // a 2015 0093 (F.M.Sadıqov, Q.M.Səməd-zadə, Ş.C.Cahandarov, Q.S.Qəhrəmanov, İ.H.Məmmədova, N.S.Sadıqova)
- “Qazların hidrogen sulfid və kükürd-dioksiddən təmizlənməsi üçün absorbent” // a 2015 0092 26.11.2015 (Ə.A.İbrahimov, M.M.Əhmədov, R.M.Vəkilova, R.H.Həmidov)
- “Ferrosenin tullantısız texnologiya ilə alınması üsulu və qurğu” // a 2015 0098 (G.Z.Süleymanov, D.B.Tağıyev, Q.İ.Kəlbəliyev, T.İ.Hüseynova, R.M.Muradxanov, F.S.İbrahimova)
- “Renium tellur misdən ibarət nazik təbəqələrin alınma üsulu” // a 2015 0097 20.08.2015 (D.B.Tağıyev, E.Ə.Salahova, P.Ə.Kələntərova, K.F.İbrahimova)
- “Reniumun üçlü ərintilərinin nazik təbəqələrinin alınma üsulu” // a 2015 0099 20.08.2015 (D.B.Tağıyev, E.Ə.Salahova, Ə.F.Heybətova, P.Ə.Kələntərova, K.F.İbrahimova)
- “1,4- butandiolun alınma üsulu” // a 2015 0106 27.10.2015 (A.M.Əliyev, F.V.Əliyev, K.İ.Mətiyev, F.A.Ağayev, A.R.Səfərov)
Institutun əməkdaşları tərəfindən 5 kitab 1 dərslik dərc olunmuşdur:
- А.Мамедов. Термодинамика систем с немолекулярными соединениями. Расчет и аппроксимация термодинамических функций и фазовых диаграмм. LAP LAMBERT Academic Publishing. 2015.115 c.
- Dilqəm Tagıyev, Asif Məmmədov. Tək atomlardan supramolekulyar kimyaya. Bakı, Elm. 2015, 315 s.
- Г.И.Келбалиев, С.Р.Расулов, А.Г.Рзаев. Нефтяная гидродинамика. Москва, 2015. 360 с.
- И.Мамедьярова, Д.Селимханова, Е.Акберов. Азотсодержащие органические соединения как ингибиторы коррозии стали. Германия. LAP Lambert Academic Publishing. 2015. 51 с.
- Babanlı M.B., İlyaslı T.M., Sadıqov F.M., Yusibov Y.Ə. Fiziki-kimyəvi analizin əsasları. Bakı, Azərbaycan nəşr., 2015. 248s.
- Toplayanı V.Qasımov. “Tükənməzlik” AMEA-nın müxbir üzvü Xudu Məmmədova həsr olunmuş məqalələr və xatirələr toplusu. Bakı, Elm. 2015, 218 c.
1.7. Keçirilmiş konfranslar, sessiyalar, seminarlar və yubileylər haqqında məlumat
İnstitutun alimləri bir sıra Beynəlxalq Elmi Mərkəzlərdə və konfranslarda məruzələrlə çıxış edərək ezamiyyətdə olmuşlar:
Hesabat ilində İnstitutun direktoru akademik Dilqəm Tağıyev 23.02.2015-ci il tarixində İspaniyanın Madrid şəhərində 8 gün müddətində keçirilən “Multidissiplinar Enerji və Materialların Tədqiqi” adlı konfransda məruzə ilə çıxış etmişdir.
Akademik Tofiq Nağıyev aşağıda göstərilən elmi konfranslarda məruzələrlə çıxış etmişdir:
- 5th International Conference on Chemistry and Chemical Process (ICCCP 2015) Amsterdam, Netherlands, February 14-15, 2015,Table of Contents p.395, program p.18. Sessiyanın sədri – Tofiq Nağıyev.
- 5th International Conference Operando Spectroskopiya, Deauville, France, May 17- 21, 2015, ID262.
- XII EUROPEAN CONGRESS on Catalysis, Kazan, Russia, 30 August-4 September 2015.
- 34th International Conference on Solution Chemistry ICSC 2015, 23-28 August 2015, Praque, Czech Republic.
Fiziki-kimyəvi texnologiyalar və onların modelləşdirilməsi laboratoriyasının müdiri k.ü.e.d. Mirsəlim Əsədov 24.05.2015-ci il tarixində 8 gün müddətinə BEA Elmi Şuranın illik hesabatında məruzə ilə çıxış etmək və BEA “Materialşünaslıq Mərkəzində” qeyri-üzvi və yarımkeçirici maddələrin tədqiqi üzrə birgə təcrübələrin aparılmasını təşkil etmək və hesablama proqramları ilə tanış olmaq məqsədilə Minsk şəhərinə ezam olunmuşdur.
Nanokarbon katalizatorları iştirakında hidrogen peroksidlə oksidləşmə laboratoriyasının müdiri, k.ü.e.d. Eldar Zeynalov 30.06.2015-ci il tarixində 6 gün müddətinə “Polimer və Müasir Materiallar” Beynəlxalq simpoziumunda iştirak etmək üçün Gürcüstanın Batumi şəhərinə - Batumi Dövlət Universitetinə ezam olunmuşdur.
Kimya Elmləri və Texnologiyaları üzrə I Beynəlxalq Türk Konqresinin Elmi Komitəsinin üzvü və proqrama daxil edilmiş məruzələrin müəllifi kimi akademik Dilqəm Tağıyev və laboratoriya müdiri elmlər doktoru Vaqif Əhmədov Bosniya və Herseqovinanın Sarayevo şəhərində 27.10.2015-ci il tarixində 7 gün müddətinə davam edəcək konqresdə iştirak etmək məqsədi ilə ezam olunmuşlar.
İnstitutun elmi işlər üzrə direktor müavini Məhəmməd Babanlı 08.11.2015-ci il tarixdən 6 gün müddətinə “Kondensə olunmuş mühitlərdə və faza sərhədlərində fiziki-kimyəvi proseslər” mövzusunda keçirilən VII Ümumrusiya konfransında iştirak etmək üçün Rusiyanın Vorenej şəhərinə ezam edilmişdir. O, bu il dekabr ayının 7-dən 10-dək Moskva şəhərində Rusiya EA-nın Ümumi və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunda (ÜQKİ) keçirilən ənənəvi 73-cü Kurnakov dinləmələrində “Yeni nəsil funksional materialların – topoloji izplyatorların dizaynın fiziki-kimyəvi aspektləri” mövzusunda məruzə ilə çıxış etmişdir. ÜQKİ-un Elmi Şurasının qərarı ilə professor Məhəmməd Babanlı “Fiziki-kimyəvi analizin inkişafında və yeni funksional materialların alınmasında böyük xidmətlərinə görə” Rusiya EA-nın Kurnakov medalı və diplomla təltif edilmişdir.
1.8. Beynəlxalq əlaqələr və qrantlar haqqında məlumat
Elmi müəssisələrin adları | Alınmış qrantların ümumi sayı | O cümlədən, xarici ölkə alimləri ilə birgə alınan qrantların sayı | Qrantın məbləği, AZN | Qrant hansı fond və təşkilatdan alınmışdır |
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu üzrə cəmi: |
9 |
| 40.000 60.000 240.000 80.000 80.000 20.000 95.000 80.000 50.000
| Azərb.Respublika Prezidenti yanında Elmi İnkişaf Fondu |
9 |
| 70.000 120.000 80.000 90.000 80.000 80.000 90.000 90.000 40.000 | Azərb.Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin Elm Fondunun (SOCAR) | |
| 1 | 9.000 | Ukrayna Elmi-Tədqiqat Mərkəzi |
2015-ci il ərzində İnstitutun əməkdaşları Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin Elm Fondunun (SOCAR) 9 qrantına layiq görülmüşlər:
- “Neft və qaz sənayesinin avadanlıqları üçün korroziyaya davamlı nazik mühafizə təbəqələrinin alınması” (Rəhbər – k.ü.e.d. Akif Əliyev və məsləhətçi – akademik Ağadadaş Əliyev)
- “Propilenin hidrogen peroksidin iştirakı ilə propilen oksidi, akrolein, allen, metilasetilen, propilen aldehidi və asetona koherent-sinxronlaşdırılmış oksidləşmə” (Rəhbər – k.ü.f.d. Lətifə Həsənova)
- “Yanacaq elementləri üçün hidrogenin alınması və təmizlənməsi katalizatorlarının sintezi” (Rəhbər – AMEA-nın müxbir üzvu, k.ü.e.d. Əjdər Məcidov)
- “Neft məhsullarının neft şlamlarından ayrılması prosesının intensivləş-dirilməsi və texnoloji rejimin təyin edilməsi“ (Rəhbər – k.ü.e.d. Gülməmməd Süleymanov, Arif Quluyev – AMEA Geologiya İnstitutu)
- “Alternativ enerji mənbələrində istifadə və elektron texnikası üçün çoxkomponentli metal xalkogenidləri əsasında yeni funksional materialların alınması və tədqiqi” (Rəhbər – AMEA-nın müxbir üzvu, k.ü.e.d. Məhəmməd Babanlı)
- “Laya vurulan suyun asfalten və mexaniki hissəciklərdən maye faza ekstraksiya üsulu ilə təmizlənməsi texnologiyasının işlənməsi” (Rəhbər – AMEA-nın müxbir üzvu, t.ü.e.d. Qüdrət Kəlbəliyev)
- “Kimya və neft kimyası sənayesinin proses və aparatlarının hesablanması və optimallaşdırılması üçün proqramlar paketinin işlədilməsi” (Rəhbər – k.ü.f.d. Manaf Manafov)
- “Bəzi biogen metalların kompleks birləşmələrinin sintezi və onların kənd təsərrüfatında mikrogübrə kimi istifadəsi”. (Rəhbər – Quliyeva Esmira).
- Metanın asetilenə və 1,4-butandiola selektiv oksidləşməsi. (Rəhbər – akademik Ağadadaş Əliyev).
Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Elmin İnkişaf Fondunun 9 qrantına layiq görülmüşdür:
- “Renium əsasında yarımkeçirici xassəyə malik yeni materialların alınması” (Rəhbər – k.ü.e.d. Elza Salahova)
- “Yeni nəsil Günəş çevriciləri üçün yüksək fotoeffektivliyə malik CdS, CdTe nanotellərinin elektrokimyəvi yolla sintezi, optiko-fiziki parametrlərinin təyini və spirtlərin fotoelektrokatalitik çevrilməsinin tədqiqi”. (Rəhbər – k.ü.e.d. Akif Əliyev).
- “İfrat yüksək tezlikli (İYT) elektromaqnit sahəsi ilə stimullaşdırılan heterogen-katalitik reaksiyalar üçün universal katalizator daşıyıcısının sintezinin elmi əsaslarının işlənib hazırlanması“. (Rəhbər – AMEA-nın müxbir üzv Yuri Litvişkov).
- “Müxtəlif çeşidli nano-TiO2 katalizatorlarının aktivliyinin alitsiklik karbon turşularının mürəkkəb efirlərinin alınmasında tədqiqi“. (Rəhbər – k.ü.e.d., prof. Eldar Zeynalov).
- “Polimer mühitində metal nanozərrəciklərinin ölçüsünü və zeta potensialını təyin edən Zetasizer Nano ZS90 (Malver, Böyük Britaniya) markalı cihazın sifarişi”. (Rəhbər – k.ü.f.d. Şamo Tapdıqov).
- “Mineral tullantılardan qiymətli metalları ayırıb saflaşdıran mobil pilot sisteminin qurulması və yarımsənaye sınaqlarının keçirilməsi”. (Rəhbər – k.ü.e.d., prof. Arif Heydərov).
- Azərbaycan Respublikasinin Prezidenti Yaninda Elmin İnkişafi Fondunun Sənaye Qrantı. “Hidrotexniki qurğuların metal avadanlıqlarının istismar şəraitində korroziyaya davamlılığının proqnozlaşdırılması və mühafizəsinin təşkili”. (Rəhbər –k.ü.f.d., dosent Hilal Tahirli).
- Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun Gənc alim və mütəxəssislərin 3-cü qrant müsabiqəsi. ″Modifikasiya olunmuş sintetik və təbii matrislər əsasında Pd, Pt, Ni nanokompozitlərinin formalaşması proseslərinin və katalitik xassələrinin tədqiqi″. (Rəhbər – k.e.i. Aytən Babayeva).
- Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Elmin İnkişaf Fondunun Gənc alim və mütəxəssislərin 3-cü qrant müsabiqəsinin qalibi. “Laylardan qalıq ağır neftlərin çıxarılması üçün koordinasion polimer əsaslı yeni kompozit materialların alınması və tədbiqi”. (Rəhbər – k.e.i. Firuzə Əliyeva).
Ukrayna Elmi-Tədqiqat Mərkəzinin 1 qrantına layiq görülmüşdür:
- “Azərbaycan ərazisində Xəzər dənizinin sahilboyu hissəsinin özünütəmizləmə qabiliyyətinin artırılmasının biotexnologiyasının hazırlanması” (Rəhbər – k.ü.f.d. Elnur Məmmədov)
1.9. Elmi kadrların hazırlanması
Elmi müəssisə-nin adı | Doktoranturada təhsil alanlar
| Xaricdə doktoranturada təhsil alanlar | Xaricdə elmi təcrübə keçənlər | Doktoranturayayeniqəbul | Doktoranturanıbitirib | Dissertasi-yamüdafiə olunub | Müdafiəyə hazırlanıb | Dissertantlar | ||||
Əyani | Qiyabi | Əyani | Qiyabi | o cümlədən | o cümlədən | |||||||
Elmlər doktoru | Fəlsəfə doktoru | Elmlər doktoru | Fəlsəfə doktoru | |||||||||
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu üzrə cəmi | 10 | 17 | - | - | 2 | - | 5 | 1 | - | 1 | 1 | 27* |
*Disertanturada fəlsəfə doktoru hazırlığı üzrə 2 xarici vətəndaş
İnstitutun doktoranturasında elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 3 nəfər (qiyabi), fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 27 nəfər təhsil alır, onlardan 10 əyani, 17 qiyabi.
İnstitutun dissertanturasinda elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 10 nəfər, fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 17 nəfər dissertasiya işləri üzrə çalışırlar (onlardan 2 nəfər xarici vətəndaşıdır).
İnstitutun Ümumi Elmi Seminarında 3 dissertasiya işləri müzakirə olunmuş və açıq müdafiəyə təqdim olunmuşdur, onlardan elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 1, fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 2 dissertasiya işi.
İnstitutun nəzdində fəaliyyət göstərən D 01.021 Dissertasiya Şurasında 7 dissertasiyanın müdafiəsi keçirilmişdir: elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 5 (1 İnstitut əməkdaşıdır), fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üzrə 2.
1.10. Maddi-texniki təchizat və maliyyə məsələləri
| 2014 | 2015 |
AMEA tərəfindən büdcə maliyyələşdirilməsi | 3112719 | 2943546 |
Orta aylıq əmək haqqı | 360.0 | 346,0 |
o cümlədən - elmi işçilər |
390,0 |
374,2 |
1.11. Sosial sferada fəaliyyət
İnstitut əməkdaşlarına bayramlarda mükafatlar verilir və ehtiyacı olan əməkdaşlara müəyyən sosial yardımlar göstərilir.
1.12. Təltiflər və mükafatlar haqqında məlumat
Azərbaycan MEA-nın 70 illiyi ilə əlaqədar olaraq:
1. Laboratoriya müdiri AMEA-nın müxbir üzvü, t.e.d., prof. Qüdrət Kəlbəliyev “Şöhrət” ordeni və İnstitutun elmi katibi k.e.d. Mina Münşiyeva “Tərəqqi” medalı ilə təltif olunmuşdur;
2. Uzunmüddətli məhsuldar elmi və elmi-ictimai fəaliyyətlərini nəzərə alaraq İnstitutun bir sıra əməkdaşı Kimya Elmləri Bölməsinin Fərmanı ilə təltif olunmuşlar (k.e.d.Nizami Zeynalov, k.ü.f.d. Esmira Qulu-zadə, k.ü.f.d. Hilal Tahirli, k.e.d. Elza Salahova, k.e.d. İmir Əliyev, k.e.d. Sərdar Zeynalov və k.ü.f.d. Rəna Mirzəyeva);
3. Elmin inkişafında elmi nailiyyətləri və xidmətlərinə görə İnstitutun 31 nəfər əməkdaşına şəxsi işinə yazılmaqla təşəkkür elan edilmişdir.
Institutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə cari ilin oktyabr ayının 1-dən noyabr ayının 1-dək İnstitutda “Akademik Murtuza Nağıyev” adına mükafatın verilməsi üçün gənc alim və mütəxəssislər arasında müsabiqə elan edilmiş, 4 nəfər gənc tədqiqatçı bu müsabiqədə iştirak üçün sənədlərini təqdim etmişlər. İnstitut rəhbərliyinin əmri ilə yaradılan müsabiqə komissiyasının qərarına əsasən bu mükafata k.ü.f.d. Zümrüd Şabanova və e.i. Sevinc Osmanova layiq görülmüşlər.
Şura üzvlərindən iki nəfəri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun keçirdiyi Gənc alim və mütəxəssislərin 3-cü qrant müsabiqəsinin qalibi olmuşdur.(e.i. Firuzə Əliyeva, k.e.i. Aytən Babayeva)
4.1. İnstitutun elmi istiqamətləri üzrə problem şuralarının fəaliyyəti
İnstitutun nəzdində fəaliyyət göstərən “Qeyri-üzvi, analitik və fiziki kimya“ və “Kataliz” üzrə Problem Şuraları 2015-ci ildə müntəzəm olaraq bütün dissertant və doktorantların elmi-tədqiqat işlərinin mövzularını müzakirə edib təsdiqləyiblər.
4.2. “Azərbaycan-2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələri rəhbər tutaraq AMEA-nın 2020-ci ilədək İnkişaf Konsepsiyası ilə bağlı məlumat aşağıdakı cədvəldə verilmişdir:
Bilik iqtisadiyyatın formalaşması | Elmin inkişaf etdirilməsi | Elmin maddi-texniki bazasının yeniləşdirilməsi | Cari ildə İnstitutun maddi-texniki bazası yeni cihazlarla təmin olunmuşdur: - İnduktiv birləşmiş plazmalı kütlə spektrometri; - Avtomatik rentgen difraktometri; - Kütlə spektrometrli qaz xromatoqrafı; - İnfraqırmızı və Ultrabənövşəyi spektrometrlər; - Termoanalizator; - Qaz adsorbsiya porozimetri və elektron mikroskopu.
|
|
| Elmin informasiya təminat sisteminin təkmilləşdiril-məsi | 2014-cü ildən Institutun Web-saytı yeni struktura uyğun olaraq yenidən işlənilməyə başlamışdır. İnstitutun əməkdaşları bir sıra Beynəlxalq Elmi Mərkəzlərdə və konfranslarda məruzələrlə çıxış etmişlər: - Amsterdam (Hollandiya), Praqa (Çexiya), Kazan (Rusiya), Nitsa (Fransa), Minsk (Belarus), Madrid (İspaniya), San-Sebastyan (İspaniya), Kiyev (Ukrayna), Mançester (Böyük Britaniya), İstanbul (Türkiyə), Sarayevo (Bosniya və Hersoqoniya), Voronej (Rusiya), Batumi (Gürcüstan) - İnstitut əməkdaşlarının 146 elmi məqaləsi, onlardan 68 İmpakt Faktorlu, 238 məruzə tezisləri, 5 monoqrafiya və 1 dərslik. Elmi işçilərin əsərlərinə olan 350 istinadlar aşkar edilmişdir. 2 patent və 16 ixtiraya müsbət rəy alınmışdır. İnstitutun saytı müasir proqramlardan olan HTMH, CSS və PHP proqram paketləri vasitəsi ilə hazırlanır. Saytda İnstitutun tarixi, elmi fəaliyyətinin istiqamətləri, strukturu, beynəlxalq əlaqələri, tətbiq olunan işlər haqqında məlumatlar, əməkdaşların təltifləri, gənc alimlər sırasının fəaliyyəti və kitabxana haqqında məlumatlar yerləşdirilib. Eyni zamanda İnstitutun fəaliyyəti və nailiyyətləri haqqında Photodex ProShow Producer və Power Point proqramlarından istifadə etməklə video slaydlar hazırlanmış və onlar monitorlar vasitəsilə müxtəlif sərgilərdə nümayiş etdirilir. İnstitut haqqında Wikipedia bazasında olan informasiyanın yerləşdirilməsi məqsədi ilə işçi qrupu yaradılmış və bu məlumatları həmin bazaya yerləşdirmək və institutun elmi kitabxanasında avtomatlaşdırılmış kitabxana informasiya sisteminin yaradılması üçün hazırlıq işləri aparılır. “Azərbaycan kimya jurnalının” elektron versiyası, onun saytı yenidən işlənib hazırlanmış və Network Technologies provayderində yerləşdirilmişdir. Sayt mütəmadi olaraq yenilənir, yeni nömrələr dərc olunduqca saytdakı müvafiq yerə qoyulur, əvvəlki illər üzrə arxiv bazası hazırlanır və onlar da müvafiq illər üzrə öz bölmələrinə yerləşdirilir. Saytın strukturu jurnalın məzmununa və formatına tam uyğunlaşdırılmışdır. Saytın daxilində jurnal haqqında, redaksiya heyəti, həmçinin beynəlxalq redaksiya heyəti, mündəricat, məqalələrin tərtibi qaydaları, kimyadan elmi jurnallar. Azərbaycanın elmi mənbələri, qonaq kitabı kimi menyular yaradılmışdır. “Azərbaycan kimya jurnalının” 1997-ci ildən bu günə qədər çıxan bütün nömrələrinin illərə görə axtarış modulu mövcuddur. Jurnalın elektron versiyası www.akj.az ünvandadır. Hal-hazırda jurnalın 2015-ci ilə aid 3 nömrəsi dərc olunub və 4-cü nömrəsi çapa hazırlanıb. “Kimya problemləri jurnalının” müasir tələblərə uyğun 3 nömrəsi dərc olunub və 4-cü isə çapa hazırlanır. |
|
| Elm və istehsal arasında əlaqələrin gücləndirilməsi | “Ferrosenin və onun bəzi törəmələrinin dizel yanaacqlarının keyfiyyət göstəricilərinə təsiri” (Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı zavodunda sınaqdan keçirilmişdir). “Mineral tullantılardan qiymətli metalları ayırıb saflaşdıran mobil pilot sisteminin qurulması və yarımsənaye sınaqlarının keçirilməsi”. “Hidrotexniki qurğuların metal avadanlıqlarının istismar şəraitində korroziyaya davamlılığının proqnozlaş-dırılması və mühafizəsinin təşkili”. EP-300 qurğularında əmələ gələn etilen istehsalının yan məhsullarının – yüngül və ağır qətranın emalı prosesinin sadə texnologiyası işlənib hazırlanmışdır |
4.3.2. AMEA-nın fəaliyyətini tənzimləyən bir sıra zəruri normativ-hüquqi sənədlərin təkmilləşdirilməsi
25.12.2014-cü ildə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiş İnstitutun yeni Nizamnaməsinə magistratura təhsilinin təşkili ilə əlaqədar əlavə və dəyişikliklər edilmişdir:
1. Nizamnamənin 2.2-ci bəndinin 8-ci yarımbəndi (doktorantura və dissertantura yolu ilə yüksək ixtisaslı mütəxəssislər hazırlamaq) çıxarılsın;
2. Nizamnamənin 3.1.-ci bəndinə aşağıdakı məzmunda yarımbənd əlavə edilsin:
“qanuna uyğun olaraq magistratura, doktorantura və dissertantlıq yolu ilə ixtisaslı kadrlar hazırlamaq”.
4.3.3. Gənc alim və mütəxəssislərin elmi fəaliyyətinin stimullaşdırılması
Cari ilinaprelin 29-da İnstitutunda Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası tərəfindən mexanika, optika və elektronika sahəsində dünyanın aparıcı şirkətlərindən olan OPTEK şirkəti ilə birgə “Kütlə spektroskopiyası“ adlı ümumrespublika elmi seminarı keçirilmişdir. Seminarın keçirliməsində məqsəd kütlə spektroskopiyası sahəsində avadanlıqlarla işləmək metodlarının istifadəçilər tərəfindən mənimsənilməsini təmin etmək, bu sahədə son nailiyyətləri seminar iştirakçıları ilə bölüşməkdən ibarət idi. Seminarda AMEA-nın KEB İnstitutlarının, Geologiya və Geofizika, Fizika , Radiasiya Problemləri İnstitutlarının, həmçinin Bakı Dövlət Universiteti və Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin spektroskopiya sahəsində çalışan çənc mütəxəssisləri iştirak etmişlər. Tədbirdə OPTEK şirkətinin partnyoru olan CAMECA kompaniyasının mütəxəssisləri məruzə ilə çıxış etmis və yerli mütəxəssislərin suallarını cavablandırmışlar.
Cari ilin iyun ayında İnstitutda Şuranın təşəbbüsü ilə “Müasir tədqiqat üsulları” adlı Respublika konfransı keçirilmişdir. Elektron paramaqnit rezonansı, Nüvə maqnit rezonansı, İnfraqırmızı spektroskopiya, Ultrabənövşəyi spektroskopiya, Rentgenoqraqfik analizdən mühazirələr dinlənilmişdir. Seminarın keçirilməsində məqsəd gənc alim, doktorant və mütəxəssislərin fiziki-tədqiqat üsullarının nəzəri əsaslarının daha yaxşı mənimsənilməsi və bu biliklərin praktiki olaraq istifadəsini təmin etməkdən ibarətdir. Mühazirə və praktiki məşgələlər İnstitutun bu sahədə ixtisaslaşmış mütəxəssisləri olan AMEA-nın müxbir üzvi Əjdər Məcidov, kimya üzrə fəlsəfə doktorları Vaqif Qasımov və Mirheydər Abbasov tərəfindən aparılmışdır.
AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə 2–4 noyabr tarixində “AMEA-nın 70 illiyi”nə həsr olunan “Akademik Elm Həftəliyi – 2015” Beynəlxalq Multidissiplinar Forum keçirilmişdir. İlk dəfə olaraq Forum çərçivəsində interaktiv müzakirələr təşkil olunmuşdur. Bu müzakirələrin təşkil olunmasında əsas məqsəd respublikada fəaliyyət göstərən elmi-tədqiqat və təhsil müəssisələri, müvafiq nazirliklər, elmin inkişafına dəstək verən fondlar, sahibkarlıq subyektləri və media nümayəndələri ilə birgə mövcud problemlərin həlli yollarını araşdırmaqdan ibarət olmuşdur. Forum çərçivəsində keçirilən beynəlxalq konfransda dünyanın 22 ölkəsindən 300-ə yaxın gənc tədqiqatçı iştirak etmiş, 150-dən artıq məruzə dinlənilmişdir.
İnstitutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının sədri Faiq Məmmədov Forumun Təşkilat Komitəsinin üzvi kimi Forumun yüksək səviyyədə keçirilməsində fəal iştirak etmişdir. Konfrasda İnstitutun 20-yə yaxın gənc alim və mütəxəssisi apardıqları elmi-tədqiqat işlərinə dair məruzələr etmiş və onların nəticələri konfrans materialları şəklində nəşr olunmuşdur.
Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının sədri və üzvləri İnstitutun elmi nailiyyətlərini əks etdirən guşənin hazırlanmasında və 02–04 iyun 2015-ci il tarixində Bakı Ekspo Mərkəzində keçirilən XXII Beynəlxalq "Xəzər neft və qaz 2015" (Caspian Oil & Gas 2015) sərgisində və AMEA-nın 70 illiyinə həsr olunan sərgidə nümayiş etdirilməsində yaxından iştirak etmişlər.
Bundan başqa Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası “20 yanvar”, ”Xocalı soyqırımı“ kimi respublika əhəmiyyətli anım günlərinin İnstitutda qeyd edilməsində fəal iştirak etmişdir.
Bu ilin mart ayının 12-də İnstitutda Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının təşkilatçılığı ilə Bakı Avropa Liseyinin şagirdləri üçün “Açıq qapı” günü keçirilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, elmlə təhsilin vəhdətinin təmin edilməsi, kadr hazırlığı sisteminin müasir standartlara uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi, elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrinin tədris prosesində tətbiqi AMEA-nın qarşısında duran əsas vəzifələrdəndir. Belə tədbirlərin keçirilməsində məqsəd şagirdlərin dünyagörüşünün formalaşdırılması, onlarda kimya elminə marağın artırılmasıdır. Tədbir çərçivəsində şagirdlər üçün kimya fənni üzrə viktorina keçirilmiş və qaliblər tərifnamə ilə təltif olunmuşlar. Bundan başqa, məktəblilər üçün əyləncəli elmi şoular nümayiş etdirilmiş, müxtəlif laboratoriyalara ekskursiyalar təşkil edilmişdir. Həmçinin Şura üzvü Şamo Tapdıqov “Ağıllı-smart polimerlər” mövzusunda məruzə ilə çıxış etmiş, şagirdlərin suallarını cavablandırmışdır.
Bu il ilk dəfə olaraq Akademiyanın bir neçə institutunda, o cümlədən Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya institutunda magistratura pilləsi üzrə qəbul üçün elan verilmişdir. Gənclərin ali məktəblərdən elm mərkəzlərinə istiqamətlənməsini, həmçinin magistraturaya qəbulla əlaqədar müsabiqəyə hazırlıqlı gənclərin cəlb olunmasını təmin etmək məqsədi ilə AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası ali təhsil ocaqlarında elmi seminarlar təşkil etmişdir. Belə seminarlardan biri İnstitutun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası ilə birgə cari ilin may ayında Bakı Dövlət Unversitetinin kimya fakültəsinin tələbələri üçün keçirilmişdir. Şura sədri Faiq Məmmədov İnstitutun tarixi, orada aparılan elmi-tədqiqat işlərinin istiqamətləri və müəssisənin müasir tipli maddi-texniki bazası haqqında seminar iştirakçılarına geniş məlumat vermiş, həmçinin İnstututda gənclər üçün yaradılan imkanlardan, onların əldə etdikləri uğurlardan və ilk dəfə olaraq bu il İnstitutda magistratura pilləsi üzrə “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisasında qəbulun aparılacağından söz açaraq qeyd etmişdir ki, Universitet tələbələrinin bu qəbulda iştirak etməsi gələcəkdə onlar üçün elmi fəaliyyət istiqamətində böyük perspektivlər yaradacaqdır. Sonra İnstitutunun Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının üzvü kimya üzrə fəlsəfə doktoru Şamo Tapdıqov “Ağıllı smart və ya intelligent polimerlər” mövzusu üzrə maraqlı təqdimatla çıxış etmişdir.
AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının 2014-cü ildən start verdiyi layihələrdən biri “Bu günün şagirdi və sabahın alimi” layihəsidir. Layihə çərçivəsində gənc tədqiqatçılar tərəfindən şagirdlərə eksperimental tədqiqatlar təqdim olunur. Bu layihənin həyata keçirilməsində məqsəd şagirdlərdə ilkin dünyagörüşünün formalaşdırılması, onlarda elmə marağın artırılmasıdır. Şuranın üzvləri AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının keçirdiyi bu layihədə fəal iştirak edir. Belə ki, cari ilin mart ayında Bakı şəhərinin Qaradağ rayonunda yerləşən Əliheydər Kazımov adına 228 saylı orta məktəbdə və aprel ayında Suraxanı rayonu Hövsan qəsəbəsində yerləşən 270 saylı tam orta məktəbdə layihə çərçivəsində tədbir keçirilmişdir. Hər iki tədbirdə Institutun gəncləri AMEA-nın digər institutlarının əməkdaşları ilə birgə məktəblilərə müxtəlif elmi şoular təqdim etmişlər. Nümayiş olunan elmi şoular şagirdlər tərəfindən maraqla qarşılanmışdır.
AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə İsmayıllı rayonu üzrə şagirdlər arasında keçirilən “Riyazi məntiq” olimpiadasının keçirilməsində İnstitutun Gənc Alimlər Şurasının üzvləri yaxından iştirak etmişdir.
4.3.4. Elmi fəaliyyətdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinin genişləndirilməsi barədə
AMEA-nın İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun göndərdiyi formalar (1A, 1B, 6, 7, 8 (A,B)) 3 dildə (azərbaycan. Rus. ingilis) doldurulmuş, 2173 səhifəlik material hazırlanıb elektron variantda həmin instituta göndərilmişdir.
2015-ci ildən institutun Web-saytı yeni struktura uyğun olaraq yenidən işlənilməyə başlanılışdır. Web-qrupun üzvləri:
İsmayılova Arzu, Məmmədov Faiq, Abdullayeva Fəridə, Kərimbəyova Elşanə, Əsgərova Günel, Babaxanova Nailə.
4.3.5. Təşkil olunmuş tədbirlərin həyata keçirilməsi
Azərbaycan MEA Rəyasət Heyətinin 14 aprel 2015-ci il tarixində keçirilmiş iclasında laboratoriya müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü, k.e.d., prof. Əjdər Məcidovun “Molekulyar maqnetiklər və keçiricilər” mövzusunda elmi məruzəsi dinlənilmişdir.
AMEA-nın M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya Institutu 2015-ci il oktyabrın 22-də görkəmli Azərbaycan alimi kimyəvi reaksiyaların kinetika və mexanizminin tədqiqi, karbohidrogenlərin katalitik çevrilmələrinin öyrənilməsi, kimyəvi proseslərin modelləşdirilməsi və optimallaşdırılması, kimya texnologiyasının nəzəri əsaslarının işlənilməsi ilə əlaqəli geniş problemlərlə məşqul olmuş Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü Toğrul Neymət oğlu Şahtaxtinskinin anadan olmasının 90 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi konfrans keçirilmişdir.
Konfransın əsas elmi istiqamətləri:
- Reaksiyaların kinetikası və kimya texnoloji proseslərin modelləşdirilməsi;
- Qeyri-üzvi materialların kimyası və texnologiyası;
- Neft-kimyasında və neft emalında kataliz;
- Yüksəkmolekullu birləşmələr və polimer materiallar.
Konfrans materialları kitab şəklində dərc olunmuşdur.
4.3.6. AMEA-nın beynəlxalq elmi əlaqələrinin genişləndirilməsi barədə
İspaniyanın “Bask Ölkəsi Universitetinin” (University of the Basque Country) professoru (Full Professor) Yevgeni Vladimiroviç Çulkovun “Bərk cisimlərin elektron quruluşlarında relyativistik effektlər, ikiölçülü Buçkov Raşba sistemləri və Topoloji İzolyatorlar” və Elmi hesablamalar üzrə Emerson Mərkəzi, Emory Universiteti, Corciya 30322, ABŞ professor Camal Musayevin “Yeni Katalizator və Texnoloji Layihə istiqamətində çoxprofilli və birgə tədqiqatlar” mövzusunda məruzələri dinlənilmişdir.
4.3.7. Azərbaycan alimlərinin elmi diasporunun imkanlarından istifadə etməklə beynəlxalq layihələrdə iştirakı
Xaricdə yaşayan bir sıra kimyaçı həmvətənlərimiz (Camal Musayev (ABŞ), Sadiq Quliyev, Hacalı Nəcəfoğlu və Vəli Qasımov (Türkiyə), Hüseynqulu Sadıqov və Aftandil Mehdiyev (Rusiya)) İnstitutun əməkdaşları ilə birgə tədqiqatlar aparmağa hazır olduqlarını bildiriblər. Camal Musayev və Sadiq Quliyev İnstitutda maraqlı elmi məruzə ilə çıxış ediblər.
4.3.8. AMEA-da elmi-müəssisələrin maddi-texniki bazasının və elmi cihaz parkının gücləndirilməsi istiqamətində işlərin davam etdirilməsi
Cari ildə İnstitutda fəaliyyət göstərən fiziki-kimyəvi tədqiqat cihazlarından kollektiv istifadə mərkəzi müasir avadanlıqlarla (induktiv birləşmiş plazmalı kütlə spektrometri; avtomatik rentgen difraktometri; kütlə spektrometrli qaz xromatoqrafı; infraqırmızı və ultrabənövşəyi spektrometrlər; termoanalizator; qaz adsorbsiya porozimetri və elektron mikroskopu) təchiz olunmuşdur.
4.3.9. AMEA-da nəşriyyat fəaliyyətinin müasir tələblərə uyğun qurulması üçün xüsusi proqramın hazırlanması
Azərbaycan Kimya jurnalının və Kimya Problemləri jurnalının müasir tələblərə uyğun buraxılışları təşkil olunub.
4.5. 2015-ci ildə İnstitutmuzun elmi fəaliyyətinin əsas göstəriciləri aşağıdakı cədvəllərdə əks olunmuşdur.
elmi-tədqiqat işləri planlarının yerinə yetirilməsi
Elmi müəssisələrin adları | Problemlər | Mövzular | İşlər | Mərhələlər | 2015-ci ildə tamamlanmış | ||
Mövzular | İşlər | Mərhələlər | |||||
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu üzrə cəmi:
| 3 | 8 | 32 | 42 | - | - | 42 |
I
II
III
| 1-3
4,5,6,8
7
| 13
15
4 | 16
21
5
| -
-
- | -
-
-
| 16
21
5 |
tətbiq olunmuş elmi nəticələr
Elmi müəssisənin adı | Tətbiq olunmuş elmi-tədqiqat işləri |
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu üzrə cəmi: |
Tətbiq üçün təqdim edilmiş işlər - 5 1 tətbiq olunub 1 keçicidir
|
Təsərrüfat müqavilələrinə əsasən görülmüş işlər
Elmi müəssisələrin adları | Müqavilələrə əsasən yerinə yetirilən işlərin sayı | Təhvil verilmiş işlərin dəyəri (manat) | Yerinə yetirilmiş işlər üzrə daxil olan məbləğ (manat) |
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu üzrə cəmi: | - | - | - |
elmi populyar nəşrlər haqqında məlumat
Elmi müəssisənin adı | Nəşrin adı | Elm sahəsi | Nəşr olunduğu il | Çap edən nəşriyyatın adı |
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu üzrə cəmi:
| - | - | - | - |
patent-lisenziya işləri
Elmi müəssisənin adı | Patentə verilmiş iddia sənədlərinin sayı | Respublikada alınmış patentlər | Xarici ölkələrdə alınmış patentlər | Ekspertizadakı sənədlər |
Akademik M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu üzrə cəmi: | 16 | 2 | - | - |
kadr potensialı
Yaş həddi | Elmi işçilər | onlardan alimlik dərəcəsi olanlar | |||||||
elmlər doktorları | fəlsəfə doktorları | ||||||||
cəmi | kişilər | qadınlar | cəmi | kişilər | qadınlar | cəmi | kişilər | qadınlar | |
30 yaşa qədər |
34 |
2 |
32 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
30-39 yaşda | 42 | 8 | 34 | - | - | - | 14 | 7 | 7 |
40-49 yaşda | 33 | 7 | 26 |
|
|
| 15 | 6 | 9 |
50-59 yaşda | 42 | 16 | 26 |
|
|
| 20 | 6 | 14 |
60-69 yaşda | 90 | 34 | 56 | 22 | 18 | 4 | 57 | 19 | 38 |
70 və yuxarı yaşda |
67 |
29 |
38 |
15 |
12 |
3 |
46 |
17 |
29 |
Elmi işçilərin ümumi sayı: |
308 |
96 |
212 |
37 |
30 |
7 |
152 |
55 |
97 |
KQÜKİ-nun 2015-ci il üzrə müqayisəli göstəriciləri
1 | Çap olunan işlər | 2014 | 2015 |
| Monoqrafiya, kitab | 6 | 6 |
| Məqalə, cəmi Respublikada Xaricdə | 139 51 88/61 | 146 49 97 |
| Tezislər, cəmi Respublikada Xaricdə | 143 40 103 | 238 125 113 |
| Patent Müsbət rəy | 3 7 | 2 16 |
2 | Kadrlar cəmi | 487 | 483 |
| Elmi işçilər AMEA-n həqiqi üzvləri AMEA-n müxbir üzvləri Elmlər doktoru Fəlsəfə doktoru | 314 2 6 38 159 | 308 2 6 37 152 |
3 | Doktoranturada cəmi (əyani, qiyabi) Doktoranturaya (əyani, qiyabi) qəbul Elmlər doktoru Fəlsəfə doktoru | 27(13+14) 8(3+5) 2 6 | 27 (10-17) 2 (2 əyani) 2 2 |
4 | Dissertanturada cəmi Dissertanturaya qəbul Elmlər doktoru Fəlsəfə doktoru | 14 5 1 4 | 27 9 1 8 |
5 | Müdafiə olunan dissertasiya işləri Elmlər doktoru Fəlsəfə doktoru | 8 1 7 | 2 1 1 |
6 | Müdafiəyə hazır Elmlər doktoru Fəlsəfə doktoru | - - - | 2 1 1 |
7 | AMEA-n mühüm nəticələri sırasına daxil olunmuş | 5 | 5 |
İnstitutun direktoru akademik Dilqəm Tağıyev